Σωκράτης δεσμώτης

Ακόμα και μια μεγάλη φύση, ένα λαμπρό πνεύμα μπορεί ν’ αποδειχτεί έρμαιο κι υποτακτικός μιας κοινωνίας ή ενός λαού ειδικά όταν αδυνατεί από ιδιοσυγκρασία να μετουσιώσει τη γνώση του και τη μόρφωση του σε έμπρακτη ενέργεια και σε εφόρμηση αντάξια της απελευθερωτικής δύναμης αυτής της γνώσης. Και μπορεί πράγματι λόγω πλατειάς γνώσης και ραφιναρισμένης κλασσικής μόρφωσης να πληρούνται οι προϋποθέσεις για την απελευθέρωση κάποιου όχι μόνο από κάθε εξωτερική αρχή αλλά κι από αυτές τις ίδιες τις δικές του τις πεποιθήσεις, αλλά όλο αυτό το δυναμικό του νου να συνδυάζεται θαυμάσια και με την υποκρισία και με την δουλικότητα προς κάθε λογής αρχή και με την επακόλουθη χαμέρπεια σε όλα τα επίπεδα. Δυστυχώς, η γνώση δεν μπορεί να έχει καμία επίδραση στην ηθική συμπεριφορά.
Αν τον συγκαταλέγουν στους μεγάλους αυτοκτόνους της ανθρωπότητας είναι για τη συνέπεια που έδειξε ακόμα και την ύστατη στιγμή όταν προσφέρθηκαν φίλοι και μαθητές να τον φυγαδεύσουν:
Σε όλη του τη ζωή αναγνώριζε το Δίκαιο και τον Νόμο κι έτσι φαίνεται ότι του ήταν αδιανόητο να τον παραβεί.
Εκ των πραγμάτων, αυτή του η συνέπεια ήταν κοινωνικά ή πολιτικά προσδιορισμένη κι επιβαλλόμενη τόσο σε αυτόν όσο και σε κάθε άλλον Έλληνα πολίτη της εποχής εκείνης, άρα ήταν μια συνέπεια που καθιστούσε τον ίδιο σκλάβο και δεσμώτη όχι μόνον των ιδεών του αλλά κι όλης της τότε κοινωνίας και κυρίως της εξουσίας.
Ο Σωκράτης την συγκεκριμένη στιγμή λειτούργησε ως άτομο ή ως πολίτης (το ίδιο κάνει) αλλά όχι ως πρόσωπο, δηλαδή ως βούληση έτοιμη, όταν το απαιτήσουν οι περιστάσεις, να υψωθεί πάνω απ’ την κοινωνία και τους θεσμούς της, όχι για να τους καταλύσει με την «αποστασία» του και την «σχισματική» του στάση (είναι άλλο θέμα αν θα το πετύχαινε αυτό), αλλά για ν’ ανταποκριθεί στις δικές του προσωπικές απαιτήσεις που θέτει εις εαυτόν κάθε απελεύθερη συνείδηση: στο ξεπέταγμα του πάνω απ’ τα κοινωνικώς προσδιορισμένα (κι άρα όχι τεθειμένα απ’ αυτόν τον ίδιο αλλά στανικώς επιβαλλόμενα πάνω του κι άρα καταπιεστικά της δικής του συνείδησης) και στην διατήρηση του δικού του προσώπου.
Ο Σωκράτης ήταν μεγάλος για αυτά που είπε και μας διασώθηκαν απ’ τους μαθητές του αλλά μικρός, απελπιστικά ολίγιστος ως ηθικό ον, δηλαδή ως πράτουσα συνείδηση.
Ο γνησιότερος στοχαστής των Αθηνών κι ένας εκ των μεγαλυτέρων της ανθρωπότητας, παρά τη ευφυΐα του και τη διάνοια του, δεν μπόρεσε να λειτουργήσει ως ελεύθερο πρόσωπο.
Δεσμώτης της εξουσίας κι όλου του Αθηναϊκού λαού δήλωσε υποταγή στον νόμο αρνούμενος από φόβο (;) από αδυναμία (;) από δουλικότητα (;) να διαφύγει κι έτσι καταργήθηκε αυτόματα ως πρόσωπο.
Επομένως ο Σωκράτης δεν θα μπορούσε να ήταν ποτέ το σχισματικό εκείνο πρόσωπο που αποτελεί τον προαιώνιο εχθρό κάθε ομάδας, κάθε συνόλου, κάθε κοινωνίας και κάθε «αλυσίδας» εν τέλει.
Ο Σωκράτης δεν μπόρεσε να δει ότι η πνευματική συνείδηση κάθε πράγματι ελεύθερου κι ελευθερωτή συνάμα είναι πάνω απ’ τον νόμο που εξασφαλίζει την ελευθερία μόνο για το σύνολο όχι όμως για το κάθε πρόσωπο, ατομικά, ξεχωριστά (ας μην ξεχνάμε ότι η «ελεύθερη» Αθήνα του καιρού εκείνου ήταν η ίδια κοινωνία που θέσπισε τον εξοστρακισμό και καταδίωξε τους άθεους).
Ο Σωκράτης πέθανε μες στην πλάνη του ότι ήταν απλώς ένα αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου, απόλυτα εξαρτημένο απ’ αυτό και μη δυνάμενο να υπάρξει έξω απ’ αυτό, όπως ακριβώς οποιοσδήποτε άλλος Αθηναίος.
Για αυτή του την πλάνη ο Σωκράτης πλήρωσε ανοήτως με τη ζωή του κι η κοινωνία των Αθηνών (όπως και κάθε άλλη κοινωνία, βέβαια) σταθεροποίησε κι ενίσχυσε μέσα της ακόμα περσότερο την ψευτοβεβαιότητα πως ο άνθρωπος έχει ανάγκη τις «αλυσίδες».