Ένα σχολείο χωρίς στεγανά. Ένα σχολείο όπου οι μαθητές βγάζουν τη δική τους εφημερίδα και εκπέμπουν στα ραδιοκύματα με δική τους εκπομπή, αλληλογραφούν με συμμαθητές τους, κάνουν τακτικές συνελεύσεις για θέματα που τους απασχολούν και είναι σε καθημερινή επικοινωνία και επαφή με την κοινότητα.
Ο σπόρος που έριξε ο φωτισμένος, μεταρρυθμιστής, Γάλλος παιδαγωγός Σελεστέν Φρενέ και φύτρωσε πριν από περίπου έναν αιώνα, δίνει ακόμα και σήμερα καρπούς, καθώς σύγχρονοι εκπαιδευτικοί εμπνέονται από τις ιδέες του και εμπνέουν τα παιδιά, προτάσσοντας ένα μοντέλο εκπαίδευσης ζωντανό, διαδραστικό, βιωματικό.
Στα Χανιά ο Φρενέ έχει τη δική του ομάδα. Ο λόγος για το Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων με την Παιδαγωγική Φρενέ που προωθεί μια άλλη φιλοσοφία εκπαίδευσης στο σχολείο και παράλληλα πραγματοποιεί εκδηλώσεις, σεμινάρια κ.ά.
Οι “Διαδρομές”, με αφορμή τη βιωματική εκδήλωση – αφιέρωμα στην Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου, που διοργάνωσε το Δίκτυο με την υποστήριξη του Δήμου Χανίων και του Δημοτικού Λιμενικού Ταμείου Χανίων στο Γιαλί Τζαμί πριν από μία εβδομάδα, συνομίλησε με δύο εκπαιδευτικούς – μέλη της Ομάδας για τη φιλοσοφία του Φρενέ και τα προτάγματα του σύγχρονου σχολείου που έχουν πολλά να διδαχτούν από αυτήν.
ΤΟ ΔΙΚΤΥΟ
«Το Δίκτυο Συνεργατικών Σχολείων με την Παιδαγωγική Φρενέ δημιουργήθηκε στα Χανιά το 2019», εξήγησαν η δασκάλα Φωτεινή Δημοπούλου και η νηπιαγωγός Σίσσυ Χριστοφορίδου και πρόσθεσαν ότι η Ομάδα των Χανίων, που αριθμεί περίπου 20 μέλη, λειτουργεί μαζί με άλλα 11 Δίκτυα σε άλλες πόλεις της Ελλάδας, υπό την “ομπρέλα” της Παιδαγωγικής Ομάδας “Σκασιαρχείο” που δραστηριοποιείται στην Αθήνα, για σχεδόν 12 χρόνια.
Στην ίδρυση της Ομάδας των Χανίων συνέβαλε το 2019 και το πιλοτικό, εγκεκριμένο από το Ινστιτούτο Εκπαιδευτικής Πολιτικής, πρόγραμμα για την Παιδαγωγική Φρενέ που διοργανώθηκε εκείνη την εποχή στο Ρέθυμνο. “Στόχος του δικτύου είναι η προώθηση της παιδαγωγικής φιλοσοφίας του Φρενέ αλλά και το μοίρασμα εμπειριών, καλών πρακτικών κ.ά. ανάμεσα σε εκπαιδευτικούς, γονείς, ψυχολόγους και άλλες ειδικότητες που ασχολούνται με παιδιά», σημείωσαν οι δύο εκπαιδευτικοί.
