Στα προπολεμικά Χανιά, όπως είναι γνωστό, λειτουργούσαν δυο βιβλιοθήκες, η βιβλιοθήκη του συλλόγου «Ο Χρυσόστομος» και η βιβλιοθήκη του Αντώνη Μάλμου. Η βιβλιοθήκη του «Χρυσοστόμου» είχε προέλθει από την συνένωση τριών βιβλιοθηκών, του «Αποστόλου Τίτου» (3.300 τόμοι από τις βιβλιοθήκες Αντ. Μενεγίδου, Κυδωνάκη, Ν. Παπαδάκη και Α. Γιάνναρη) και του «Κρητικού Φιλολογικού Συλλόγου» (900 τόμοι), με πρωτεργάτες τον Εμμανουήλ Γενεράλη και τον Γ. Σπυριδάκη, οι οποίοι συγκέντρωσαν 7.200 τόμους («Παρατηρητής», «Η βιβλιοθήκη Χανίων» 20/5/1935). Η βιβλιοθήκη του «Χρυσοστόμου» καταστράφηκε με τους βομβαρδισμούς κατά τη Μάχη της Κρήτης τον Μάιο του 1941, χάνοντας εκατοντάδες τόμων σπάνιων βιβλίων. Το άρθρο της Εφορίας της Βιβλιοθήκης στον «Εσπερινό Ταχυδρόμο» της 3/4/1939, με τίτλο «Η Βιβλιοθήκη Χανίων», δίνει μια εικόνα της βιβλιοθηκονομικής και της οικονομικής κατάστασης της βιβλιοθήκης του «Χρυσοστόμου» λίγο πριν την καταστροφή.
Η βιβλιοθήκη στεγαζόταν στη μεγάλη και φωτισμένη αίθουσα του συλλόγου και περιελάμβανε τρεις μεγάλες βιβλιοθήκες, δύο από τις οποίες περιβάλλονταν από γυαλί. «[…]Τα βιβλία διατηρούνται άριστα, ο καθαρισμός των γίνεται τακτικώς[…] και η τοποθέτησίς των έχει γίνει με πολλήν επιμέλειαν κατ’ επιστήμας[…]». Κάθε νεοεισερχόμενο βιβλίο λάμβανε ένα αύξοντα αριθμό, ο οποίος αναγραφόταν στη ράχη του βιβλίου και τοποθετούταν στην τελευταία θέση στο τμήμα που υπαγόταν, ενώ ταυτόχρονα δημιουργούταν ένα ειδικό δελτίο με τα χαρακτηριστικά του βιβλίου και τον αύξοντα αριθμό. Οι εφημερίδες και τα περιοδικά τοποθετούνταν σε ξεχωριστά ράφια και καταχωρούνταν σε ειδικό βιβλίο. Με τον τρόπο αυτό ήταν εύκολη η ανεύρεση βιβλίων και περιοδικών. Αυτή την επιστημονική οργάνωση είχε επιμεληθεί ο φιλόλογος Γ. Σπυριδάκης το 1936.
Η βιβλιοθήκη λειτουργούσε καθημερινά σε οκτάωρη βάση και έκλεινε για είκοσι ημέρες κατά το μήνα Αύγουστο για καθαρισμό, τακτοποίηση και διευθέτηση οποιασδήποτε έλλειψης. Στη μεγάλη αίθουσα του αναγνωστηρίου υπήρχαν τέσσερα μεγάλα τραπέζια, στα οποία μπορούσαν να καθίσουν για μελέτη ως δεκαπέντε άτομα. Το πλακόστρωτο πάτωμα κατά τους χειμερινούς μήνες, λόγω του ψύχους, σκεπαζόταν με χαλιά. Οι υπεύθυνοι της βιβλιοθήκης τηρούσαν ανελλιπώς στατιστικά στοιχεία τόσο για τους αναγνώστες όσα και για τα αναγνωσμένα βιβλία. Αξιοσημείωτο ήταν ότι δεν γινόταν δανεισμός των βιβλίων, ενώ είναι εντυπωσιακό ότι η βιβλιοθήκη λάμβανε 39 επιστημονικά και φιλολογικά περιοδικά, καθώς και 23 εφημερίδες. Επίσης, τη φετινή χρονιά έλαβε χορηγία 15000 δραχμών από το Δήμο Χανίων, 10000 δραχμές από το Γενικό Συμβούλιο Βιβλιοθηκών Ελλάδας, 2100 δραχμές από τις ενοριακές επιτροπές με την έγκριση του επισκόπου Ξηρουδάκη, 2000 δραχμές από το Ταμείο Εφέδρων Πολεμιστών και 250 τόμους ιστορικού και λογοτεχνικού περιεχομένου, δωρεά του Δήμου Αθηναίων με τη σύσταση του Δημάρχου Κοτζιά.
Το 1939 διευθυντής της βιβλιοθήκης ήταν ο φιλόλογος καθηγητής του Πρακτικού Λυκείου Δ. Σακορράφας με βοηθό την τελειόφοιτη του Γυμνασίου Κατίνα Ξηρουδάκη, η οποία πληρωνόταν από τον σύλλογο του «Χρυσοστόμου». Η διοίκηση και η φροντίδα της βιβλιοθήκης υπαγόταν σε πενταμελή εφορευτική επιτροπή, η οποία εκλεγόταν από το διοικητικό συμβούλιο του συλλόγου.
Πρόεδρος της Εφορευτικής Επιτροπής ήταν ο Ν. Σγουρομάλλης, ο οποίος με τη συνδρομή του Καλεμικιέρη, διευθυντή της Εμπορικής Σχολής, βοηθούσαν το έργο της βιβλιοθήκης. Το άρθρο κλείνει με τη διαβεβαίωση του Δημάρχου Σκουλά για αύξηση της δημοτικής χορηγίας και τη διαβεβαίωση για την αύξηση της χορηγίας της εκκλησίας μέσω της μοναστηριακής περιουσίας από τον επίσκοπο.
Επίσης, η εφορευτική επιτροπή ζητά από το υπουργείο τη μείωση των ωρών διδασκαλίας του Σακκοράφα στο Πρακτικό Λύκειο ώστε να μπορεί να αφιερώνει περισσότερο χρόνο στη βιβλιοθήκη («Εσπερινός Ταχυδρόμος», «Η Βιβλιοθήκη Χανίων» 3/4/1939).
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι
ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
