Συνομιλία: Πουλιά
στη σύγχρονη τέχνη και η Σοφ. Βλαζάκη
το τρυγόνι το ωραίο διαμάντι
Καίει και λάμπει από φωτιές σαν εραστής
Το τρυγόνι σπαρτάρησε απ το φτερό
Να έχεις πίστη
Το κολιμπρί παίρνει τη σεληνόπετρα
Η μάλλον νομίζει πως σε κάποια την προσφέρω
Το κολιμπρί στο βάθος ενός γαρίφαλου πλαγιάζει
Θα σε φιλήσω στο στόμα πάνω
Μαρσέλ Προυστ
από το «καινούριο άσμα Γαλλικό» (1)
ΜΙΚΡΑ ΑΓΓΛΙΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗ
«τα συγκοινωνούντα στην Τέχνη δοχεία» παραμερίζουν για τέσσερις βδομάδες αναφορές στις προσωποπαγείς επιλογές του γράφοντος και δίνουν το λόγο σε 4 νέους εικαστικούς καλλιτέχνες Χανιώτες, πολύ ταλαντούχους που τους συνδέει κάτι επιπλέον, εκτός της πόλης μας. Σπούδασαν όλοι στην Αγγλία Καλές Τέχνες, τέλος του προηγούμενου, αρχές του αιώνα μας. Τους αναφέρω με βάση την ηλικία τους, Νίκος Γαγάνης, Σοφία Βλαζάκη, Ελένη Μπαγάκη και Ντένια Καζάκου. Επιπλέον, συνδέομαι μαζι τους, αφού στα πρώτα τους βήματα και λίγο πριν το Πανεπιστήμιο, ήμουν δάσκαλος τους στο ελεύθερο σχέδιο.
Χρησιμοποίησα ως εσωτερικό υπότιτλο το πασίγνωστο «Μικρά Αγγλία» για να συνδέσω την άτυπη σπουδαστική παροικία με την αγαπημένη συγγραφέα, τη Χανιώτισσα Ιωάννα Καρυστιάνη και το βιβλίο της ως και ταινία του συντρόφου της, Παντελή Βούλγαρη, αντιγράφω ένα απόσπασμα από το βιβλίο
«…να αναπαύεται η Ορσα στην κουνιστή πολυθρόνα αγναντεύοντας το Αιγαίο και να συμφωνεί με τη Νανά πως ένα τοπίο ομορφαίνει όταν υπάρχει ένα πουλί που γλιστρά στα σύννεφα ή ένα μουλάρι που ασθμαίνει σ ένα ίσιο αγροτικό δρόμο..» (2)
Σκέφτηκα να παραθέσω ένα εκλεκτικό σύντομο ερωτηματολόγιο αλλά Προυστ, προσαρμοσμένο στις καλλιτεχνικές προσωπικότητες τους. Διάλεξα 16 ερωτήσεις οσο δηλαδή το άθροισμα των αριθμών του 2014 που γίνονται οι παρουσιάσεις τους, ξεκινώ πρώτα με τη Σοφία Βλαζάκη ενώ συνεχίζεται η ενδιαφέρουσα έκθεση της, με τίτλο «φανταστικές συνομιλίες» στην Αίθουσα Τέχνης, Βάσως Μυλωνογιάννη μέχρι τις 1/3. Για τη Σοφία, τα πουλιά είναι συνυφασμένα την αίσθηση της ελευθερίας και όπως αναφέρει ο Ζακ Λακαριέρ στο βιβλίο του «Τα φτερά του Ίκαρου», αιτιολογεί τη σχέση πτερών, πτήσης, πτώσης : ελευθερίας (3). Σε ένα βιβλίο που κυριαρχεί η αναλυτική προσέγγιση στο έργο «Τοπίο στην πτώση του Ίκαρου» 1558 του Πίτερ Μπρέγκελ του πρεσβύτερου, ζωγράφου που αγαπά μεταξύ άλλων η Σοφία
ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΠΡΟΥΣΤ ΣΕ ΠΡΟΣΑΡΜΟΓΗ
1. Γεννήθηκες, παιδικά χρόνια
-γεννήθηκα στα Χανιά το 1978.
