» Ανδρομάχη Χουρδάκη, Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης-Ποιητικός λόγος, Εκδόσεις Ραδάμανθυς. Χανιά, 2018
Ο τίτλος της παρούσας ενδιαφέρουσας ποιητικής συλλογής “Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης-Ποιητικός λόγος” της πρωτοεμφανιζόμενης, εκδοτικά, Ανδρομάχης Χουρδάκη, παραπέμπει στη γνωστή μας από την μυθολογία Περσεφόνη, την κόρη της θεάς Δήμητρας και του παντοδύναμου Δία, η οποία αναγκάστηκε εκ των πραγμάτων τον μισό της χρόνο να περνά στον κάτω κόσμο, και τον υπόλοιπο στον επάνω.
Oμως, παράλληλα δεν θα μπορούσαμε να μην τονίσουμε πως στην ουσία αποτελεί έναν διαχρονικό ύμνο στην γυναικεία ψυχή και προσωπικότητα. Άλλωστε είναι αποκλειστικά αφιερωμένη ‘Στην ψυχή της γυναίκας’. Αλιεύοντας και διαβάζοντας κάποιες πληροφορίες από το βιογραφικό της σημείωμα, μαθαίνουμε πως ενώ γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Ελευσίνα, τα τελευταία χρόνια ζει και δραστηριοποιείται επαγγελματικά στην δυτική Κρήτη. Επειδή η παρούσα συλλογή αποτελεί την πρώτη της ποιήτριας, υποθέτουμε και γρήγορα διαπιστώνουμε πως, εν προκειμένω εμπεριέχεται μια ώριμη, ποιητικά, φωνή που μετακινείται συνεχόμενα και συνδυάζει δύο γεωγραφικούς αλλά μακρυνούς τόπους.
Ίσως εάν θέλαμε να συνοψίσουμε ταχέως τα νοήματα και το περιεχόμενο του συγκεκριμένου βιβλίου, θα αρκούσε να προστρέχαμε και να διαβάζαμε το πρώτο πεζό κεφάλαιο της συλλογής που επιγράφεται ‘Ελευσίνα, αρχή του ταξιδίου’, όπου η Ανδρομάχη Χουρδάκη μας κάνει κοινωνούς των βαθύτερων εκμυστηρεύσεων και μυστικών της. Για όλα εκείνα που ξεκινούν από τα μικρά της χρόνια, δίπλα στον γνωστό αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας, τα πρώτα παιχνίδια και τα αρχέγονα κοριτσίστικα όνειρα, τις χαρές και τις λύπες της γυναικείας υπόστασης, την απαραίτητη απομάκρυνση από το γονικό περιβάλλον και την επιστροφή του σε κάποιες άλλες χρονικές στιγμές σε διαφορετική και κυρίως ωριμότερη φάση του βίου, το ταξίδι της ζωής της γυναίκας μέσα στο οποίο περικλείονται παλιοί και καινούργιοι κύκλοι, όλα αυτά με συνοδεία απωλειών και ενδιάμεσης ήττας, κάθε μορφής, και το σπουδαιότερο φορώντας τα στολίδια της αποκτηθείσας, αναγκαστικά, πείρας.
Οι στίχοι και οι εκφράσεις, αποκτούν δυναμική που γίνεται εύκολα ανιχνεύσιμη και εντυπωσιάζει τον αναγνώστη. Στο ταξίδι αυτό, εμφιλοχωρούν στίχοι και φράσεις που αφιερώνονται, με την νοσταλγία κυριολεκτικά να ξεχειλίζει, στα μέλη της οικογένειας, εκεί απ’ όπου ξεκίνησαν όλα. Στην ‘…παγωνιά της απουσίας της μητέρας’, τώρα, στον αδελφό της, ο οποίος ήταν ‘…αγέρωχος και μόνος…’, και για τον οποίο κάνει την ευχή, ‘…Αν ήταν να σε είχα φιλήσει/ γνωρίζοντας το σκληρό ταξίδι σου/Αν ήταν να με είχες χορέψει/ σε χαρές μιας δεύτερης νιότης μας…’, και φυσικά στον πατέρα της με άκρως λυρική περιγραφή των σχέσεων πατέρα και κόρης, με το πλήθος των όμορφων και κληρονομούμενων χαρακτηριστικών και του βλέμματος με τις ‘αστραπές’ από τα δέντρα της δικής του γενιάς!
