Σπάνια εμφάνιση μαύρου πελαργού στον Ταυρωνίτη (27.9.2015)

Το ήπιο κλίμα και η όλη γεωγραφική διαμόρφωση του παραμεσογειακού χώρου έγιναν αιτία να φιλοξενούνται εκεί πολλά είδη πτηνών σ’ όλες τις εποχές του έτους. Από τα πτηνά αυτά, τον ερχομό της άνοιξης τον προμηνύουν οι λευκοί πελαργοί (Ciconia ciconia), οι οποίοι μόλις περνά ο χειμώνας, φτάνουν πρώτοι και στήνουν τις κατοικίες τους στα καμπαναριά των εκκλησιών, στις καμινάδες των εργοστασίων και σε άλλα υψηλά εξέχοντα σημεία.
Στα Χανιά και γενικότερα στην Κρήτη ο πελαργός είναι περιπλανώμενος επισκέπτης. Τελευταία φορά που συνάντησα λευκό πελαργό ήταν τον Σεπτέμβριο του 2008 στα λιβάδια κάτω από τα Μινωθιανά.
Οι πελαργοί έρχονται από την Αφρική και Εγγύς Ανατολή στους ευρωπαϊκούς παραμεσογειακούς τόπους από τον Φλεβάρη και ύστερα. Πρώτοι – πρώτοι καταφθάνουν στη φωλιά της προηγούμενης χρονιάς οι αρσενικοί, οι οποίοι και εγκαθίστανται, εκτός αν τη βρουν χαλασμένη, οπότε φτιάχνουν στο ίδιο μέρος καινούργια. Κατόπιν, κάθονται σαν στρατιώτες στη φρουρά τους και περιμένουν υπομονετικά τον ερχομό των θηλυκών, τα οποία εμφανίζονται ύστερα από λίγες ημέρες και κατευθύνονται κατευθείαν στις παλιές τους φωλιές, όπου τ’ αναμένουν οι σύζυγοι. Οι πελαργοί ζευγαρώνουν για ολόκληρη τη ζωή τους, και, αν δεν συμβεί ατύχημα, παραμένουν πιστοί στην οικογένεια. Χωρίζουν το φθινόπωρο και ανανεώνουν το ραντεβού τους για την επόμενη άνοιξη, αφού αναχωρούν τέλος του καλοκαιριού για την Αφρική. Αν όμως τύχει και δεν έλθει στη φωλιά την άνοιξη στον κανονικό χρόνο ένα θηλυκό, ο σύζυγος θα ψάξει να βρει άλλο χωρίς ενδοιασμούς.
Αν η φωλιά των πελαργών χρησιμοποιηθεί συνέχεια μερικά χρόνια, με τις απαραίτητες επισκευές κάθε χρονιάς, γίνεται πολύ στέρεη και ζυγίζει πάνω από 50 κιλά!
Καθώς ασχολούνται με τη συγκέντρωση των αναγκαίων υλικών, διακόπτουν πότε – πότε την εργασία τους, ζευγαρώνουν και ξαναρχίζουν. Κατά τη διάρκεια του ζευγαρώματος, το αρσενικό χτυπά ζωηρά τις φτερούγες. Αμέσως, μετά, αρσενικό και θηλυκό υψώνονται στον ουρανό και πηγαίνουν τόσο ψηλά που δεν φαίνονται με γυμνό μάτι. Στις παραμεσογειακές χώρες τα θηλυκά γεννούν τ’ αυγά τους κατά τα τέλη του Μάρτη ή τις αρχές του Απρίλη, ενώ στην Κεντρική Ευρώπη από το 2ο δεκαπενθήμερο του Απρίλη ως τα μέσα του Μάη. Η επώαση 3 – 5 αυγών διαρκεί 33 – 34 ημέρες και γίνεται και από τους δύο γονείς.
Οι νεοσσοί τρέφονται μ’ έντομα, σαύρες και βατράχια και όσο μεγαλώνουν, τρέφονται με άλλους νεοσσούς που τυχαίνει να πέφτουν από τις φωλιές και να πεθαίνουν, με μικρά θηλαστικά καθώς και με ψάρια. Μαθαίνουν να πετούν σε διάστημα 2 μηνών, για την τροφή τους όμως συνεχίζουν να εξαρτώνται από τους γονείς, με τους οποίους κοιμούνται μαζί στη φωλιά άλλες 2 εβδομάδες.
