Στα κρατητήρια και στα μπουντρούμια της Χούντας

Μέσα στη σκληρή χούντα των συνταγματαρχών, με τη χώρα στο “γύψο”, υπήρξαν πολλοί που δεν σιώπησαν. Που οργανωμένα ή ανοργάνωτα, με σχέδιο ή αυθόρμητα προσπάθησαν να αντιδράσουν στο απάνθρωπο καθεστώς. Με αφορμή την επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, ακούμε διηγήσεις ανθρώπων που έζησαν τα γεγονότα, κρατήθηκαν, φυλακίσθηκαν ή και βασανίσθηκαν.

 

Το θλιβερό υπόγειο…

Στο υπόγειο του Δικαστικού – Νομαρχιακού Μεγάρου εκεί όπου μέχρι πριν από μερικούς μήνες ήταν το αρχείο της Πολεοδομίας λειτουργούσαν την εποχή της χούντας τα κρατητήρια της ασφάλειας. Ενας απερίγραπτος χώρος, στον οποίο συνωστίζονταν δεκάδες κρατούμενοι.
«Τόσο βρομερός και τρισάθλιος χώρος δεν υπήρχε» μας λέει ο Σήφης Ζερβουδάκης, ένας από τους αγωνιστές που κρατήθηκαν στον συγκεκριμένο χώρο και τον οποίο επισκεφθήκαμε μαζί. Πλέον τίποτα δεν θυμίζει τα ανήλιαγα κρατητήρια, με τα μόνιμα κλεισμένα παράθυρα.  «Κοιμόμαστε ο ένας πάνω στον άλλο, βρώμικοι αξύριστοι, χωρίς καθαρά ρούχα, ορισμένοι -κυρίως οι κομμουνιστές- σε κακή κατάσταση γιατί είχαν φάει πολύ ξύλο» λέει ο συνομιλητής μας.
Τον χώρο θυμάται καλά και ο δικηγόρος Αντώνης Γκαζής καθώς ήταν επίσης… φιλοξενούμενος των χουντικών. «Ηταν ένας πολύ βρώμικος χώρος, υπόγειος και υπήρχε ένας υπερυψωμένος χώρος όπου εκεί κοιμόμαστε, δεν υπήρχαν κρεβάτια. Οπως έμπαινες υπήρχε στα αριστερά μια τούρκικη τουαλέτα σε άθλια κατάσταση. Θυμάμαι τον Ανδρέα Αρχοντάκη ,τον “Κάστρο”, να λέει μια μέρα. “Ε δεν αντέχουμε άλλο στο σκατόλακκο! Να κάνουμε απεργία πείνας ζητώντας καλύτερες συνθήκες”. Συμφωνήσαμε όλοι και λέει   τότε και ο Σήφης Ζερβουδάκης “ναι ρε παιδιά να απεργήσουμε αλλά μετά… τι θα τρώμε;” Εκανε πλάκα ο Σήφης προκειμένου να φτιάξει λίγο το κλίμα» σημειώνει.

 

Στα… Ασφαλίτικα

Στην Ι. Σφακιανάκη αρ. 32 λειτουργούσε για χρόνια πολλά το τμήμα Ασφαλείας Χανίων. Εκεί κατά τη διάρκεια της χούντας πήγαιναν κρατούμενοι για ανάκριση, ενώ στην πίσω αυλή του, υπάρχουν ακόμα 4 κελιά στα οποία κρατούνταν αρχικά οι άνθρωποι που αγωνίζονταν κατά της χούντας αλλά και ποινικοί. Το κτήριο χρησιμοποιείται σήμερα για δικηγορικά γραφεία. Ο δικηγόρος Ευτύχης Μαυρογένης μας δείχνει τα παλιά κάγκελα που έχει κρατήσει στην πόρτα του γραφείου του και την πλακέτα “αξιωματικός υπηρεσίας”. Επισκεπτόμαστε τα κρατητήρια. Ξύλινες πόρτες, με σιδερένιους σύρτες και λουκέτα, κάγκελα, μεταγενέστερα όλα που δείχνουν πως ήταν οι χώροι κράτησης. Μέσα  τα κελιά μικρά, με ανύπαρκτο φωτισμό και αερισμό.
Οι άνθρωποι με τους οποίους μιλήσαμε μας λένε πως παράρτημα της Στρατονομίας (ΕΣΑ) υπήρχε στο στρατόπεδο Τζομπανάκη (ση- μερινό πάρκο Ειρήνης και Φιλίας των Λαών) ενώ σύμφωνα με τους ίδιους η ΕΑΤ (Ειδικό Ανακριτικό Τμήμα) της ΕΣΑ δεν υπήρχε στα Χανιά. (Στο ΕΑΤ- ΕΣΑ υπηρετούσαν οι πιο σκληροί βασανιστές της χούντας ορισμένοι εκ των οποίων φυλακίσθηκαν για τα εγκλήματα τους μετά τον πόλεμο).

