Για την τέχνη του κόμικ σήμερα, την γελοιογραφία, τη σάτιρα αλλά και την κριτική που κατά καιρούς ασκείται δικαίως – αδίκως στους δημιουργούς, μίλησαν στα “Χανιώτικα νέα” δύο από τους κορυφαίους σύγχρονους δημιουργούς. Ο Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος) και ο Σπύρος Δερβενιώτης, βρέθηκαν στα Χανιά με αφορμή το 3ο Chaniartoon που ολοκληρώθηκε χθες στα Χανιά.
Soloup: «Η γελοιογραφία πάντα έπαιζε στην κόψη του ξυραφιού»
Ο Soloúp (Αντώνης Νικολόπουλος), βρέθηκε στα Χανιά, την περασμένη Παρασκευή όπου στα πλαίσια του 3ου Chaniartoon παρουσίασε την νέα δουλειά του, το graphic novel “Ο Συλλέκτης: Εξι διηγήματα για έναν κακό λύκο”.
•“Ο Συλλέκτης: Εξι διηγήματα για έναν κακό λύκο” είναι ένα graphic novel το οποίο αφηγείται το πως η σχέση πατέρα και παιδιού, διαταράσσετε μετά από ένα διαζύγιο μέσα από μία σύγχρονη ιστορία. Ποιο ήταν το έναυσμα να ασχοληθείτε με ένα δύσκολο θέμα όπως το διαζύγιο και οι σχέσεις παιδιών – γονέων;
Οι εμπνεύσεις συνήθως έρχονται εκεί που δεν τις περιμένεις, είναι πολλά πράγματα που βλέπει ο καθένας μας στο δικό του περιβάλλον. Δυστυχώς όλοι μας έχουμε μία τέτοια εμπειρία στο περιβάλλον μας. Κάτι αντίστοιχο υπήρξε και στον δικό μου κύκλο, που μου έδωσε το ερώτημα τι γίνεται με αυτές τις περιπτώσεις. Απ’ ότι αποδείχτηκε πρόκειται για ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Γιατί στο Μουσείο Μπενάκη, που είχαμε περίπου δύο μήνες τον Χειμώνα την έκθεση του “Συλλέκτη” κάναμε στις παράλληλες εκδηλώσεις και μία διεθνή ημερίδα για την γονική αποξένωση. Ηρθαν επιστήμονες από την Ελλάδα, από όλη την Ευρώπη και την Αμερική για αυτό το πολύπλευρο και πολυσύνθετο πρόβλημα. Στην Ελλάδα το πρόβλημα είναι πολύ μεγαλύτερο γιατί ο νόμος είναι απαρχαιωμένος ως προς το πως κατανέμονται τα παιδιά στην οικογένεια μετά από ένα διαζύγιο. Συνήθως είναι εναντίον των πατεράδων το πλαίσιο.
•Στην Ελλάδα επιλέγουμε τα graphic novel;
Εγω κάνω κόμικς γύρω στα 30 χρόνια. Εχω κάνει όλα τα είδη. Αυτό που παρατηρώ από μέσα ως δημιουργός είναι ότι τα graphic novels αποκτούν ένα κοινό που δεν διάβαζα κόμικς αλλά έρχονται κοντά σε αυτή την μορφή οπτικής αφήγησης.
•Εχει κάθε είδος το δικό του χώρο ακόμα και σήμερα;
Γενικά το κόμικ είναι όπως οποιαδήποτε τέχνη. Δεν είναι ένα πράγμα ενιαίο. Υπάρχουν πολλοί τύποι κόμικς. Εγώ έχω ασχοληθεί με τα περισσότερα από αυτά τα είδη, αλλά τα graphic novels νομίζω ότι έχουν περισσότεροι αφήγηση στο ευρύτερο κοινό. Το καθένα είδος έχει την δική του χάρη και αναφέρεσαι σε διαφορετικά πράγματα, εκφράζεσαι διαφορετικά.
•Οι γελοιογράφοι, ειδικότερα στα χρόνια της κρίσης, δέχθηκαν πολλή κριτική. Πιστεύετε ότι υπάρχει όριο στη σάτιρα;
Η γελοιογραφία πάντα έπαιζε στο όριο, στην κόψη του ξυραφιού. Ένας τρόπος λειτουργίας της γελοιογραφίας είναι να κάνει τον “τρελό” του βασιλιά. Αυτό σημαίνει ότι πολλοί τρελοί “έκοψαν” το κεφάλι τους. Οι γελοιογράφοι από την εποχή του 18ου -19ου αιώνα είχαν την δυσμένεια της εξουσίας στην Αγγλία, στην Γαλλία. Δεν είναι κάτι καινούργιο να δέχονται κριτική. Στις μέρες μας, στην Ελλάδα ίσως είναι πιο έντονο γιατί υπάρχει πιο έντονος φανατισμός, πόλωση στα χρόνια της κρίσης και αυτό έχει διαμορφώσει ένα κλίμα ότι αυτός ο γελοιογράφος είναι καλός γιατί είναι κοντά στην ιδεολογία μας και αυτός είναι κακός.
