Αρχές Ιούλη του 1822. Η Ελληνική Επανάσταση έχει πια εδραιωθεί στην Πελοπόννησο. Την ίδια ώρα όμως, η κόντρα κυβερνητικών και Κολοκοτρώνη αρχίζει να μεγαλώνει-η αίγλη του στρατηγού ενοχλεί όλους τους πολιτικούς, ιδιαιτέρως τον υπουργό πολέμου Ιωάννη Κωλέττη. Ο Γέρος του Μοριά κατευθύνεται στο Άργος για να ξεκαθαρίσει, όπως λέει, την κατάσταση. Τίποτε καλό δεν προμηνύεται για την επανάσταση, με τις αντιπαραθέσεις αυτές. Τότε έρχεται ένα γράμμα από τον Οδυσσέα Ανδρούτσο, που βρίσκεται στην Στερεά Ελλάδα και είναι γνώστης της διαμάχης και της κατάστασης;
« Σας στέλνω, έλεγε η επιστολή, 30,000 Τούρκους για να ομονοήσετε και κάμετέ τους ό,τι μπορέσετε».
Πραγματικά ο Μαχμούτ πασάς ο επονομαζόμενος Δράμαλης επειδή είχε γεννηθεί στην Δράμα, ερχόταν προς την Πελοπόννησο επικεφαλής μεγάλου στρατιωτικού σώματος με σκοπό την καταστολή της ένοπλης εξέγερσης των Ελλήνων. Ο στρατός του αποτελούνταν από 30,000 άνδρες-από αυτούς οι 24,000 πολεμιστές-, 15,000 πολεμικά άλογα, 500 καμήλες και χιλιάδες μεταγωγικά. Ήταν τόση η φήμη που τον ακολουθούσε που από όπου περνούσε, οι πάντες έφευγαν φοβισμένοι για να κρυφτούν. Έτσι ο Δράμαλης διέσχισε όλη την Στερεά ατουφέκιστος, σαν σε περίπατο. Έκαψε την Θήβα, πέρασε από τα Μέγαρα, τον Ισθμό και έφτασε στην Κόρινθο. Ο κοσμάκης σε πανικό παίρνει τους ανήμπορους, τους γέρους, τα παιδιά και ψάχνει να κρυφτεί για να γλυτώσει. Δυστυχώς το ίδιο κάνουν και οι υπεύθυνοι του αγώνα. Ο φρούραρχος του Ακροκορίνθου, λακίζει, ακόμα τρέχει και ο Δράμαλης το μόνο που έχει να κάνει είναι ν ανέβη στο κάστρο. Πανεύκολα γίνεται δικό του μαζί με την χήρα του Κιαμήλ μπέη-του τελευταίου Τούρκου αφεντικού της Κορίνθου- και τα αμύθητα πλούτη του. Το ίδιο κάνανε και όλοι οι κυβερνητικοί που στο άκουσμα του ερχομού του Τούρκου πασά φεύγουν έντρομοι από το Άργος. Πάνε πρώτα στους Μύλους και επειδή ούτε και εκεί αισθάνονται ασφαλείς επιβιβάζονται σε Υδραίικα πλοία και από εκεί «πολεμούν», όπως χλευαστικά λένε κάποιοι, «εκδίδοντας προκηρύξεις». Μόνος ψύχραιμος σε όλον αυτόν τον χαμό, ο Κολοκοτρώνης σχεδιάζει την αντεπίθεση.
Ο Δράμαλης παρά τις αντίθετες συμβουλές και έχοντας εμπιστοσύνη στο «πολυάριθμον» του στρατεύματός του κατευθύνεται με όλο του το φουσάτο προς το Άργος και το καταλαμβάνει. Ο Κολοκοτρώνης τοποθετεί άνδρες μαζί και τον γιό του Πάνο στην ακρόπολη του Άργους. Σκοπό δεν έχει να υπερασπιστεί το κάστρο αλλά να καθυστερήσει τον πασά όσο το δυνατόν περισσότερο. Συγχρόνως προκειμένου να δυσκολέψει κι άλλο τον εχθρό εφαρμόζει την τακτική της καμένης γης. Όλα τα σπαρμένα χωράφια, τα θερίσματα, τα γεννήματα, όλα καίγονται. Τα πηγάδια δηλητηριάζονται. Ο Δράμαλης χάνει πολύτιμο καιρό και καταναλώνει τις προμήθειές του πολιορκώντας ανώφελα, το κάστρο. Όταν τα αποθέματά του εξαντλούνται δεν μπορεί από πουθενά να ανεφοδιαστεί. Βρίσκεται εγκλωβισμένος στην αργίτικη πεδιάδα, χωρίς τρόφιμα και χωρίς νερό. Αποφασίζει να γυρίσει στην Κόρινθο όπου ελπίζει να βρει βοήθεια.