 

 

Κρατούμενος στον 1ο Αστυνομικό Σταθμό Χανίων
Τρεις φορές μέσα στην επταετία δέχθηκε τη… φιλοξενία των οργάνων της τάξης της χούντας ο δικηγόρος Αντώνης Γκαζής. Λίγες εβδομάδες μετά το πραξικόπημα μαζί με μια τολμηρή ομάδα νέων τους (Ανδρέα Αρχοντάκη, Παύλο Μπριλάκη, Σήφη Ζερβουδάκη και Νίκο Αγγελάκη) συλλαμβάνονται με την κατηγορία για “σύσταση οργάνωσης ανατρεπτικού περιεχομένου” καθώς διακινούσαν φυλλάδια κατά της χούντας. Δικάστηκαν και καταδικάστηκαν σε έκτακτο στρατοδικείο, ο Α. Γκαζής σε 5 χρόνια φυλάκιση και αποφυλακίσθηκε μερικούς μήνες αργότερα στην αμνηστία. Ακολούθησαν οι συλλήψεις και οι φυλακίσεις του ίδιου και άλλων αγωνιστών για τη συμμετοχή τους στο ΠΑΚ, αποφυλακίσθηκε και πιάστηκε και πάλι στο κίνημα του Ναυτικού το 1973.
«Κρατήθηκα και στα κρατητήρια της ασφάλειας και στο υπόγειο της Νομαρχίας, στα ΕΑΤ-ΕΣΑ στην Αθήνα όπου οι συνθήκες ήταν πολύ δύσκολες, με βασανιστήρια και άλλες δύσκολες καταστάσεις. Αλλά αυτό που δεν μπορούσα να χωνέψω ήταν όταν σε κάποια σύλληψή μου κρατήθηκα στο υπόγειο του 1ου Αστυνομιμού Σταθμού απέναντι από το 1ο Γυμνάσιο (σ.σ. σήμερα υπάρχει νεότευκτο κτήριο και στο ισόγειο τράπεζα). Αυτό το κτήριο ήταν το πατρικό μας και το είχε ενοικιάσει πριν τη χούντα ο πατέρας μου στην αστυνομία. Είχα πραγματικά… σκυλιάσει τώρα να είμαι στα κρατητήρια, εκεί που ήταν το υπόγειο του σπιτιού μας και να είμαι κρατούμενος σε κελί!» λέει ο κ. Γκαζής.

Το “σκληρό” Ιτζεδίν

Σκληρό κάτεργο και το Ιτζεδίν, οι “εγκληματικές φυλακές Καλαμίου” όπου κρατούνταν μεγάλος αριθμός ποινικών αλλά και πολιτικών. Ο αγωνιστής Λευτέρης Ηλιάκης που είχε κρατηθεί εκεί και στην περίοδο του εμφυλίου είχε επισημάνει σε συνέντευξη του στα “Χ.Ν” πως η σύνδεση των πολιτικών  κρατούμενων με την τοπική κοινωνία ήταν ισχυρή και η τελευταία πίεζε τις αρχές ώστε να περιοριστούν τα βασανιστήρια. Οι πολιτικοί κρατούμενοι έκαναν μαθήματα ανάγνωσης και γραφής για τους ποινικούς που οι περισσότεροι ήταν αγράμματοι, προσπαθούσαν να κάνουν πολιτιστικές και άλλες εκδηλώσεις αλλά και αγώνες για να βελτιωθούν οι συνθήκες κράτησης. Ηταν όμως σε κάθε περίπτωση ένα σκληρό κάτεργο.