Στις ‘Ρίζες’, ένα άλλο πεζό κείμενο της συλλογής, μας εξομολογείται, πως ‘…πονούν, σε φέρνουν κοντά τους, καταργούν τις γεωγραφικές αποστάσεις και σε βρίσκουν. Δεν είναι πάντα οι πρόγονοι ή τα πατρικά χώματα, είναι το πρωινό χαμόγελό σου πριν τόσα χρόνια που ένοιωσες πως θα κατακτούσες τον κόσμο…. Ύστερα, χείμαρρος η ζωή-τι επιθυμούσαμε και τι δεν επιθυμούσαμε, μήπως υπηρετήσαμε σε ξένες πατρίδες και δεν το εννοήσαμε;…’, για να εστιασθεί σύντομα σε περισσότερο προσωπικά θέματα, όπως σε ‘… ξένους τόπους της ψυχής μας;
Είναι προφανές ότι το γεωγραφικό ταξίδι της αρχαίας Ελευσίνας-Κρήτης, συμπλέει και εμπλέκεται σταδιακά και στιγμιαία με το εκείνο της ψυχής, των βιωμάτων και των διαπροσωπικών σχέσεων, έχοντας ως μοτίβο και υπόβαθρο τον γνωστό μύθο της Περσεφόνης. Η ποιήτρια έρχεται σε παράλληλη πορεία με την διαδρομή της γυναικείας φύσεως και της ψυχής, όπως αυτή έχει εκφραστεί, κατά κόρον, από παλιά. Στα πεζά της ενδιάμεσα κείμενα, θα μπορούσαμε να υποστηρίξουμε πως η Χουρδάκη, μας προσφέρει αυτοβιογραφικές πινελιές, με κύριο θέμα την οικογένεια, τον έρωτα και το θάνατο, πράγματα για οποία μας ξεδιπλώνει σταδιακά και στους στίχους των περισσότερων ποιημάτων της. Κάποια από αυτά είναι αφιερωμένα σε ποιητές, κάποια σε καταστάσεις, μερικά στον τόπο που διάλεξε να ζήσει τον τελευταίο καιρό, την μεγαλόνησο της Κρήτης. Στο ποίημα ‘Μήνυμα’ πρωταγωνιστεί το φεγγάρι, αυτός ο δραματικός καταλύτης, το έναυσμα και το ερέθισμα που διεγείρει τη φαντασία και την δημιουργικότητα όλων των ποιητών. Γράφει χαρακτηριστικά, ‘Ο αγέρας κάτι φέρνει/ απόψε/ που το φεγγάρι φυτεύτηκε στον κήπο των ονείρων σου/Στέλνει μήνυμα η θάλασσα/απ’ το παλιό κεραμείο/της Αίγινας/Εκεί ο τεχνίτης/τις νύχτες/ερωτεύεται τ’ ακροκέραμα/ μικρά περήφανα/χωμάτινα κορίτσια/και τα πρωινά/σαν πατεί το κατάστρωμα/φωνάζει «Αθάνατος η ψυχή του ανθρώπου»’!
Η γυναικεία ευαισθησία, η ψυχολογία και οι συμπεριφορές της σε όλες τις στιγμές, εκδηλώσεις και εκφάνσεις της ζωής, έρχονται σε συνεχόμενη βάση μέσα στα διάφορα ποιήματά της. Παντού, να σημειώσουμε, υπεισέρχεται το ονειρικό στοιχείο, τα ‘όνειρα’, τα οποία ως λέξη αναφέρονται πολύ συχνά στους στίχους τους. ‘Τα σκουλαρίκια της Περσεφόνης’, της Ελευσίνιας παράδοσης, κοσμούν και φοριούνται από όλες τις γυναίκες, ‘…για να έρθουν τα ίδια όνειρα/αχτένιστα παιδιά/φεγγερά πρόσωπα/χαμογελαστά μάτια…’. Κι’ αν όλα αυτά αφορούν την γυναικεία φύση, στο ‘Αντίο’ σκιαγραφείται και ξεδιπλώνεται η προσωπική εμπειρία, οι πληγές των λόγων, οι φόβοι της άρνησης, οι αδύναμες σιωπές, το καράβι της αγάπης που εξόκειλε σε αφιλόξενα βράχια, οι ασυγκίνητοι αποχαιρετισμοί, κι’ όλα όσα θα ακολουθήσουν οσονούπω: ‘…Όπως και να σε αποχαιρετήσω/ασυγκίνητος μένεις/Τα βλέφαρά σου ακινητούν/δεν προδίδουν τίποτα/Κρατούν καλά το χθες/κλείνουν το δρόμο στο σήμερα/Εσύ μόνος κι εγώ ξένη/Αντίο’!
Μοναδική ανάμνηση, ελπίδα, για κάτι διαφορετικό, ‘Ο καθρέφτης’, στον οποίο γράφει, ‘…καλύτερα πάρε τα όλα εσύ, κι άσε μου εμένα μόνο τον καθρέφτη… Είναι γιατί σε αυτόν, τα βράδια, περνούν οι σκιές άλλων καιρών, περασμένων ανθρώπων, αλλοτινών γεγονότων… τώρα που θα φύγω θα τον πάρω μαζί μου, συνεπιβάτη στο χάρτινο καράβι, κι όταν πατήσω στην έσχατη όχθη και κτίσω το καινούργιο μου σπίτι, θα τον βάλω ψηλά, ασυνήθιστα ψηλά κι αντίκρυ από το μεγάλο παράθυρο της σάλας που θα βλέπει στο πέλαγος, κι εκεί θα καθρεφτίζονται τα όνειρά μου και θα έχουν και κάτι απ’ τα μυστικά μιας άλλης ζωής, σιγανεμένης για πάντα…», συνεχίζοντας έτσι το αέναο ταξίδι της ζωής μιας γυναίκας σε πολυποίκιλους χρόνους και τόπους.
Η Ανδρομάχη Χουρδάκη, γεννήθηκε όπως είπαμε, στην αρχή του σημειώματος, στην Ελευσίνα το 1963, φοίτησε στην Φιλοσοφική Σχολή του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, στο τμήμα Βυζαντινής και Νεοελληνικής φιλολογίας, εργάστηκε ως φιλόλογος διδάσκοντας στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, και τον τελευταίο καιρό δραστηριοποιείται στην εκπαίδευση ενηλίκων σε Σχολεία Δεύτερης Ευκαιρίας. Την όμορφη, και από αισθητικής σκοπιάς, έκδοση, κοσμεί στο εξώφυλλο ένα έργο του τόσο πρόωρα χαμένου αδελφού της, Χρήστου Χουρδάκη (1959-1992), αρχιτέκτονα και ζωγράφου.
ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΝΙΚ. ΣΧΟΡΕΤΣΑΝΙΤΗΣ
