Εχει τονισθεί κατά κόρον στον Τύπο, σε βιβλία, σε διαλέξεις και εκθέσεις, το αναμφισβήτητο γεγονός ότι τα Χανιά μας είναι ο τόπος των σπηλαίων.
Ξένες σπηλ. αποστολές και επιφανείς σπηλαιολόγοι καθώς και Έλληνες, σύλλογοι και Οργανώσεις, γνωρίζουν πλέον ότι τα περισσότερα από δυόμισι χιλιάδες σπήλαια και βάραθρα των Χανίων δεν υπάρχουν, σε αναλογία έκτασης φυσικά πουθενά αλλού όχι μόνο στη χώρα μας, αλλά ίσως και διεθνώς. Στις Ατζίνες Αποκορώνου και σε υψόμετρο 1.500 μ. υπάρχουν βαθύτερα βάραθρα των Βαλκανίων, αλλά και από τα μεγαλύτερα της γης. Ο Γουργούθακας κατακόρυφου βάθους 1.208 μ. και το Λιοντάρι βάθους μέχρι στιγμής 1.100 μέτρων με ποτάμι και καταρράκτες μέσα που ήδη αρχίζει η νέα έρευνά των μέσα από το ποτάμι και έχει προχωρήσει σε μήκος 500 μ.
Υπάρχουν επίσης 35 σπήλαια θυσίας όπου εξοντώθηκαν χριστιανοί κατά την τουρκοκρατία, περισσότερα από 30 ιερά της αρχαιότητας και 120 με χριστιανικά εκκλησάκια. Τα μισά από τα 2.500 είναι σπηλαιοβάραθρα ή βάραθρα, κυρίως στα Λευκά Όρη, στα οποία κάθε θέρος έρχονται ξένες και ελληνικές αποστολές για έρευνα. Οι οποίοι όμως “αρμόδιοι” δεν καταλαβαίνουν τίποτα από αυτόν τον πλούτο ώστε τα Χανιά να αποτελέσουν σημείο συνάντησης και ασκήσεως στην αθλητική σπηλαιολογία διεθνώς των πολυάριθμων ανθρώπων που έχουν αυτό το χόμπι. Παλαιότερα είχα προτείνει στον δήμαρχο Αποκορώνου τη δημιουργία σπηλαιολογικού πάρκου ή καταφυγίου στις Ατζίνες, υψομ. 1.500 μ. όπου τα φοβερά βάραθρα, αλλά και επίσης για τα Σφακιά, στα Αμμουτσερά υψομ. 1.800 μ., όπου αμέτρητα μεγάλα βάραθρα. Στα Ανώγεια έγινε ένα τέτοιο καταφύγιο στο χωριό που ουδέποτε, αν δεν κάνω λάθος, λειτούργησε. Μόνο περιστασιακές ενέργειες και εκδηλώσεις “ενδιαφέροντος” έχουν γίνει ως τώρα πέρα από τη θαυμάσια εργασία των σπηλαιολογικών οργανώσεων Κρήτης ΣΠΟΚ, ΕΣΕ, Χανίων κ.λπ. και από λοιπή Ελλάδα.
Πριν μισό αιώνα εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από τον ΕΟΤ για τα σπήλαια, αλλά έμεινε εκεί. Τον Νοέμβριο του 1995 η Νομαρχία Χανίων συνέστησε επιτροπή για “καταγραφή – ανάδειξη και προβολή” των σπηλαίων όπου παρουσίασα πίνακα 1.314 σπηλαίων, αλλά μετά από λίγο διαλύθηκε αυτή ως… περατώσασα το έργο της. Ποιο έργο, ποια προστασία, ποια ανάδειξη, ποια προβολή;
Πριν μερικά χρόνια η τότε Εταιρεία Τουρισμού Κρήτης με διαγωνισμό ανέθεσε στον ίδιο σκοπό για τα σπήλαια Ανατολικής και Δυτικής Κρήτης, βοήθησα τους ανάδοχους που φυσικά ήταν άριστοι τεχνικοί έργων, αλλά δεν γνώριζαν ούτε ένα σπήλαιο, αλλά η εταιρεία διαλύθηκε και έχασαν και τα λεφτά τους οι μελετητές.
Για τα σπήλαια Χανίων εκδόθηκε τόμος 420 σελίδων και με 315 φωτογραφίες, χαρτογραφήσεις, σχεδιαγράμματα, με δαπάνη της Νομαρχίας Χανίων το έτος 1996 και άλλος με δαπάνη της Δημοτικής Πολ. Επιχείρησης Χανίων για τα 50 χρόνια της Σπηλαιολογίας στα Χανιά και το έτος σπηλαίων Χανίων το 2005.
Έκτοτε πολλά σπήλαια λεηλατούνται ακόμη από αρχαιοκάπηλους, άλλα μπαζώνονται, άλλα καταστρέφονται με άλλους τρόπους.