Οικογενειακές μνήμες από τους γονείς μου που μας έπαιρναν στα ταξίδια τους στο εξωτερικό και βλέπαμε κι εγώ και η αδελφή μου Ειρήνη, Τέχνη και Μουσεία
2. Πρώτα ερεθίσματα στην τέχνη
-τα βιβλία της τέχνης, η εγκυκλοπαίδεια Δομή που ειχε τόσους ζωγράφους όπως Μιρό, Πικάσο.., ο πατέρας μου αγιογράφος, ο Μπάμπης Βλαζάκης, δεν ήθελε να με επηρεάζει με τη δουλειά του. Η μητέρα μου αρχαιολόγος (η Μαρία Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη), δεμένη με την τέχνη, νοιαζόταν για την εικαστική παιδεία μου, είχα πολλές προσλαμβάνουσες .
3. Σπουδές στην Τεχνη
-σπούδασα στη σχολή Καλών Τεχνών στην Ουαλία, 1996-2000. Το 1999 με το πρόγραμμα Έρασμος στη Βαρκελώνη. Μεταπτυχιακές σπουδές στο Γουίμπλετον Λονδίνο 2001-2002 στη σχολή Καλών Τεχνών στο Φαλμουθ, 2002-2003 μεταπτυχιακές σπουδές στη Σ.Κ.Τ του Κουμπεργουελ του Λονδίνου, 2003-4. Με υποτροφία, έρευνα στο καλλιτεχνικό βιβλίο στο Τόκιο 2003
4. Παιδαγωγική – διδακτική εμπειρία
-στο εικαστικό εργαστήρι του Δήμου Χανίων με τα μικρα παιδάκια, θυμάσαι; Στο ΤΕΙ της Αθήνας στο τμήμα γραφιστικής στην εικονογράφηση. Σεμινάρια για εικονογράφηση…
5. Εκθέσεις ατομικές, ομαδικές
-2001 «τα παιδιά και το παιχνίδι» Βίλλα Κούνδουρου Χανιά 2004
Τυχαία συνάντηση με το Σ. Ρόκο Γκαλερί Οιωνός Καρδίτσα 2009 και 2010 «παιδικός και οικογενειακές σκηνές» με την Λ. Βαν Ντερς, Εικαστικό εργαστήρι Δήμου Χανίων και Δανέζικο Ινστιτούτο Αθήνας 2013 «Φανταστικός τόπος» Λουτρό αέρηδων Αθήνα. Εχω συμμετάσχει σε αρκετές ομαδικές, ενδεικτικά 2002 Prospects 02, Εssor Gallery Λονδίνο 2004, 1η διεθνή έκθεση καλλιτεχνικού βιβλίου της Σεούλ Κορέα, 2010 PFX, Πνευματικό Κέντρο Ερμούπολης 2012 «Μια στιγμή για πάντα: πρόσωπα και τοπία από τη Μόνιμη συλλογή της Δημοτικής Πινακοθήκης Χανίων και 2013 Πέτρα Ψαλίδι Χαρτί, Γκαλερί Μάρε Χανιά.
