Ανεξάντλητη η κρητική φύση, με δεκάδες σπάνια και ενδημικά φυτά, προϊόντα των ξεχωριστών βιοκλιματικών συνθηκών που επικρατούν στο νησί, της εδαφικής απομόνωσης και τους περιβάλλοντος του. Δύο από αυτά τα μοναδικά φυτά για τα οποία είναι σε εξέλιξη προγράμματα προστασίας και διατήρησης των πληθυσμών τους καθώς κινδυνεύουν με εξαφάνιση παρουσιάζουμε σήμερα στις “διαδρομές” με τη συνδρομή των επιστημόνων του Μεσογειακού Αγρονομικού Ινστιτούτου Χανίων.
Το λουλούδι της Γραμβούσας, των Φαλασάρνων και του Λαφονησιού
Στις πιο πολυσύχναστες περιοχές των Χανίων, στο Λαφονήσι, στα Φαλάσαρνα και στην ήμερη Γραμβούσα φύεται το Androcymbium rechingeri. Σε αυτές τις περιοχές και πουθενά αλλού στον κόσμο αναπτύσσεται το μικρό αυτό βολβώδες πολυετές φυτό ύψους μόλις 7 εκ. με φύλλα μήκους μέχρι 15 εκ. «Είμαστε υποχρεωμένοι κάθε έξι χρόνια να κάνουμε μια έκθεση που να ενημερώνουμε την Ε.Ε. για την κατάσταση διατήρησης των σπάνιων φυτών. Στο πλαίσιο της σύνταξης αυτής της έκθεσης βρήκαμε νέες θέσεις του Androcymbium rechingeri κάτι που μας χαροποίησε ιδιαίτερα αφού ο αριθμός τους αυξήθηκε παρά του ότι δέχονται μεγάλες πιέσεις λόγω του τουρισμού» επισημαίνει η βιολόγος του Μ.Α.Ι.Χ. κα Χριστίνα Φουρναράκη.
Σε συνεννόηση με τους Δήμους Καντάνου – Σελίνου και Κισάμου, συμφωνήθηκε να προχωρήσει η προστασία των πληθυσμών των φυτών αυτών με περιφράξεις. «Είναι σημαντικές οι περιφράξεις είναι κάτι που το είχαμε δει και πριν από 20 χρόνια όταν π.χ. είχαν κάνει στο Λαφονήσι τότε και προστατεύτηκαν πολλά φυτά. Οπου υπάρχει περίφραξη οι τοπικοί πληθυσμοί αναγεννιούνται. Παράλληλα θα προχωρήσουμε σε ενημερωτικές εκδηλώσεις στους δύο δήμους, στην έκδοση φυλλαδίων και λειτουργίας εφαρμογής για τα κινητά τηλέφωνα. Για μας ήταν πολύ ευχάριστο το ότι και οι Δήμοι δήμοι δήλωσαν την πρόθεση να συνδράμουν κάτι που παλαιότερα δεν συνέβαινε!» λέει η βιολόγος.
Στην τράπεζα σπόρων που διαθέτει το Μ.Α.Ι.Χ. φυλάσσει σπόρους από πολλά σπάνια φυτά και δέντρα προκειμένου να διασώσει τους πληθυσμούς τους.
ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
Το Androcymbium rechingeri:
• Εχει καταχωρηθεί στο κόκκινο βιβλίο των σπάνιων και απειλούμενων φυτών της Ελλάδας.
• Περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1967 από τον Werner Greuter, βοτανικό από την Ελβετία.
• Η περίοδος άνθισης του είναι από το Δεκέμβρη μέχρι το Φεβρουάριο με το κάθε φυτό να βγάζει τέσσερα λευκά άνθη με επιμήκεις μωβ λεπτές ρίγες. Τα σπέρματα ωριμάζουν μέσα στις κάψες και τα υπέργεια μέρη του φυτού ξεραίνονται στα τέλη Μαΐου προς αρχές Ιουνίου.
