Μια αληθινή σατιρική ιστορία περιγράφει ο συνεργάτης της εφημερίδας «Εσπερινός Ταχυδρόμος» με το ψευδώνυμο «Το Μανωλιό». Ο αρθρογράφος, εγκαινιάζοντας μια στήλη με τον τίτλο «Νάκλια του Μανωλιού» στην τοπική εφημερίδα «Εσπερινός Ταχυδρόμος», διατηρεί το κρητικό γλωσσικό ιδίωμα στην αφήγηση και όπου χρειάζεται και το…ξενόγλωσσο.
Το 1900 λοιπόν το Μανωλιό ήταν δραγουμάνος (διερμηνέας) στο σταθμό της κρητικής χωροφυλακής του Βάμου, καθώς τότε οι διοικητές ήταν Ιταλοί καραμπινιέροι. Ο Μαρσιάλος (επιλοχίας των καραμπινιέρων και διοικητής του σταθμού) τον πήρε στο Ασκύφου για να επιθεωρήσει τον τοπικό σταθμό της χωροφυλακής. Μετά την επιθεώρηση ο δήμαρχος του χωριού, ο καπετάν Πωλιός, τους φιλοξένησε στο σπίτι του, όπου αφού έφαγαν ξάπλωσαν να κοιμηθούν, καθώς ήταν αργά το βράδυ.
Αργά τη νύχτα ο Ιταλός δίψασε και σηκώθηκε από το κρεβάτι, κατευθύνθηκε στο δωμάτιο του δημάρχου και χτυπώντας την πόρτα του είπε: «Άκουα, Σύντακο, άκουα και κρέπω ντι σέτε», δηλαδή «νερό δήμαρχε, νερό γιατί πεθαίνω από τη δίψα». Ξυπνά τότε το Μανωλιό, κατεβαίνει γοργά από το σοφά που κοιμόταν και «[…]αρπά το μαστραπά με το νερό, για να του τον πάει[…]». Δεν πρόλαβε όμως, διότι ο αγουροξυπνημένος με τις σωβράκες καπετάν Πωλιός θυμωμένος «[…]παίζει μια λακτέ του Ιταλού στο μπέτι και τον ξαπλώνει ανάσκελα![…]». Το Μανωλιό άρχισε να γελά και ρώτησε τον καπετάνιο γιατί τον κλώτσησε για να λάβει την απάντηση ότι ο Ιταλός τον ξύπνησε ξαφνικά φωνάζοντάς του ότι είναι σύντεκνος, ενώ αυτός δεν ήταν σύντεκνός του. Ταυτόχρονα, έλεγε ότι ακούει, «[…]ήντα κακό του καιρό ακούει απού εμείς κοιμώμασταν[…]», αναρωτήθηκε ο δήμαρχος. Το Μανωλιό έβγαλε ένα επιφώνημα: «Ασκουλσούν! μπρε Πωλιό ετσά που λεν γοι Αγάδες μα έπαιξές τηνε πάλι την κουτουλιά σου[…]».
Εξήγησε τι είχε πει ο Ιταλός στον οικοδεσπότη, ο οποίος κατάλαβε το λάθος του. Όσον αφορά στον Ιταλό «[…] που ‘χεν σηκωθεί ορθός και βάσταν τσι κοκάλους του[…], αφού άκουσε τι είχε γίνει, κατάλαβε ότι ήταν μια παρεξήγηση και χαμογέλασε χωρίς να κρατήσει κακία. («Εσπερινός Ταχυδρόμος», «Άκουα, Σύντακο, άκουα», 12/1/1938)
Αυτή η σκωπτική ιστορία, εκτός από την εύθυμη αφήγηση, παρουσιάζει γλωσσικό ενδιαφέρον, καθώς στο μικρό αυτό χρονογράφημα συνυπάρχουν και συνδιαλέγονται τρεις διαφορετικές γλώσσες, η ιταλική, η κρητική διάλεκτος και η τουρκική. Είναι φανερό ότι το γλωσσικό σύμπαν των Κρητικών πριν τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήταν διευρυμένο, αποκαλύπτοντας τις επιρροές από άλλους λαούς, οι οποίοι είχαν περάσει από το νησί ως κατακτητές.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