6. Από τη μικρή πραγματεία, αρετές (4)
Αγάπη, τα συμπεριλαμβάνει όλα όπως η γενναιοδωρία, η γλυκύτητα κι άλλα. (συμπληρώνω γνωρίζοντας τη Σοφία, ευγνωμοσύνη και χιούμορ)
7. Η σχέση με τη γενέτειρά σας
-τα Χανιά μου λείπουν πολύ, όταν βρίσκομαι στην Αθήνα, σε σημείο που τα μυθοποιώ. Τα επισκέπτομαι πάντα με λαχτάρα και προσπαθώ να μένω για όσο μεγαλύτερο διάστημα ειδικά το καλοκαίρι, θάλασσα, εξοχή, φίλοι, πολύ νόστιμο φαγητό, αίσθηση ελευθερίας
8. Χώρα ή πόλη που σε σημάδεψε
Το Τόκιο που είχα πάει το 2003 για να κάνω έρευνα στο καλλιτεχνικό βιβλίο. Διαπίστωσα έντονες διαφορές στον τρόπο ζωής και συμπεριφοράς των ανθρώπων σε σχέση με αυτό που ήξερα μέχρι τότε. Το διαφορετικό, το εξωτικό. Αίσθηση απέραντου.
9. Καλλιτέχνες που επηρέασαν και επηρεάζουν το έργο σου
-Ντέιβιντ Χόκνι, Ιερώνυμος Μπός, Μπαλτίς, Γκόγια, Χολμπάιν και διάφοροι εικονογράφοι κυρίως Εντουαρτ Πολα Ρινγκο και ο Γκορι
10. Το φανταστικό Μουσείο
Πρόκειται για ένα σχήμα που ίσως και να πετάει για να μπορεί να κινείται με ευκολία και σβελτάδα. Τριγυρνά σε όλον τον κόσμο και αν κάποιος σταθεί τυχερός, το βλέπει ξαφνικά μπροστά του. Μόλις μπαίνει μέσα, αυτό το μουσείο προσαρμόζεται σε αυτό ακριβώς που ο επισκέπτης επιθυμεί και φαντάζεται… σ ένα επίπεδο αναφορών θα έλεγα πως βλέποντας την ταινία «Νυμφομανία» του Λ.Φ. Τριέρ είδα-εισήλθα στο έργο του Χοκινς είναι αναπόφευκτες οι συνδέσεις αλλά, το τι επιλέγω εγώ, είναι διαφορετικό, έχει να κάνει με τις βαθιές μου επιθυμίες, που είναι κάτι σαν λύτρωση.
11. Αγαπημένοι ποιητές και συγγραφείς
-Τ.Σ. Ελιοτ. Αρθούρος Ρεμπώ, Τίτος Πατρίκιος από το ποίημα «επίμονη μιας πόλης» . “Όμως το πλοίο συνεχίζει το έκτακτο δρομολόγιο του/μες στο σκοτάδι που τώρα καταβροχθίζει τα βουνά/ τα δάχτυλα σου ξεχωρίζουν όπως λιγνές γραμμές φωτός/ δείχνοντας την ανταύγεια μιας πόλης που επιμένει/ ενώ κάποιοι επιβάτες δίπλα λένε La Canea, La Canea”
Συγγραφέας Λόρενς Στέρν 1713-1768 Αγγλοϊρλανδός μυθιστοριογράφος, γνωστός κυρίως για το έργο του «η ζωή και οι απόψεις του Τρίστραμ Σάντυ, κυρίου από σόι» που άσκησε μεγάλη επίδραση στην ευρωπαϊκή λογοτεχνία. Πρόκειται για μια χιουμοριστική νουβέλα με συνεχείς αναφορές στο έργο του Τζον Λόκ
12. Από τις άλλες Τέχνες δημιουργούς;
-στη μουσική μου αρέσουν όλα τα είδη, επιλέγω αυθόρμητα, Νικ Ντρέικ και Τομ Γουέιτς
14. Τι θα άλλαζες στον κόσμο σήμερα;
-το χρήμα, να μην υπάρχει
15. Σαν μότο, τι θα δήλωνες
-ενας ζωγράφος μπορεί να στενοχωριέται για ένα πράγμα, που δεν έγινε μουσικός και το αντίθετο .
