Η κυβέρνηση της Κρητικής Πολιτείας, όπως είναι γνωστό, είχε εκπονήσει ένα τεράστιο νομοθετικό έργο για την ισονομία και την ισοπολιτεία των κατοίκων του νησιού, προβλέποντας ρυθμίσεις και νόμους για όλες τις πτυχές της οικονομικής, κοινωνικής και πολιτικής ζωής του τόπου. Ένα τέτοια άγνωστο διάταγμα, το οποίο αφορά στη σπογγαλιεία στην Κρήτη, υπάρχει στην «Επίσημη Εφημερίδα της Κρητικής Πολιτείας» στις 16/2/1908 με την υπογραφή του Ύπατου Αρμοστή Αλέξανδρου Ζαΐμη, υπενθυμίζοντας ότι εκτός από τα Δωδεκάνησα, τους Βόρειους Σποράδες και τα νησιά του Αργοσαρωνικού, και οι κάτοικοι της Κρήτης επιδίδονταν σε αυτό το επάγγελμα.
Σύμφωνα με το διάταγμα, λοιπόν, η Κρήτη χωρίστηκε σε δυο αλιευτικές περιφέρειες, την ανατολική από τη Σητεία ως την Αγία Πελαγία στο βορρά και έως τους Καλούς Λιμένες στο νότο, ενώ η δεύτερη περιφέρεια περιελάμβανε όλη την υπόλοιπη δυτική Κρήτη. Η σπογγαλιευτική περίοδος ορίστηκε από την 1η Μαρτίου έως την 30η Οκτωβρίου και επιτρεπόταν η αλιεία από γυμνούς δύτες, η χρήση καμακιών, τα αλιευτικά σκάφη, τα ειδικά σπογγαλιευτικά πλοιάρια (γαγγάβες), ενώ απαγορευόταν ρητά και προβλεπόταν αυστηρές ποινές η χρήση σκάφανδρων από τους δύτες. Η απαγόρευση οφειλόταν στα χιλιάδες κρούσματα νόσου των δυτών, με πολλούς νεκρούς και ακόμα περισσότερους ανάπηρους, που παρατηρήθηκαν σε ολόκληρη τη Μεσόγειο από το 1863 που πρωτοξεκίνησε η χρήση του σκάφανδρου.
Το διάταγμα αφιερώνει το άρθρο 8 στις προϋποθέσεις που χρειάζονταν για να γίνει κάποιος δύτης, καθώς έπρεπε να είναι μεταξύ 20 και 40 ετών, να είναι απολύτως υγιής, δηλαδή να μην έχει προσβληθεί από τη νόσο των δυτών, να μην είναι επιληπτικός, νευρασθενικός ή αναιμικός. Μια φορά τον χρόνο ο δύτης έπρεπε να περνά ιατρικές εξετάσεις που να πιστοποιούν την κατάσταση της υγείας του και τη δυνατότητα εξάσκησης του επαγγέλματος.
Τα σπογγαλιευτικά σκάφη έπρεπε να έχουν τα απαραίτητα τρόφιμα και τα εργαλεία για την παροχή βασικής ιατρικής φροντίδας, ενώ η καταλληλότητα του εξοπλισμού για την αλίευση έπρεπε να είχε επιθεωρηθεί από κρατικό φορέα. Επίσης, ο αριθμός των δυτών ανά σκάφος οριζόταν με βάση το βάθος της κατάδυσης, δηλαδή όταν το βάθος ήταν ως 18 οργιές απαιτούνταν 4 δύτες, ως 25 οργιές 6 δύτες και άνω των 25 οργιών 8 δύτες. Με τον τρόπο αυτό ξεκουράζονταν οι δύτες και δεν χρειαζόταν να βουτά πολλές φορές ο ίδιος δύτης, κινδυνεύοντας να πάθει κάποιο ατύχημα. Το ανώτερο όριο κατάδυσης ήταν οι 30-32 οργιές, δηλαδή 50-54 μέτρα. Όσον αφορά στο μέγεθος των αλιευμένων σπόγγων, το όριο ήταν από τα 6 εκατοστά και άνω.
Στη συνέχεια το διάταγμα έχει άρθρα με τις οριζόμενες ποινές ανά παράβαση, καθώς και τις αποζημιώσεις των δυτών ανά περίπτωση βλάβης της υγείας τους. Έτσι, ο θάνατος αποζημιωνόταν με 2500 δραχμές, η ανήκεστη βλάβη με 2000 και η προσωρινή με 500 δραχμές.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