ΟΙ ΑΡΧΕΣ ΤΟΥ ΦΡΕΝΕ
Ποιος όμως είναι ο πυρήνας της παιδαγωγικής Φρενέ; «Από τις σημαντικότερες αρχές αυτής της παιδαγωγικής είναι να υπάρχει επικοινωνία, διάλογος, συνεργασία με το εξωσχολικό περιβάλλον, με την τοπική κοινωνία. Επίσης, προωθεί την ελεύθερη έκφραση, την πολιτειότητα από μικρή ηλικία, τη συνεργασία και την επικοινωνία, τον πολλαπλό εγγραμματισμό κ.ά.», επεσήμαναν οι δύο εκπαιδευτικοί και πρόσθεσαν ότι στο πλαίσιο αυτό αξιοποιούνται μια σειρά από τεχνικές όπως: το τυπογραφείο, η έκδοση σχολικής εφημερίδας και μικρών βιβλίων, το ραδιόφωνο, ο κινηματογράφος, η αλληλογραφία, τα μαθητικά συμβούλια και οι συνελεύσεις, οι σχολικοί συνεταιρισμοί, η έξοδος στην κοινότητα κ.ά. «Στόχος όλων αυτών είναι τα παιδιά να μαθαίνουν μέσα από τις δικές τους εμπειρίες και να μεταφέρουν τις εμπειρίες τους μέσα στο σχολείο αλλά και αντίστροφα, ό,τι κάνουν στο σχολείο να μεταφέρεται στην τοπική κοινότητα. Όλες αυτές οι αρχές και τα εργαλεία τα εισήγαγε ο Φρενέ κι εμείς σήμερα τα προσαρμόζουμε στην εποχή μας και τις νέες τεχνολογικές εξελίξεις», τόνισαν οι συνομιλήτριές μας.
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΝΑΓΚΗ
Η παιδαγωγική Φρενέ γεννήθηκε πριν από σχεδόν έναν αιώνα και ο εμπνευστής της προσπάθησε μέσα από τη δημιουργία δικτύων σε πανευρωπαϊκό επίπεδο να προωθήσει τις αρχές της παιδαγωγικής του. Μέσα σε αυτό το διάστημα υπήρξαν εκπαιδευτικοί και στην Ελλάδα, όπως οι Ιμβριώτη, Δελμούζος, Γληνός κ.ά. που εμπνεύστηκαν από τις αρχές του Φρενέ. Ακόμα και σήμερα, ωστόσο, η παιδαγωγική Φρενέ μοιάζει επίκαιρη και αναγκαία για ένα σχολείο δημιουργικό που θα συγκινεί τους μαθητές. «Σήμερα, όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί και γονείς ενδιαφέρονται να συμμετέχουν στα δίκτυο, κάτι που σημαίνει ότι αυτό αποτελεί μια σύγχρονη ανάγκη», σημείωσε η κα Δημοπούλου. Πόσο εύκολο όμως είναι να εφαρμοστούν αυτές οι αρχές – πρακτικές στο σημερινό ελληνικό δημόσιο σχολείο; «Στο νηπιαγωγείο με το πρόγραμμα που είχαμε μέχρι σήμερα ήταν πολύ εύκολο γιατί δεν είχαμε διακριτά αντικείμενα, ωρολόγιο πρόγραμμα και διδακτέα ύλη. Πλέον, έχουν μπει τα αγγλικά και τα εργαστήρια δεξιοτήτων με ωράριο κι αυτό θέτουν κάποιους περιορισμούς», σχολίασε η κα Χριστοφορίδου, ενώ η κα Δημοπούλου ανέφερε: «Στο Δημοτικό ο κύριος περιορισμός είναι το αυστηρό πρόγραμμα και η μεγάλη ύλη που πρέπει να καλύψουν οι εκπαιδευτικοί. Ωστόσο, υπάρχουν περιθώρια ευελιξίας και το υπουργείο δίνει τη δυνατότητα να μην ακολουθείς το βιβλίο κατά γράμμα, αλλά να βρεις άλλους τρόπους να καλύψεις την ύλη που θέλει. Αυτή η ευελιξία, δυστυχώς, περιορίζεται σημαντικά στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση. Από την άλλη θα πρέπει να σημειώσουμε ότι τα τελευταία χρόνια βλέπουμε να εισάγονται ιδέες και πρακτικές που φέρουν τη φιλοσοφία του Φρενέ, χωρίς να αναφέρεται ότι ανήκουν σε αυτή. Για παράδειγμα ένα βιβλίο Γλώσσας θα προτείνει να φτιαχθεί μια εφημερίδα ή να γυριστεί μια ταινία κ.λπ. Ή στα εργαστήρια δεξιοτήτων γίνεται λόγος για συνελεύσεις, έστω μια φορά τον χρόνο».
