Βιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονοµασία του βοτάνου είναι Filipendula ulmaria (Φιλιπέντουλα η πτελοειδής) και ανήκει στην οικογένεια των Ροδανθών. Στη χώρα µας φύεται Σπειραία η Οινάνθη, ένα ποώδες φυτό, που φύεται κύρια στα ορεινά µέρη σε Αρκαδία, Θεσσαλία και ∆υτική Μακεδονία. Τα κυριότερα είδη του φυτού είναι η Filipendula ulmaria, Filipendula ulmaria “Variegata” και η Filipendula vulgaris.
Είναι φυτό ποώδες, πολύχρονο και ιθαγενές της κεντρικής Ευρώπης και το συναντούµε κοντά σε ρυάκια, ποτάµια, υγρά λιβάδια, σε ελώδεις περιοχές ή σε υγρά δάση ακόµα και σε υψόµετρο 1000 µέτρων.
Έχει άκαµπτα στελέχη, ύψους 60 έως 130 εκατοστών. Φύλλα πτεροειδή, πράσινα από πάνω και ελαφρώς αργυρόχροα από κάτω. Άνθη µικρά, λευκά κρεµ, εύοσµα, σε όρθιο κόρυµβο. Η ρίζα του φυτού είναι µε λέπια.
Ιστορικά στοιχεία
Είναι βότανο γνωστό εδώ και εκατονταετίες. Το λατινικό όνοµα Φιλιπέντουλα το προέρχεται από τις λέξεις filum (νήµα) και pendulus (εκκρεµές) λόγω των κονδύλων που κρέµονται από τις ινώδεις ρίζες του. Ο Γκέραρντ (1597) συνιστούσε το βότανο για την αντιµετώπιση του τεταρταίου πυρετού. Ήταν δηµοφιλές άρτυµα την εποχή της Ελισάβετ και την χρησιµοποιούσαν για να κατευνάσουν τον πυρετό και τους πόνους.
Στην δεκαετία του 1830, εκχυλίστηκαν για πρώτη φορά από το βότανο αντιφλεγµονώδεις χηµικές ενώσεις, τα σαλικυλικά, από ένα Ιταλό καθηγητή. Εξήντα χρόνια αργότερα, η φαρµακευτική εταιρία Bayer παρήγαγε συνθετικά µία παρόµοια ουσία, το ακετυλοσαλικυλικό οξύ. Την ονόµασαν ασπιρίνη από το Spiraea ulmaria, το παλιό λατινικό όνοµα του φυτού.
Παλαιότερα χρησιµοποιούσαν και την ρίζα του φυτού (για τη διάρροια) και την συνέλεγαν Μάρτιο και Απρίλιο. Τα άνθη και τα φύλλα τα χρησιµοποιούσαν κατά του ύδρωπος, της ορχίτιδας, των ρευµατισµών, στη φλόγωση των αναπνευστικών οδών. Τα άνθη είναι ερµαφρόδιτα (έχουν αρσενικά και θηλυκά όργανα) και γονιµοποιούνται από µέλισσες, µύγες, σκαθάρια κ.α.
Συστατικά – χαρακτήρας
Είναι βότανο ψυχρό µε στυφή γεύση, υγρό και ξηραντικό. Περιέχει σε γλυκοσιδική µορφή µία σαλικυλική αλδεύδη, την σπιραιίνη, καθώς και σαλικυλικό µεθύλιο, γκολθερίνη, ένα φλαβονικό γλυκοσίδιο, σπιραιοσίδη, 10% τανίνη, γλίσχρασµα, φυτικές χρωστικές, βιταµίνη C και σάκχαρο.
Άνθιση – χρησιµοποιούµενα µέρη – συλλογή:
Για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες χρησιµοποιούνται τα αέρια µέρη του φυτού. Η συλλογή γίνεται όταν τα άνθη του φυτού έχουν πλήρως ανθίσει. Συλλέγουµε άνθη και φύλλα από τον Ιούνιο µέχρι τον Αύγουστο. Αποξηραίνονται σε µέρος που η θερµοκρασία δεν ξεπερνά τους 40 βαθµούς. Οι σπόροι του φυτού ωριµάζουν από τον Αύγουστο µέχρι τον Σεπτέµβριο.