Το ωραιότερο από όλα, πραγματικό παλάτι, το Χαϊνοσπήλιο στις Γούρνες Αποκορώνου, υψομ. 1.300 μέτρα, προστατεύθηκε με καγκελωτή πόρτα που με τον φίλο Κωστή Γαβριλάκη από τον Σαμωνα, φροντίσαμε να τοποθετήσει ο τότε δήμαρχος Αρμένων κ. Καραγιαννάκης. Ο Κωστής επίσης έχει προστατεύσει το άλλο υπόγειο παλατάκι με τη μικρή λίμνη και τον θαυμαστό διάκοσμο που είχε ανακαλύψει στον Σαμωνα. Στο σπήλαιο Κουρνά έχει τοποθετηθεί σιδερόπορτα από χρόνια, ενώ στο χωρίς καμία ομορφιά και αξία σπήλαιο του Λίτσα, στο Κόκκινο Χωριό, φρόντισε ο τότε δήμαρχος Βάμου κ. Χατζηδάκης και τοποθέτησε κάγκελα και πόρτα, αλλά μετά από λίγο… κλέψανε το ένα κάγκελο. Και αυτό γιατί εκεί μέσα στο χωριό ήταν ένας σκουπιδόλακκος, όπως και ακόμη είναι σε λιγότερο βαθμό και ήταν ντροπή για τους επισκέπτες της περιοχής.
Κάθε χρόνο επίσης πραγματοποιείται σε μια περιοχή της Κρήτης Παγκρήτια Σπηλαιολογική Συνάντηση – Συνέδριο και αλλού Πανελλήνια. Πριν λίγα χρόνια ασχολήθηκε και το Κ.Π.Ε. Βάμου με τα σπήλαια, αλλά τότε υπήρχε στα στελέχη του αξιόλογη φιλόλογος – αρχαιολόγος – σπηλαιολόγος. Η δαπάνη πρέπει να ήταν σοβαρή, αφού πρέπει να είχαν κληθεί γύρω στους σαράντα εκπαιδευτικούς από όλη την Ελλάδα για μερικές ημέρες με πληρωμένα φυσικά τα πάντα. Είχα φθάσει εκεί για λίγο και στην αίθουσα δεν ευρισκόταν ούτε οι μισοί χαρακτηριστικό δε είναι ότι φεύγοντας άκουσα στην αυλή έναν “συμμετέχοντα” να αναφέρει στο κινητό προφανώς σε δικό του άτομο σε άλλη περιοχή ότι: Καλά περνάμε, μας ταΐζουν, μας ποτίζουν κ.λπ. Φυσικά καλά περνούσαν, αλλά ποια η δαπάνη, ποιος τα πλήρωνε και αν ακόμη ήταν κονδύλια της Ε.Ε. γι’ αυτά συνηθίσαμε να ισχυριζόμεθα: Άλλοι πληρώνουν, οι κουτόφραγκοι, ας πετάξουμε μερικά.
Προ ημερών επίσης διάβασα στα Χ.Ν. για νέο… πρόγραμμα του Κ.Π.Ε. Βάμου για τα σπήλαια που φαίνεται να πραγματοποιήθηκε χωρίς… σπηλαιολόγους. Κλήθηκε ένας νεαρός από τους σημερινούς σπηλαιολόγους του Ορειβατικού Χανίων που όμως, όπως μου είπε, δεν είπε σχεδόν τίποτα, ούτε καν για τη σπηλαιολογική δράση στην Κρήτη, αφού βρισκόταν ανάμεσα σε… άσχετους με το θέμα. Αλλά το πλέον απαράδεκτο είναι το γεγονός ότι “ξενάγησαν” σχολεία, ακόμη και από την άλλη Ελλάδα, αν είναι έτσι, στο σπήλαιο του Λίτσα στο Κόκκινο Χωριό επειδή προφανώς ήταν κοντά και εύκολη η πρόσβαση. Τα παιδιά θα έχασαν κάθε ιδέα όχι μόνο για τον θαυμαστό κόσμο και την ομορφιά των σπηλαίων γενικά, αλλά και από τον τόπο μας. Γιατί φυσικό είναι όταν “ξεναγείς” κάποιον κάπου να διαλέγεις κάτι όμορφο, ενδιαφέρον, αξιόλογο. Με τόσα σπήλαια αξιόλογα πλησίον, όπως το θαυμάσιο του Πεστή στον Καραβότοπο, δυτικά του χωριού, του Σαμωνα κ.λπ. επέλεξαν ένα λαγούμι χωρίς απολύτως κανένα διάκοσμο με σκουπίδια, πολύ μικρής έκτασης και ως επί το πλείστον με χώρο που δεν στέκεσαι όρθιος. Το γεγονός ότι εκεί βρήκαν καταφύγιο οι άνθρωποι της περιοχής κατά τον πόλεμο του 1941 δεν του προσδίδει κάποια ιδιαίτερη αξία, αφού αυτό έγινε σε εκατοντάδες σπήλαια σε όλα σχεδόν τα χωριά της Κρήτης.
Ήδη αυτές τις ημέρες δεκάδες σπήλαια καθυστέρησαν την πρόοδο των εργασιών στο αεροδρόμιο Χανίων. Ζήτησα να ρίξω μια ματιά κατά που λένε, αλλά δεν μου επετράπηκε.
Τελειώνω με τη διευκρίνιση: Μη μου καταλογισθεί ότι για τις τελευταίες σειρές του κειμένου αυτού έχω προσωπικό λόγο ίσως γιατί δεν με… κάλεσαν στην εκδήλωση του Κ.Π.Ε. γιατί δεν ασχολούμαι πλέον ενεργά και ούτε έχω την ικανότητα της μετάδοσης γνώσεων και την ευφράδεια της ομιλίας προς κάποιους ακροατές. Υπάρχουν πολύ καλύτεροι.