ΕΝΑ ΣΧΟΛΕΙΟ ΠΟΥ ΣΥΓΚΙΝΕΙ
Πώς όμως ανταποκρίνονται μαθητές και γονείς στην εφαρμογή των παιδαγωγικών αρχών του Φρενέ; «Στα παιδιά αρέσει να κάνουν πράγματα που τα ενδιαφέρουν. Και τους αρέσουν αυτά που προτείνει ο Φρενέ γιατί σε αυτά υπάρχει ζωή, υπάρχει βίωμα. Επίσης, αυτό το πλαίσιο τα αφήνει να παίρνουν πρωτοβουλίες, να αποφασίζουν για πράγματα. Αυτό όμως που θεωρούμε σημαντικό είναι αυτή η φιλοσοφία και οι πρακτικές να έχουν συνέχεια. Σε κάθε περίπτωση, ακόμα και αν ένα παιδί έρθει σε επαφή κάποια στιγμή στο σχολείο με την παιδαγωγική Φρενέ σίγουρα αυτό το βοηθάει στο να αποκτήσει κριτήριο και κριτική σκέψη. Όμως και οι γονείς ανταποκρίνονται θετικά γιατί βλέπουν ότι τα παιδιά τους συμμετέχουν με ενθουσιασμό αλλά και οι ίδιοι βλέπουν εμπράκτως τη δουλειά που κάνουν τα παιδιά π.χ. πιάνουν στα χέρια τους μια σχολική εφημερίδα, παρακολουθούν μια δράση κ.λπ. Σημασία σε αυτό, έχει να αφήσουμε, ως εκπαιδευτικοί και γονείς, χώρο έκφρασης στα παιδιά».
«Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το βιβλίο»
Μια από τις πολλές δράσεις του Δικτύου Συνεργατικών Σχολείων Χανίων με την Παιδαγωγική Φρενέ πραγματοποιήθηκε το Σάββατο 1 Απριλίου στο πλαίσιο της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου στο Γιαλί Τζαμί.
Μια ακόμα δράση εξωστρέφειας με τη συμμετοχή εκπαιδευτικών, παιδιών και γονέων, που έπιασαν απ’ το… χέρι το παιδικό βιβλίο κι αποφάσισαν να το γιορτάσουν, με διαδραστική αφήγηση, κατασκευές, χορό και δημιουργική γραφή, βασιζόμενη στο βιβλίο «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν το… βιβλίο» της Δέσποινας Μπογδάνη – Σουγιούλ (εκδ. Καλειδοσκόπιο).
Στο πλαίσιο της εκδήλωσης ξεδιπλώθηκε η ιστορία του εμβληματικού κτηρίου που βρίσκεται στην καρδιά του παλιού λιμανιού, ενώ οι συμμετέχοντες ταξίδεψαν με βιωματικές δράσεις: περπάτησαν σαν προϊστορικοί άνθρωποι, χάραξαν τα δικά τους ιδεογράμματα πάνω σε πηλό, ανακάτεψαν τα υλικά τους κι έφτιαξαν χαρτί. Τύπωσαν μηνύματα αγάπης και φιλίας για τους λαούς κι έφτιαξαν τα δικά τους βιβλία.
Επικοινωνία – συναντήσεις
Τα μέλη του Δικτύου Συνεργατικών Σχολείων Χανίων με την Παιδαγωγική Φρενέ πραγματοποιούν μία συνάντηση κάθε μήνα στον χώρο του Συλλόγου Εκπαιδευτικών Πρωτοβάθμιας Εκπαίδευσης (ΣΕΠΕ) Χανίων στο 7ο Δημοτικό Σχολείο Χανίων. Για περισσότερες πληροφορίες για τις δράσεις του Δικτύου και επικοινωνία με τα μέλη του οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να επισκεφθούν την ηλεκτρονική διεύθυνση: https://diktiosxolionchania.blogspot.com/