Θεραπευτικές
ιδιότητες και ενδείξεις
Το βότανο δρα ως αντιρρευµατικό, αντιφλεγµονώδες, στοµαχικό, αντιόξινο, αντιεµετικό και στυπτικό.
Είναι ένα από τα καλύτερα πεπτικά ιάµατα που υπάρχουν. Ενδείκνυται για τις περισσότερες καταστάσεις, αν τις προσεγγίσουµε ολιστικά. ∆ρα προστατευτικά και καταπραϋντικά στις βλεννογόνους µεµβράνες του πεπτικού σωλήνα, µειώνοντας την υπεροξύτητα και καταπραΰνοντας τη ναυτία. Χρησιµοποιείται στη θεραπεία καούρας, υπεροξύτητας, γαστρίτιδας και πεπτικών ελκώσεων. Η ήπια στυπτικότητα της είναι χρήσιµη στη θεραπεία της διάρροιας στα παιδιά. Η παρουσία ουσιών παρόµοιων της ασπιρίνης εξηγεί τη δράση της Σπειραίας στη µείωση του πυρετού και στην ανακούφιση των ρευµατικών πόνων στους µύες και τις αρθρώσεις.
Η µακροχρόνια χρήση της ασπιρίνης µπορεί να προκαλέσει γαστρικά έλκη και αιµορραγίες, αλλά µε την Σπειραία δεν εµφανίζονται αυτές οι παρενέργειες γιατί είναι ένα ήπιο γιατρικό του πεπτικού για την οξύτητα και µερικούς τύπους διάρροιας. Οι τανίνες και η φυτική κόλλα που περιέχει το βότανο φαίνεται ότι µειώνουν την επιζήµια δράση των αποµονωµένων αλάτων σαλικυλικού οξέως που µπορούν να δηµιουργήσουν γαστρική αιµορραγία. Επιπρόσθετα έχει διουρητική δράση που ενθαρρύνει την απέκκριση του ουρικού οξέως.
Συνδυάζεται µε βότανα όπως η Αγγελική και η Ιτιά για την αρθρίτιδα.
Υπό µορφή επιθέµατος το χρησιµοποιούµε σε επώδυνες αρθριτικές και ρευµατικές αρθρώσεις ή σε πρόβληµα νευραλγίας. Σαν ζεστό εκχύλισµα είναι εφιδρωτικό και αντιπυρετικό. Είναι στην ουσία ένα είδος φυτικής ασπιρίνης.
Παρασκευή και δοσολογία
Παρασκευάζεται ως έγχυµα. Ρίχνουµε ένα φλιτζάνι βραστό νερό σε ένα µε δύο κουταλάκια του τσαγιού ξηρό βότανο, το σκεπάζουµε και το αφήνουµε 10-15 λεπτά. Σουρώνουµε και πίνουµε τρεις φορές την ηµέρα ή όταν χρειάζεται.
Υπό µορφή βάµµατος λαµβάνουµε 1-4ml βάµµατος τρεις φορές την ηµέρα. Το βάµµα γενικά είναι ισχυρότερο από το έγχυµα. Μπορούµε να το πάρουµε µέσα σε έγχυµα γλυκόριζας.
Προφυλάξεις
Αποφεύγουµε τη χρήση του βοτάνου αν έχουµε ευαισθησία σε σαλικυλικά. ∆εν το χρησιµοποιούµε για παιδιά κάτω των 12 ετών. Το αποφεύγουµε αν έχουµε πρόβληµα άσθµατος..
Υ.Σ. Όλα τα προηγούµενα άρθρα της στήλης µπορούµε να τα βρούµε στη διεύθυνση www.herb.gr. Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου µας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτηµα µπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
