Σπήλαιο Γυπές στην Ίµβρο

» Γυναικόπαιδα πριν από 157 χρόνια µαρτύρησαν και αναπαύονται ακόµη µέσα στο φαράγγι

Μοναδική περίπτωση όχι µόνο για την Κρήτη άλλα, ίσως, και πανελλαδικά η περίπτωση του σπηλαίου Γυπές στο φαράγγι της Ίµβρου όπου ευρίσκονται µέσα µετά από µαρτυρικό τέλος γυναικόπαιδα. Μανάδες αγκαλιά µε τα παιδιά τους και άλλοι. Το σπήλαιο σε βράχο λευκό, χωρίς σταλακτίτες και υγρασία, ίσως διατηρεί ανέπαφα και τις ενδυµασίες και ό,τι άλλο είχαν µαζί τους ασφαλώς σε κάποιες τσάντες. Η διάνοιξή του λόγω καταπτώσεων είναι αδύνατο και καλύτερα ας µείνουν εκεί εις αιωνία ανάπαυση. Μόνο ίσως κάποτε πρέπει να τους θυµούνται οι Σφακιανοί µε κάποια δέηση ή άλλη εκδήλωση. Τους έχουν λησµονήσει.
Στη Μίλητο Λασιθίου, στο Μελιδόνι Ρεθύµνης, στην Κρυονερίδα Αποκορώνου, τα γυναικόπαιδα πέθαναν, αλλά δεν έµειναν τα λείψανά τους µέσα.
Αντιγράφω τα σχετικά από το βιβλίο µου “Σπήλαια στα Χανιά”, έκδοση Νοµαρχίας Χανίων 2001.

«Μέσα στο πανέµορφο σφακιανό φαράγγι της Νίµπρου, στη µέση της διαδροµής περίπου για τη διάβαση του και στη δεξιά πλαγιά του βρίσκεται ένα ακόµη σπήλαιο θυσίας, το σπήλιο Γύπες ή των Κοµηθιανώ ή Χώρα.
Μέσα του Ιουνίου του 1867 η αυτοκρατορική Οθωµανική Κυβέρνηση αποφάσισε την υποταγή ολόκληρης της Κρήτης µε όλα τα µέσα που διέθετε στο νησί, επειδή στη ∆υτική Κρήτη υπήρχαν συνεχείς επαναστάσεις και προβλήµατα. Γι’ αυτό ο Οµέρ Πασάς αποφάσισε να κτυπήσει τα Σφακιά, κέντρο όλων αυτών των επαναστάσεων, από άλλα σηµεία.
Με τον Ρεσίτ Πασά από τον Καλλικράτη, τον Μεχµέτ Πασά από τις Βρύσες και ο ίδιος από το Φραγκοκάστελλο όπου έφθασε µε 12 πλοία και 8000 άνδρες. Σκηνές αφάνταστου ηρωισµού εκτυλίχθηκαν γύρω από τα Σφακιά όπου επικεφαλής των αγωνιστών ήταν οι στρατηγοί Ζυµβρακάκης, Σµολένσκυ, Κορωναίος και πολλοί επώνυµοι Σφακιανοί και από τα υπόλοιπα Χανιά καπεταναίοι. Οι Τούρκοι µε αφάνταστες πανωλεθρίες κατόρθωσαν, λόγω του πολλαπλάσιου αριθµού των, να έχουν επιτυχίες, ενώ τα γυναικόπαιδα αλλόφρονα κατέφευγαν στα φαράγγια, στα σπήλαια και τις βουνοκορφές της περιοχής για να σωθούν.
Τα γυναικόπαιδα που είχαν καταφύγει στα σπήλαια Αγιασµάτσι και Σχιστή, πάνω από το Καψοδάσος, παρά την επί ηµέρες πολιορκία των, κατάφεραν να επιβιώσουν και να φύγουν από τα σπήλαια µετά από επέµβαση των ξένων Πρόξενων.
Γι’ αυτά όµως από τους Κοµητάδες, που είχαν καταφύγει στο σπήλαιο του Γυπέ στο φαράγγι της Νίµπρου, δεν ενηµερώθηκαν οι πρόξενοι και έτσι έµειναν στο έλεος των βαρβάρων τουρκικών ορδών που αρχές Ιουλίου του 1867 τους ανακάλυψαν και άλλους κατέσφαξαν, άλλους απόκλεισαν µέσα στο σπήλιο µε ανατίναξη της εισόδου του. Η παράδοση που έφτασε ως σήµερα αναφέρει πως από τη σφαγή εξαιρέθηκε µόνο µια ωραιόκορµη Σφακιανή µε τον πατέρα της που ο Οµέρ πήρε στο χαρέµι του. Ο πατέρας της καιροφυλακτούσε να βρει ευκαιρία να πάρει εκδίκηση από τον Πασά φονεύοντας τον, αλλά δεν έχει διασωθεί µε σιγουριά η ιστορία του από εκεί και πέρα.
Σήµερα η είσοδος του σπηλαίου βρίσκεται ακόµη φραγµένη από την ανατίναξη και µόνο, για τον παρατηρητικό επισκέπτη, έξω από αυτό µερικά υπολείµµατα από σκεύη που χρησιµοποιούσαν οι Κοµηθιανοί εκεί σκορπισµένα στη γη, µαρτυρούν για τα µαρτύρια που υπέστησαν εκεί αυτοί. Κοµµάτια από ακριβά σκεύη πορσελάνης ή γυαλιού, γιατί οι Κοµηθιανοί σαν έµποροι της εποχής ήταν εύποροι.
Με πρωτοβουλία µας τον Οκτώβρη του 1997, για πρώτη φορά, πραγµατοποιήθηκε στον χώρο αυτό µια τελετή τιµής οφειλόµενης και επιµνηµόσυνη δέηση από τον παπά Κώστα Χοµπίτη, εφηµέριο Νίµπρου. Η Κοινότητα Νίµπρου συµµετέχουσα, έφτιαξε ένα πέτρινο εικονοστάσι µέσα στο φαράγγι, και στο σηµείο όπου πραγµατοποιείται η άνοδος προς το σπήλαιο, και πρόσφερε στην εκδήλωση το πατροπαράδοτο κρητικό κέρασµα στην αιώνια µνήµη των µαρτύρων του Γυπέ.
Θα ήταν ευχής έργο ο ∆ήµος Σφακίων να τοποθετήσει στο φαράγγι Ίµβρου, εκεί όπου είναι το εικονοστάσι, πινακίδα δίγλωσση, όπως αυτές τις ανεξίτηλες των αρχαιολογικών χώρων, µε αναφορά στο χρονικό του Γυπέ, τιµής ένεκεν και για ιστορική γνώση».