•Εχει αντίκτυπο αυτό στην γελοιογραφία;
Η γελοιογραφία πρέπει να είναι κάπως ακριβοδίκαιη αλλά το τι είναι ακριβοδίκαιο είναι μεγάλη κουβέντα. Ο κάθε άνθρωπος, ο κάθε γελοιογράφος σκέφτεται σύμφωνα με τον τρόπο που φαντάζεται τον κόσμο και την ιδεολογία του. Οταν η γελοιογραφία γίνεται εμπαθής τότε γίνεται κακή. Αυτό ισχύει για όλες τις μορφές τέχνης.
•Γίνεται αντιληπτή η εμπάθεια μέσα από την γελοιογραφία; Γιατί δεν την αντιλαμβάνονται την γελοιογραφία όλοι με τον ίδιο τρόπο…
Είναι το όριο. Θα μπορούσε ο δημιουργός να κάνει κάτι ουδέτερο αλλά κάποιος επειδή είναι ιδεολογικά από την άλλη πλευρά, να το δει ως εμπάθεια. Δυστυχώς πολλές φορές και οι γελοιογράφοι, μπορεί να παρασυρθούμε από μία προσωπική κρίση και να υπερβούμε το όριο στην αυστηρότητά μας, απέναντι στον κρινόμενο.
•Έχει αρχίσει να αλλάζει η νοοτροπία ότι το κόμικ είναι για παιδιά;
Τα κόμικς τα τελευταία χρόνια και στην Ελλάδα έχουν μεγαλύτερη διάδοση, ακόμα όμως το κοινό είναι κάπως περιορισμένο. Παρ’ όλα αυτά το βλέπουμε ότι ο κόσμος αρχίζει να τα πλησιάζει πιο εύκολα και να βγάλει την “ρετσινιά” του παιδικού αναγνώσματος.
Σπύρος Δερβενιώτης: «Τα όρια τα θέτει ο δημιουργός»
Ο Σπύρος Δερβενιώτης αν και έχει συμμετέχει και στα τρία Chaniartoon, βρέθηκε για δεύτερη φορά στα Χανιά στο πλαίσιο του φεστιβάλ για το οποίο ανέφερε ότι κάθε χρονιά υπάρχει μία εμφανής βελτίωση σε όλα τα επίπεδα της διοργάνωσης.
•Έχει αρχίσει να φεύγει η νοοτροπία ότι το κόμικ είναι για παιδιά;
Εχει πάρα πολύ η αντίληψη ότι τα κόμικ είναι για παιδιά και έχει αλλάξει μπορώ να πω δεκαετίες τώρα, όχι τα τελευταία χρόνια μόνο. Από τα μέσα τις δεκαετίας του 1980 έως σήμερα νομίζω ελάχιστοι άνθρωποι και πάρα πολλοί αδαής ας το πούμε έτσι, εξακουλοθούν να πιστεύουν ότι τα κόμικ είναι ένα παιδικό αντικείμενο. Από εμβληματικά έργα όπως το Persepolis που είχε γίνει και ταινία, το Maus που ασχολούνταν με το Ολοκαύτωμα και άλλα. Υπήρξε τις τελευταίες δεκαετίες και στην Ελλάδα ένα πάρα πολύ ενήλικο υλικό που έφτασε το κόμικ σχεδόν στο άλλο άκρο, να μην είναι υλικό για παιδιά. Για παράδειγμα εγώ εδώ (στην έκθεση) δεν έχω κάτι που μπορεί να πάρει ένα παιδάκι. Οι μαμάδες πιστεύουν ότι το κόμικ θα είναι για παιδάκια αλλά διαπιστώνουν ότι αυτή η τέχνη έχει φτάσει σε όλο το εύρος που έχει φτάσει π.χ. ο κινηματογράφος. Είναι για όλα τα θέματα, για όλες τις προσλήψεις, φτάνοντας τα πράγματα στα όριά τους. Οπότε θα πρέπει να γίνει και μία προσιμφιλίωση ότι θα δουν κάτι που δεν θα είναι μόνο για παιδάκια.