• Είναι προστατευόμενο φυτό με Προεδρικό διάταγμα, από τη Συνθήκη της Βέρνης για τους οικότοπους.
Στη στράτα του Ψηλορείτη
«Το Horstrissea dolinicola, αποτελεί ένα από τα πιο σπάνια φυτά και που κινδυνεύουν με εξαφάνιση» εξηγεί η κα Φουρναράκη. Το φυτό έχει εντοπιστεί στη θέση “Πετραδολάκια” στον Ψηλορείτη και χάρις στις προσπάθειες του Μ.Α.Ι.Χ. και της Δασικής Υπηρεσίας αναγνωρίσθηκε μόλις πριν από 20 ημέρες με προεδρικό διάταγμα η περιοχή που αναπτύσσεται ως “Προστατευόμενος φυσικός σχηματισμός” συνολικού εμβαδών 38.076 τ.μ. σε υψόμετρο 1500 μέτρα.
Για την προστασία του υπήρξαν επαφές με τον Δήμο Ανωγείων ενώ συγκινητική ήταν η ανταπόκριση των κτηνοτρόφων των μοναδικών ανθρώπων που δραστηριοποιούνται σε αυτήν την περιοχή.
«Αν πας και βάλεις απαγορεύσεις και “όχι” και “μη” θα συναντήσεις αντιδράσεις γιατί αυτοί οι άνθρωποι ζουν από εκεί. Τους εξηγήσαμε την αξία του φυτού, τη σημασία του, δέχτηκαν να μετακινήσουν τις ταΐστρες τους ώστε να μην πλησιάζουν τα ζώα τους τους πληθυσμούς του Horstrissea dolinicola και να τα ποδοπατούν. Τώρα όποτε πηγαίνουμε εκεί μας ρωτάνε “το είδατε;” “καλά είναι;”. Υπάρχει ένα πραγματικό ενδιαφέρον» τονίζει η βιολόγος.
ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ
Το Horstrissea dolinicola :
• Φύεται αποκλειστικά στην περιοχή του Ψηλορείτη σε υψόμετρο 1500 μ. και πουθενά αλλού στον κόσμο. Το γένος Horstrissea είναι από τα ελάχιστα ενδημικά γένη της Ελλάδας. Η περιοχή που έχει οριστεί προστατευόμενη και όπου συναντάται το φυτό είναι έκτασης 89 στρεμμάτων.
• Είναι πολυετές φυτό που το μεγαλύτερο μέρος του αναπτύσσεται υπόγεια με τη ρίζα του σε σχήμα κυλίνδρου να θυμίζει το καρότο. Φτάνει σε βάθος 10 εκ., ενώ το ύψος του δεν ξεπερνάει τα 2 με 5 εκ. Με το λιώσιμο των πρώτων χιονιών Απρίλιο έως Μάιο, εμφανίζονται τα πρώτα έλλοβα φύλλα, τα οποία ξεραίνονται πριν εμφανιστούν τα άνθη από τον Αύγουστο μέχρι το Σεπτέμβρη.
• Το φυτό περιγράφηκε το 1990 για πρώτη φορά από τους ερευνητές Horst Risse (από τον οποίο πήρε και το όνομα του) Β. Εgli, P. Gerstberger, W. Greuter. Το όνομα dolinicola το πήρε στις δολίνες του Ψηλορείτη που είναι φυσικοί σχηματισμοί που δημιουργούνται σε ορεινές περιοχές λόγω καταβύθισης του εδάφους.
• Δεν έχει χρησιμοποιηθεί μέχρι στιγμής από τον άνθρωπο και δεν είναι γνωστό αν έχει φαρμακευτικές ιδιότητες.
• Είναι ανάμεσα στα κορυφαία 50 φυτά των νησιών της Μεσογείου σύμφωνα με τους επιστήμονες.
• Εχει χαρακτηρισθεί ως “κρισίμως κινδυνεύον” σύμφωνα με τα κριτήρια της Διεθνούς Ενωσης Προστασίας της Φύσης.