 

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΤΗΣ ΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
«Ο πατέρας μου Παύλος Μουντάκης ήταν στην ΕΔΑ (σ.σ. το νόμιμο αριστερό κόμμα αφού το ΚΚΕ ήταν παράνομο) και λίγες μέρες πριν το πραξικόπημα είχε πάρει τον πολύγραφο από τα γραφεία της και τον είχε κρύψει κάτω από ξύλα στο χωράφι του πατρικού μας σπιτιού στα Λενταριανά. Με το που γίνεται το πραξικόπημα  τον συλλαμβάνουν αμέσως. Όλους τους κομμουνιστές που έπιασαν τις πρώτες ημέρες τους κράτησαν στους Αγ. Αποστόλους στις παιδικές εξοχές και μετά τους πήγαν με πλοίο εξορία στη Λέρο» θυμάται η κ. Κωστούλα Παπαδάκη-Μουντάκη.
Η 20χρονη τότε συμμετείχε στη “νεολαία Λαμπράκη”. «Ερχονταν κάθε μέρα οι αστυνομικοί, έκαναν άνω- κάτω το σπίτι, κτυπούσαν εμένα και τη μητέρα μου για να τους πούμε που ήταν ο πολύγραφος. Εμείς πραγματικά δεν ξέραμε αν τον είχε πάρει και πού τον είχε βάλει ο πατέρας μου. Ένας σύντροφος του μας το είπε μερικές μέρες μετά και αφού τον βρήκαμε, ξεκινήσαμε και τυπώναμε προκηρύξεις που τις μοιράζαμε μετά τα μεσάνυχτα μέσα στα Χανιά. Τι γράφαμε; Συνθήματα, στίχους από τραγούδια του Θεοδωράκη για να τονώσουμε το φρόνημα του λαού. Επίσης είχα όπως και άλλοι βοηθήσει στο να μεταφέρουμε και να κρύψουμε σε ασφαλή σπίτια τον Λευτέρη Ηλιάκη που τον αναζητούσαν. Μια μέρα λοιπόν, με πιάνουν, δεν είχα προκηρύξεις πάνω μου, με πάνε στον 1ο Αστυνομικό σταθμό απέναντι από το 1ο Γυμνάσιο. Με χλεύαζαν, μου έριξαν χαστούκια ζητώντας να μάθουν που ήταν ο πολύγραφος, που κρυβόταν ο Ηλιάκης και άλλοι. Εγώ έλεγα ότι δεν ξέρω τίποτα. Τα ίδια και χειρότερα έκαναν στη μητέρα μου που πήγαιναν σπίτι και της έλεγαν ότι δεν θα ξαναδείς την κόρη σου. Φαντάσου την ψυχολογία αυτής της γυναίκας με τον άνδρα της στην εξορία και την κόρη να κρατείται. Με κράτησαν για μερικές ημέρες και μετά με άφησαν…» είναι τα λόγια της κας Κωστούλας.

 

«Ολες οι φυλακές είναι το ίδιο απάνθρωπες»

1 από 2

Ένας άλλος χώρος κράτησης πολιτικών κρατουμένων έστω και για λίγο ήταν οι φυλακές πίσω από το κτήριο της Νομαρχίας. «Πέρασα και από εκεί για κάποιοι χρονικό διάστημα. Ο ένας πάνω στον άλλο, άθλιες συνθήκες όπως σε κάθε φυλακή. Είχε ένα καλό ότι ήταν μέσα στην πόλη και γίνονταν επισκεπτήρια. Ο διευθυντής ήξερε τον πατέρα μου και στις αρχές του Αυγούστου του 1967 όταν αποφάσισαν να μας πάνε σε άλλες φυλακές του λέει  του πατέρα μου “οι περισσότεροι μπάρμπα Σήφη θα πάνε στις φυλακές της Αίγινας. Εκεί θα σου κάνουν κομμούνι το γιο σου, θα τον πάμε στο Ιντζεδίν που θα είναι πιο κοντά”. Και με πήγαν στο Ιντζεδίν όπου και έμεινα φυλακισμένος για μερικούς μήνες ακόμα μέχρις ότου δόθηκε μια αμνηστία και αποφυλακίστηκα» διηγείται ο κ. Σ. Ζερβουδάκης.

 