•Οι αναγνώστες επιλέγουν εύκολα τα κόμικ ή είναι επιφυλακτικοί;
Ο κόσμος δεν είναι επιφυλακτικός είναι απροετοίμαστος. Γιατί το άλλο πράγμα που έχει γίνει παγκοσμίως, όχι μόνο στην Ελλάδα, είναι ότι εκεί που τα κόμικς τα έβρισκες παντού, να κρέμονται στα περίπτερα, να είναι στα ψιλικατζίδικα κτλ, εδώ και κάποιες δεκαετίες έχουν συρρικνωθεί στα βιβλιοπωλεία με ό,τι αυτό συνεπάγεται, καθώς πόσος κόσμος πηγαίνει στα βιβλιοπωλεία. Ακριβως επειδή στην Ελλάδα τουλάχιστον έχουμε την ευτυχία να έχουμε διοργανώσεις που είναι μόνο για τα κόμικ που έρχεται ο κόσμος και μαθαίνει το εύρος αυτής της τέχνης και μετά μπορεί να ακολουθήσει και στα βιβλιοπωλεία.
•Εχετε ασχοληθεί με την γελοιογραφία. Οι γελοιογραφίες και οι γελοιογράφοι τα τελευταία χρόνια έχουν δεχθεί μεγάλη κριτική δικαίως ή αδίκως πιστεύετε;
Και δικαίως και αδίκως έχει γίνει αυτή η κριτική. Οι γελοιογράφοι όπως είναι πάρα πολύ φυσικό ακολουθούν την ρότα της δημοσιογραφίας. Όλη η δημοσιογραφία συνολικά έχει δεχθεί κριτική τα τελευταία χρόνια και αυτό είναι καταγεγραμμένο και όλες τις έρευνες που δείχνουν που είναι το επίπεδο της εμπιστοσύνης προς τα ΜΜΕ. Επίσης για κάποιους από τους παλαιότερους αυτό είναι εμφανές και στις αναγνωστικές συνήθειες.
•Σε μία γελοιογραφία μπορεί να είναι όλη η ουσία ενός εντύπου. Πόσο εύκολο είναι αυτό για τον δημιουργό;
Για τον δημιουργό είναι πάρα πολύ εύκολο, ενώ στον εξωτερικό παρατηρητή μπορεί να φαίνεται πολύ δύσκολο. Η γελοιογραφία έχει τραβήξει το είδος των δημιουργών που ούτως ή άλλως αυτό τους είναι “ψωμοτύρι”. Που θα το έκαναν αυτό έτσι κι αλλιώς, ας πούμε που δεν μπορούν παρά να το κάνουν. Από κει και πέρα εναπόκειται στο ταλέντο τους και στο πόσο συντηρούν μία επικοινωνία πραγματικά με τον κόσμο και όχι με έναν αρχισυντάκτη ή με ένα μεμονωμένο γραφείο όπου του λένε μπράβο οι συνάδελφοι του. Η θα σκέφτεσαι με όρους πώς θα διατηρήσω τη θέση μου, κάτι που δεν είναι εύκολη απόφαση σήμερα με την συρρίκνωση των θέσεων εργασίας, ή πώς θα κάνω την διαφορά.
•Εχει όρια η σάτιρα;
Όλα έχουν όρια. Τα όρια όμως τα θέτει ο δημιουργός. Αυτός αποφασίζει, και πρέπει να αποφασίζει και την γενναιοδωρία ως προς τα όρια του μέχρι που θα πρέπει να δώσεις στον αναγνώστη αυτό που χρειάζεται ο αναγνώστης και όχι αυτό που επιθυμεί και θα τον κάνει να αισθάνεται βολικά. Αυτό που πραγματικά θα του ανοίξει το μυαλό.
•Πόσο έχει επηρεάσει η τεχνολογία το δικό σας μετερίζι;
Τους σκιτσογράφους όπως και τους δημοσιογράφους, τους έχει επηρεάσει το γεγονός ότι πλέον είναι ορατός μπροστά μας ο αντίκτυπος του έργου μας. Δεν είναι όπως πριν που το βάζουμε σε μία εφημερίδα, θεσμοποιούνταν μόνο και μόνο από την υπαρξή του και άντε ένας στους εκατό να έγραφε ένα γράμμα στην εφημερίδα που να μας αναφέρει. Τώρα κατευθείαν στα σχόλια στα social media, στις αναπαραγωγές κτλ ο αντίλογος ψεύτικος, παραπλανητικός ή υπαρκτός είναι κατευθείαν μπροστά μας. Αρκετοί από εμάς, τους γελοιογράφους, τους σκιτσογράφους ακόμα και τους αναγνώστες δεν είναι έτοιμοι για αυτό.