Στέλνει τον Έλληνα γραμματικό του στον Γέρο του Μοριά προκειμένου να ζητήσει την παράδοση των Ελλήνων. Ο γραμματικός σε μια υποτιθέμενη κρίση συνειδήσεως εξομολογείται ότι ο πασάς θα κατευθυνθεί προς την Τριπολιτσά. Οι περισσότεροι οπλαρχηγοί πείθονται γι αυτό και σπεύδουν να πιάσουν ταμπούρια στα περάσματα προς Τρίπολη. Αντιθέτως ο Κολοκοτρώνης μετά την εξομολόγηση αυτή βεβαιώνεται-παλιά καραβάνα βλέπετε- ότι ο Δράμαλης έχει σκοπό να επιστρέψει στην Κόρινθο. Ξέρει ότι μόνο ένας βατός δρόμος ενώνει το Άργος με την Κόρινθο. Κι αυτός περνά μέσα από τα στενά των Δερβενακίων. Στέλνει μηνύματα, οργανώνει, εμψυχώνει. Στήνει χωσιές, κάνει σχέδια. Μεταχειρίζεται κάθε συναίσθημα για να μπορέσει να κινητοποιήσει τους συμπατριώτες του. Αγάπη, φόβο, πίστη, φιλοδοξίες. Τα καταφέρνει. Όσοι Έλληνες στρατεύονται μαζί του έχουν ακμαίο ηθικό και ακράδαντη πίστη για την νίκη.
Στις 26 Ιουλίου του 1822 ο Δράμαλης ξεκινά να επιστρέψει στην Κόρινθο. Λέγεται ότι όταν οι πρώτοι του στρατιώτες φθάνουν στα Δερβενάκια οι τελευταίοι είναι ακόμα στο Άργος.
Οι περίπου 3,000 Έλληνες έχουν ταμπουρωθεί πάνω στις πλαγιές των στενών. Αποφασισμένοι, όπως τους είχε πει ο Γέρος. «Έλληνες σήμερα γεννηθήκαμε και σήμερα θα πεθάνουμε για την σωτηρία της πατρίδας». Περιμένουν να μπουν όσο γίνεται περισσότεροι εχθροί μέσα στα στενά. Περιμένουν να πέσει ο ήλιος-μιας και έχουν πιάσει την δυτική πλευρά των στενών και δεν θέλουν τον έχουν απέναντι στα μάτια τους. Το απομεσήμερο αφού εξάντλησαν όλη τους την υπομονή, επιτέλους επιτέθηκαν. Για μια φορά ο μεγάλος όγκος του στρατού και το πλήθος από πλεονέκτημα γίνεται μειονέκτημα. Κλεισμένοι σαν μέσα σε φάκα οι Τούρκοι δεν μπορούν να πάνε ούτε μπροστά ούτε πίσω. Προσπαθούν να διαφύγουν από την ανατολική πλευρά του περάσματος. Εκεί όμως, τους περιμένει ο Νικηταράς και τους πετσοκόβει. Λένε πως στην μάχη αυτή έσπασε τέσσερα ή κατ άλλους οκτώ σπαθιά. Γι αυτό και του δώσανε το όνομα «Τουρκοφάγος».
Λέγεται επίσης, πως αν κι οι άλλοι οπλαρχηγοί είχαν ακολουθήσει τον Γέρο του Μοριά στο σχέδιό του, σήμερα θα μιλούσαμε για μια από τις πιο ολοκληρωτικές καταστροφές εκστρατευτικού τακτικού σώματος στην παγκόσμιο ιστορία. Ωστόσο μόνο ο Υψηλάντης, ο Πλαπούτας, ο Νικηταράς, ο Παπαφλέσσας, ο αδελφός του Νικήτας και μερικοί Κολοκοτρωναίοι τον ακολούθησαν. Και μόνοι αυτοί κατάφεραν μια τέτοια νίκη. Ο Δράμαλης έχασε το 1/5 του στρατού του. Τα στενά γέμισαν από κορμιά ζωντανών και νεκρών ζώων και ανθρώπων, μαζί με επίχρυσά και επάργυρα όπλα, σημαίες, σκηνές, έπιπλα, τύμπανα, σκεύη.