16. Ονειρα μεταξύ πραγματικότητας και ουτοπίας για το Μέλλον
-να συνεχίσω να δουλεύω χωρίς άγχος σε αυτά που αγαπώ και να επισκεφτώ μερικά μέρη του κόσμου που θα ήθελα (Βραζιλία, Αφρική κλπ)
ΤΟΥ ΧΡΩΣΤΗΡΑ ΠΟΥΛΙΑ ΜΕ ΠΟΙΗΤΙΚΗ
Στη νεα πραγματικότητα που παραθέτει στο εισαγωγικό του κείμενο ο Ξενοφών Μπακουρας για την έκθεση της Βλαζάκη έχει θέση ο φανταστικός τόπος η ονειρική διάσταση στην εξερεύνηση θα προ-σ-καλούσα το φιλότεχνο επισκέπτη στη θέαση των μικρών κυρίως υδατογραφικών έργων της Σοφίας να ξεδιπλώσει ως μεγεθυντικό φακό απέναντι στο πολυσήμαντο ποιητικό ρεαλισμό με τις όποιες αφηγήσεις τα δικά του φίλτρα από τα παιδικά χρόνια ακόμα, άλλωστε το ερωτηματολόγιο μου προς αυτή την κατεύθυνση κινήθηκε αφού η συλλογή των συλλογών από την καλλιτέχνη, αυτό απελευθερώνει μέσα από τη γνωριμία τον ζητούμενο διάλογο εκτός των έργων, θυμίζοντας μας πως η φαντασία προστατεύει την ελευθερία. Σε μια εποχή όμως που η ελευθερία επαναδιατυπώνεται σαν πουλιά που αγρυπνούν στον αέρα.
Από το «χορικά από τον «Βράχο» του Τ.Σ. Έλιοτ
Ο αετός πλανάται στη στέγη τ ουρανού/ ο θηρευτής με τα σκυλιά του κυνηγά τον κύκλο του/ Ω αέναη ανακύκληση διαμορφωμένων άστρων/
…άσμα εργατών ξανά
Ο ποταμός κυλάει, οι εποχές γυρίζουν/ το σπουργίτι και το μαυροπούλι/
Δεν έχουν καιρό για χάσιμο/ αν οι άνθρωποι δε κτίσουν/πως άραγε θα ζήσουν/…
…στο δρόμο αυτό/ δεν θα υπάρχει αρχή ούτε κίνηση ούτε ειρήνη κι ούτε τέλος / Μα θόρυβος χωρίς λαλιά, τροφή χωρίς γεύση.
Χωρίς αναβολή, χωρίς βιασύνη/ Θα κτίσουμε την αρχή και το τέλος του δρόμου αυτού./Κτίσουμε την σημασία:
Μιαν Εκκλησία για όλους/ Και μια δουλειά για κάθε/Καθένας στο έργο του.
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
(1) Μ. Προυστ “Ποιήματα” μετάφραση Ελένη Κόλλια εκδ. Ιριδανός “Για το άλμπουμ της μελαγχολίας” στο ποίημα αναφέρονται επίσης Η σουσουράδα, το αηδονάκι, το ψαρόπουλο και ο κοκκινολαίμης.
(2) Ιωάννα Καρυστιάνη “Μικρά Αγγλία” μυθιστόρημα εκδόσεις Καστανιώτη. Περισσότερα για το βιβλίο και την ταινία στο επόμενο κείμενο.
(3) Ζακ Λακαριέρ “Τα φτερά του Ικάρου” (ακολουθεί η Πραγματεία των πτώσεων) μετάφραση Μινώα Πόθου εκδ. Χατζηνικολή
(4) Αντρέ Κοντ Σπονβίλ γεννήθηκε στο Παρίσι το 1952 (χρονολογία γέννησής μου όπως και της Μαρίας Βλαζάκη) διδάκτωρ Φιλοσοφίας. Το βιβλίο του “Μικρή Πραγματεία περί μεγάλων αρετών”, εκδ. Εξάντας, πραγματώνει αρετές όπως ευγένεια, πίστη, φρόνηση, θάρρος, ταπεινότητα κ.λπ.
