Το ποδόσφαιρο με τη σημερινή του μορφή ξεκίνησε από την Αγγλία στα μέσα του 19ου αιώνα, στο πολιτικό και κοινωνικό περιβάλλον της Βικτωριανής εποχής. Οι κανόνες του θεσπίστηκαν το 1863 και δημοσιεύθηκαν στο βιβλίο «The Rule Book of Association Foootball», το οποίο τυπώθηκε στο Λονδίνο. Εντούτοις, η παγκόσμια εξάπλωση του λαοφιλούς αθλήματος οφείλεται στο βρετανικό στρατό.
Οι Άγγλοι αποικιοκράτες χρησιμοποίησαν τον αθλητισμό γενικότερα και το ποδόσφαιρο ειδικότερα με πολλαπλή στόχευση: τη στρατιωτική πειθαρχία, την εκγύμναση και τη ψυχαγωγία των στρατιωτών τους, καθώς και τη δημιουργία δικτύων επικοινωνίας και πολιτισμικής επιρροής στους τοπικούς πληθυσμούς. Οι Κρητικοί, όπως και οι άλλοι κατακτημένοι λαοί, αφομοίωσαν δημιουργικά το βρετανικό αθλητικό ιδεώδες και το χρησιμοποίησαν κυρίως για την τόνωση των εθνικών κινημάτων, τη δημιουργία ισχυρού, εκπαιδευμένου και πειθαρχημένου στρατεύματος, δευτερευόντως για ψυχαγωγικούς λόγους.
Η εμφάνιση του ποδοσφαίρου στην Κρήτη συμπίπτει με τις απαρχές της Κρητικής Πολιτείας, το 1898. Ο εξευρωπαϊσμός και η αστικοποίηση, ειδικά των δυο μεγάλων αστικών κέντρων, Χανίων και Ηρακλείου, καθώς και η εγκατάσταση Βρετανών στρατευμάτων δημιούργησαν τις προϋποθέσεις για την ανάπτυξη του αθλήματος. Στα Χανιά υπάρχουν μαρτυρίες για αγώνες μεταξύ Βρετανών στρατιωτών μέσα στο στρατώνα τους στο Φιρκά το 1898.
Η πρώτη ποδοσφαιρική ομάδα, η οποία ιδρύθηκε στα Χανιά, ήταν ο «Διαγόρας» το 1906 κατά τη Μεσοολυμπιάδα της Αθήνας («Ελεύθερον Βήμα», 9/3/1906). Η ομάδα αποτελούσε τμήμα του ευρύτερου Γυμναστικού Συλλόγου «Διαγόρας», αλλά δεν υπάρχουν στοιχεία για την συμμετοχή της σε ποδοσφαιρικούς αγώνες. Αυτή η προσπάθεια ήταν ουσιαστικά η προϊστορία του αθλήματος στα Χανιά, καθώς η ιστορία του ποδοσφαίρου στην πόλη ξεκινά το 1923, δηλαδή μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή του 1922.
Ο Αθηναίος γυμναστής Ζαΐρης το 1922 έφταιξε μια σχολική ομάδα ποδοσφαίρου με μαθητές του Γυμνασίου, στους οποίους δίδαξε τους κανονισμούς του αθλήματος και έπαιζαν στο Πεδίο του Άρεως. Η μετάθεσή του στην Αθήνα διέκοψε την προσπάθεια. Η νεανική ομάδα «Ατρόμητος» (Οκτώβριος 1923), αποτελούμενη από μαθητές του Γυμνασίου και του Διδασκαλείου, ήταν ο επόμενος σταθμός στην ιστορία του χανιώτικου ποδοσφαίρου («Αθλητικά Νέα», 2/11/1931).
«Οι σπουδασταί του Διδασκαλείου Χανίων, θέλοντες να εκπαιδευθώσιν εις τας νεωτέρας παιδιάς, τας οποίας να μεταδώσωσιν εις τα σχολεία, άτινα θα υπηρετήσωσι, προέβησαν εις την ίδρυσιν «Ομάδος Ποδοσφαιρίσεως», ή καθ’ εκάστην εορτήν εκποιείται εις το Πεδίον του Άρεως. Το παράδειγμα τούτων εμιμήθησαν και μαθηταί του Γυμνασίου, οίτινες ωσαύτως ηγόρασαν φουτμπώλ και εκ παραλλήλου ήρχισαν εκγυμναζόμενοι, ώστε ταχέως θα ευρεθώμεν προ εκπλήξεως, καλούμενοι εις αγώνας ποδοσφαιρίσεως, αίτινες σήμερον διεξάγονται μετά μεγάλου πείσματος εις τας Αθήνας και εις τα μεγάλας ευρωπαϊκάς πόλεις[…]» («Κήρυξ», 22/12/1923).
Αυτή η ομάδα στελεχώθηκε και από παιδιά Μικρασιατών, όπως ήταν οι αδελφοί Τσακίρη μετέπειτα ποδοσφαιριστές της «Ιωνίας»..
Πηγές:
1) Γ. Ζαϊμάκης, Β. Petrie, «Πολιτισμικός ιμπεριαλισμός και σπορ στην Κρήτη (1880-1912)», στο Κυριαρχίες και συνειδήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο (1880-1920), επιμ. Σωκράτης Πατμεζάς, Λένα Τζεδάκη-Αποστολάκη, εκδόσεις ΕΚΙΜ, Ηράκλειο 2014.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