Ο λευκός πελαργός έχει ύψος 102 εκατοστά και ζυγίζει 3 – 4 κιλά. Τρέφεται με ποντίκια, βατράχια, έντομα και γεωσκώληκες. Απαντάται σε υγρότοπους, λιβάδια και κοιλάδες με ποτάμια και δέντρα. Στην Ελλάδα εξακολουθούν να έρχονται μερικά ζεύγη και να περνούν τους ανοιξιάτικους και καλοκαιρινούς μήνες.
Συγγενικό, μεσογειακό, είδος του λευκού είναι ο μαύρος πελαργός (Ciconia nigra), o οποίος βρίσκεται σε πιο επικίνδυνη ακόμη θέση. Εχει ύψος 97 εκατοστά και ζυγίζει 3 κιλά. Τρέφεται με ψάρια, βατράχια και σαλαμάνδρες.
Τον συναντάμε σε φυλλοβόλα και κωνοφόρα δάση με ρυάκια, νερόλακκους, βάλτους και τέλματα. Πρόκειται για ένα θαυμάσιο πτηνό, πιο όμορφο ίσως από τον λευκό πελαργό, πολύ πιο δειλό όμως κι εξαιρετικά καχύποπτο!
Πράγμα που διαπίστωσα όταν έκπληκτος συνάντησα με τον φίλο μου τον Αντώνη στις 27 Σεπτεμβρίου 2015, έναν μαύρο πελαργό στην εκβολή του Ταυρωνίτη ποταμού. Πετώντας από νότο προς βορρά κατευθύνθηκε προς το δέλτα του ποταμού όπου κάθισε για να τραφεί ή ξεκουραστεί γύρω στις 8 το πρωί!
Η εμφάνιση μαύρου πελαργού στα Χανιά είναι ένα πολύ σπάνιο και αξιοσημείωτο γεγονός. Αφ’ ενός μεν γιατί το είδος αυτό απειλείται με εξαφάνιση, αφ’ ετέρου γιατί δεν είναι ο μεταναστευτικός του δρόμος πάνω από την Κρήτη. Ο βιολογικός κύκλος του μαύρου ομοιάζει πολύ με τον βιολογικό κύκλο του λευκού πελαργού, στην όλη συμπεριφορά όμως υπάρχουν μερικές διαφορές: Ο λευκός π.χ. κατασκευάζει τη φωλιά του κοντά στους ανθρώπους (καμπαναριά, καπνοδόχους, κ.λπ.) και κοντά τη μια με την άλλη, ενώ ο μαύρος, εκτός από την Τρανσκαυκασία, όπου φωλιάζει στα κτήρια, παντού αλλού εγκαθίσταται στις κορυφές δέντρων ή στις άκρες απότομων βράχων και οι φωλιές απέχουν πολύ μεταξύ τους. Ο λευκός πάλι είναι κοινωνικό πτηνό, ενώ ο μαύρος διατηρεί μοναχικές συνήθειες.
Οι πτηνολόγοι έχουν διαπιστώσει έντονες διαφορές στη συμπεριφορά των ίδιων μαύρων πελαργών που ζουν στην Ασία και στην Ανατολική Ευρώπη και των πελαργών που ζουν στην Ισπανία. Οι πρώτοι φαίνεται ν’ ακολουθούν το παράδειγμα των λευκών πελαργών και ακολουθούν τις ίδιες πτήσεις προς την Αφρική κατά τον χειμώνα (με καθυστέρηση ενός μηνός), (εκτός εκείνων που ζουν στις ανατολικότερες περιοχές που περνούν τον χειμώνα στην Ινδία και στη νοτιοανατολική Ασία), ενώ οι δεύτεροι της ισπανικής αποικίας είναι μάλλον ενδημικοί.
Οι μαύροι πελαργοί ψαρεύουν επίσης πιο πολύ από τους λευκούς και συχνά περπατούν μέσα στα ρηχά νερά των ελών και των βάλτων, παράλληλα όμως τρώνε βατράχια, σαύρες, υδρόβια έντομα, σκουλήκια, βδέλλες και ορισμένα φυτά.
Επωάζουν 4 αυγά για 30 – 35 ημέρες.
Ο μαύρος πελαργός ονομάζεται και πελαργός των δασών.