Πριν από έξι χρόνια ακριβώς ο πεζογράφος και ακαδημαϊκός Θανάσης Βαλτινός είχε επισκεφθεί τα Χανιά, προσκεκλημένος του Γενικού Λυκείου Ελευθερίου Βενιζέλου, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ) «Συγγραφείς στα σχολεία».
Εν τω μεταξύ, εξ αιτίας της γνωστής σε όλους μας δεινής πολιτικής και οικονομικής συγκυρίας, το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου καταργήθηκε (ο Βαλτινός υπήρξε ο τελευταίος του πρόεδρος), και ανάλογες πρωτοβουλίες έχουν περιέλθει πλέον σε άλλους θεσμικούς παράγοντες μικρότερης εμβέλειας μεν, αλλά πιο ευέλικτους και με διάθεση προσφοράς στον πολιτισμό και την καλλιέργεια του λαού. Έτσι λοιπόν, προγραμματίστηκε επισήμως περιοδεία του Θανάση Βαλτινού στον νομό Λασιθίου (3-5 Νοεμβρίου) στο πλαίσιο του ρηξικέλευθου προγράμματος «Συγγραφείς στα σχολεία και τις πόλεις» που οργανώνεται από το Γραφείο Σχολικού Συμβούλου Νομού Λασιθίου σε συνεργασία με τις δημοτικές αρχές Αγίου Νικολάου, Σητείας, Ιεράπετρας και τον Ιερό Ναό Αγίας Τριάδος (Άγιος Νικόλαος).
Στην πρόταση να περάσει και από την δυτική Κρήτη, τα Χανιά, ο Θανάσης Βαλτινός πριν από την επίσκεψή στην ανατολική Κρήτη, ανταποκρίθηκαν θετικά και η Περιφερειακή Ενότητα και ο Δήμος Χανίων. Έτσι, το απόγευμα της 1ης Νοεμβρίου 2014, στις 7 μμ. θα γίνει στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων τιμητική εκδήλωση για τον Θανάση Βαλτινό, με ελεύθερη είσοδο, όπου θα παρουσιάσουν το πεζογραφικό του έργο ο Γιάννης Δημητρακάκης (καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης) και η Βαρβάρα Περράκη (φιλόλογος – Αντιδήμαρχος Πολιτισμού Δήμου Χανίων). Στο τέλος θα μιλήσει και ο ίδιος ο συγγραφέας και θα απαντήσει σε ερωτήσεις του κοινού.
Τι καινούριο έχει προστεθεί στην παρουσία και την προσφορά του Θανάση Βαλτινού στα γράμματά μας, από την προηγούμενη φορά που είχε έρθει στα Χανιά; Πρώτα – πρώτα το 2009 κυκλοφόρησε το βιβλίο «Κρασί και νύμφες» με ειδολογικό υπότιτλο «Μικρά κείμενα επί παντός».
Πρόκειται για συναγωγή κειμένων τα οποία ήταν διάσπαρτα δημοσιευμένα κατά καιρούς σε διάφορα έντυπα. Στα τέλη Απριλίου 2010 έγινε η επίσημη υποδοχή του στην Ακαδημία Αθηνών, η οποία τον είχε εκλέξει ως μέλος της δυο χρόνια νωρίτερα. Το εκπληκτικό που συνέβη κατά την επίσημη αυτή εκδήλωση, κατά την οποία συνηθίζεται ο νεοεισελθών να εκφωνεί έναν περισπούδαστο λόγο σχετικό με την ιδιότητά του και την θέση στην οποία εκλέχτηκε, είναι ότι ο Βαλτινός δεν διάβασε κάποιο θεωρητικό κείμενο περί Λογοτεχνίας και Ιστορίας, όπως αρχικά είχε σκεφθεί, αλλά ανέγνωσε δημοσίως ένα μεγάλο διήγημα με τίτλο «Ο τελευταίος Βαρλάμης».
Το διήγημα αυτό δημοσιεύθηκε αμέσως μετά στο τεύχος Μαΐου 2010 του περιοδικού «Νέα Εστία» και το φθινόπωρο του ίδιου έτους κυκλοφόρησε αυτόνομο σε βιβλίο. Αρχίζει με το γνωστό δημοτικό τραγούδι του Βαρλάμη και πραγματεύεται την ιστορία των απογόνων του διατρέχοντας την ελληνική ιστορία μέχρι και την δεκαετία του 1940. Όλη η επιδεξιότητα και η μαεστρία του Βαλτινού ως πεζογράφου είναι εμφανέστατη και σ’ αυτό του το κείμενο, όπου η λιτότητα και η πυκνότητα του λόγου θυμίζει μεγάλα πρώιμα έργα του («Συναξάρι Ανδρέα Κορδοπάτη», «Η κάθοδος των εννιά»). Ότι ο Βαλτινός μπήκε σε μια νέα γόνιμη φάση από το 2010, επιβεβαιώθηκε με την κυκλοφορία του μυθιστορήματος «Ανάπλους» το 2012. Έργο αυτοβιογραφικό, επιστροφής στην παιδική και εφηβική ηλικία, όπου καθορίστηκε το συγγραφικό εγώ. Η ευρηματικότητα και η έμπνευση του Βαλτινού πατάει πάντοτε γερά σε πραγματικά δεδομένα, και στον «Ανάπλου» ο μυθοπλαστικός ιστός βασίζεται σε συνεντεύξεις του συγγραφέα, από τις οποίες αφορμάται και οι οποίες ενσωματώνονται στο νέο σώμα κειμένου.
Η αληθοφάνεια του βιβλίου είναι τόσο εύλογη, σε σημείο ο αναγνώστης εύκολα να πέφτει στην παγίδα να θεωρήσει πραγματικό το άτυχο τέλος της ηρωίδας που παίρνει (την υποτιθέμενη) συνέντευξη από τον συγγραφέα. Κλείνω το σημείωμά μου με την κατακλείδα της κριτικής που έγραψε ο Σταύρος Ζουμπουλάκης (είχε μιλήσει για τον Βαλτινό στην ανάλογη προ εξαετίας εκδήλωση στο Γενικό Λύκειο Ελευθερίου βενιζέλου) για το διήγημα «Ο τελευταίος Βαρλάμης»: «Ο Βαλτινός, συγγραφέας ενός ισχυρότατου συγγραφικού ενστίκτου, συνεχίζει να μας εκπλήσσει.
Γι’ αυτό ας μην βιάζονται να βγάζουν οριστικά συμπεράσματα τόσο οι εχθροί όσο και οι φίλοι του έργου του. Κάθε καινούργιο κείμενό του δεν συμπληρώνει απλώς τα προηγούμενα, αλλά τους θέτει νέα ερωτήματα και, κυρίως, θέτει υπό ερώτηση τις δικές μας κρίσεις και ερμηνείες για το καθένα από αυτά αλλά και για όλο το έργο του συνολικά». Περιμένοντας την καινούρια έκπληξη του Βαλτινού, θα έχουμε την ευκαιρία να χαρούμε από κοντά την παρουσία του σε λίγες μέρες. Την Δευτέρα πρωί, 3/11/2014, αναχωρεί για Νεάπολη και Άγιο Νικόλαο.
*σχολικός σύμβουλος Φιλολόγων Νομού Λασιθίου