Είναι γνωστή η ιστορία-τουλάχιστον ήταν γνωστή στα νεανικά μου χρόνια-του τσοπανόπουλου που καθόταν ακουμπισμένο στην γκλίτσα και κοίταζε περίεργο τον πόλεμο στα Δερβενάκια. Ο Κολοκοτρώνης το είδε και του λέει:
– Τι στέκεσαι και βλέπεις και δεν πας να πολεμήσεις και συ βρε Έλληνα ;
– Δεν έχω άρματα Καπετάνιο!
– Έχεις την γκλίτσα σου ! Όπλο είναι και αυτή ! Άντε πήγαινε να σκοτώσεις κανένα Τούρκο, να πάρεις τα άρματά του να αρματωθείς και τα ρούχα να ντυθείς.
– Τρέχω αμέσως Καπετάνιο!
Κι αμέσως αδράχνοντας την γκλίτσα του τρέχει κι ανακατώνεται με τους πολεμιστές. Το ίδιο βράδυ, το τσοπανόπουλο, καλοντυμένο κι αρματωμένο ήλθε και στάθηκε επιδεικτικά μπροστά στο Γέρο του Μοριά.
– Ποιός είσαι συ, βρε Έλληνα ; τον ρώτησε ο Κολοκοτρώνης .
– Καπετάνιο, δεν με γνωρίζεις ; Εγώ είμαι που μ΄ έστειλες το μεσημέρι να πολεμήσω με την γκλίτσα μου και με την ευχή σου έκαμα όπως μου είπες. Σκότωσα οχτρούς κι αρματώθηκα!
Την επόμενη νύχτα ο Δράμαλης προσπαθεί να περάσει τα εναπομείναντα τμήματα του στρατού του από ένα διπλανό πέρασμα, το Αγιονόρι, που έχει πληροφορίες ότι είναι αφρούρητο. Όμως εκεί τον περιμένουν ο Νικηταράς και ο Νικήτας Φλέσσας με τα παλικάρια τους. Η ιστορία επαναλαμβάνεται.
Τις επόμενες μέρες, όσοι είχαν απομείνει από την μεγαλοπρεπή στρατιά του Δράμαλη φτάνουν κατά ομάδες στην Κόρινθο. Ξεσκισμένοι, πεινασμένοι, διψασμένοι, χωρίς άλογα, χωρίς όπλα. Το κυριότερο: χωρίς ηθικό. Αυτά που έζησαν μέσα στα Δερβενάκια τους έκαναν να πιστέψουν ότι η Πελοπόννησος είναι μια περιοχή γεμάτη δύσβατα περάσματα όπου κατοικούν άγριοι πολεμιστές με υπερφυσικές δυνάμεις. Πράγμα που έκανε την στρατιά που απέμεινε ανενεργή ως πολεμική δύναμη.
Ο ίδιος ο Δράμαλης πέθανε στην Κόρινθο ακριβώς τρείς μήνες μετά. Λένε, πως έσκασε από την στεναχώρια του.
Αναλογίζομαι την εποχή του ξεσηκωμού. Την σκλαβιά των τετρακοσίων χρόνων και την απόφαση για ελευθερία. Για το πώς κάποιοι είδαν την επανάσταση σαν ευκαιρία για προσωπική ωφέλεια δόξας και πλουτισμού. Για το πώς κάποιοι άλλοι δεν λογάριασαν τίποτα προσωπικό, ούτε καν την ζωή τους, ούτε καν την ζωή των οικογενειών τους. Μόνο τους μέλημα, κύριος και πρωταρχικός σκοπός: Η ελευθερία της πατρίδας. Και είχαν συναίσθηση ποια πατρίδα υπηρετούσαν. «Έλληνες» αποκαλεί ο Κολοκοτρώνης τους συναγωνιστές του. «Για τούτα δω τα μάρμαρα πολεμήσαμε» γράφει ο Μακρυγιάννης.
Αναλογίζομαι την μάχη που σας ανέφερα. Δεν είναι η πρώτη φορά που υπέρτεροι και δυνητικά πιο αξιόμαχοι στρατοί, θεωρούμενοι ανίκητοι, νικιούνται από λιγότερους και μικρότερους. Από την εποχή του Δαβίδ και του Γολιάθ υπάρχουν πολλά παραδείγματα που αποδεικνύουν ότι ούτε η δύναμη ούτε το μέγεθος είναι αυτά που καθορίζουν την έκβαση του αγώνα. Η ευστροφία του μυαλού και το σθένος της ψυχής φαίνεται να είναι πιο σημαντικά. Και αυτά που καθορίζουν εν τέλει το αποτέλεσμα.