Πρωτοχρονιά στο κελί

Ενεργό μέλος τους φοιτητικού κινήματος, πρόεδρος της Φοιτητικής Ενωσης Κρήτων (ΦΕΚ) και βουλευτής στη μεταπολίτευση με την “Ενωση Κέντρου” ο Βασίλης Πεντάρης. Μας μιλάει για τα πρώτα βήματα της  ΦΕΚ.
«Στα πλαίσια της δήθεν φιλελευθεροποίησης της η χούντα είχε άρει τον στρατιωτικό νόμο στην επαρχία (στην Αττική παρέμενε) και ήθελε να δείξει κάποια δείγματα… δημοκρατικότητας και ότι επιτρέπει τη λειτουργία κάποιων συλλόγων κ.λπ. Είχε φτιάξει λοιπόν ο Γεωργαλάς το καταστατικό και για την Φοιτητική Ενωση Κρητών και με ένα δημοσίευμα τον Ιανουάριο του 1972 καλούσαν τους φοιτητές στον “Χρυσόστομο” για να παρουσιαστεί η ίδρυση της ΦΕΚ. Πήγαμε εμείς από περιέργεια τότε καμιά 50αριά φοιτητές, που δεν γνωριζόμασταν καλά-καλά και μεταξύ μας. Εμφανίσθηκαν κάποιοι φιλοχουντικοί φοιτητές και παρουσίασαν το καταστατικό. Θυμάμαι έναν εξ αυτών γιατί τον βλέπω τώρα συχνά να φιλοξενείται στο τηλεοπτικό κανάλι του Καρατζαφέρη. Αποφασίστηκε να γίνει μια διοικούσα επιτροπή προσωρινή και μετά να κάνουμε αρχαιρεσίες. Οι Χουντικοί πίστευαν ότι θα βγάλουν τους δικούς τους, αλλά τελικά μαζευτήκαμε περισσότεροι και τους πήραμε το σύλλογο. Με βάζουν πρόεδρο λοιπόν της προσωρινούς, στη συνέχεια κάνουμε εκλογές στις 17 Μαρτίου 1972 και βγαίνει το πρώτο δημοκρατικά εκλεγμένο Δ.Σ. συλλόγου μέσα στη χούντα. Από όλους τους ιστορικούς θεωρείται ότι η επανασύσταση και οι εκλογές στη ΦΕΚ αποτέλεσε την πρώτη σοβαρή ρωγμή στη χούντα, ουσιαστικά τα πρώτα βήματα που οδήγησαν στο Πολυτεχνείο».
Λίγους μήνες μετά η ΦΕΚ αποφασίζει να κάνει μια εκδήλωση αφιέρωμα στον Ελευθέριο Βενιζέλο στον χώρο του κινηματοθέατρου “Απόλλων” (σ.σ. σημερινό Πλαίσιο) στη συμβολή των οδών Αποκορώνου και Μ. Μπότσαρη. Είχαμε βγάλει ανακοίνωση τότε και στα “Χανιώτικα Νέα” της εποχής και μας καλούν στη χωροφυλακή, εμένα και τον Σταύρο Τσαφαράκη και μας λένε να την αναβάλουμε γιατί είναι πρωτοχρονιά και θέλουν και αυτοί να διασκεδάσουν, να παίξουν κάνα χαρτί, να μην είναι σε επιφυλακή. Λέμε εμείς ότι θέλουμε να κάνουμε την εκδήλωση. Με τζιπ της ασφάλειας μας πάνε στη Μεραρχία που αν θυμάμαι καλά ήταν διοικητής τότε ο περιώνυμος Σκαλούμπακας ο γνωστός βασανιστής της Μακρονήσου. Μας λέει και αυτός να μην κάνουμε την εκδήλωση, δεν γίνεται του λέμε. Μας παίρνουν και μας πάνε στον διορισμένο Νομάρχη, τα ίδια και εκεί. Κάνουμε λοιπόν την εκδήλωση! Η συμμετοχή του κόσμου; Οι περισσότεροι από κάτω ήταν ασφαλίτες και ΚΥΠατζήδες, λίγοι οι Χανιώτες. Ξεκίνησε λοιπόν η εκδήλωση και κάποια στιγμή την ώρα που μιλούσα σηκώνεται ένας μου αρπάζει το μικρόφωνο και αρχίζει να λέει για τα καλά της “επανάστασης” και πόσο καλά έχει κάνει η χούντα στους φοιτητές κ.λπ. Ηταν ανιψιός του Παττακού, αστυνομικός, σταματάει η εκδήλωση, διακόπηκε, με βουτάνε με βάζουν σε ένα 100 και πέρασα την Πρωτοχρονιά στα κρατητήρια. Δεν με κράτησαν πολύ, γιατί μερικούς μήνες πριν με είχαν πιάσει ως πρόεδρο της ΦΕΚ, με είχαν κτυπήσει και με είχαν ρίξει στην απομόνωση. Αλλά με το να είμαι πρόεδρος των Κρητών φοιτητών είχαν αναφερθεί στην παράνομη φυλάκισή μου τα ραδιόφωνα σε Λονδίνο, Ντόιτσε Βέλε, στη Μόσχα, είχαν γίνει δημοσιεύματα ότι είχαν φυλακίσει τον πρόεδρο των Κρητικών και αυτά τα παρακολουθούσε η δικτατορία γιατί ήθελε να μην έχει αρνητικές κριτικές στο εξωτερικό. Έτσι και τότε με άφησαν…» καταλήγει ο κ. Πεντάρης.