Μια εικόνα του τρόπου με τον οποίο χορεύονταν οι κρητικοί χοροί προπολεμικά δίνει το πρωτοσέλιδο άρθρο στον “Παρατηρητή” με τίτλο “Οι κρητικοί χοροί και τα κρητικά τραγούδια” στις 1/7/1936.
Ο Χανιώτης αρθρογράφος Ν. Τσουρής, ο οποίος ζούσε στην Καβάλα, περιγράφει την εμπειρία που είχε από τις γυμναστικές επιδείξεις σχολειών στην Καβάλα, όπου οι μαθητές εκτός των άλλων χορών χόρεψαν και κρητικούς χορούς. Η απόδοση των μαθητών τον απογοήτευσε, καθώς «[…] τόσον ενταύθα όσον και αλλαχού εκτός Κρήτης εχορεύοντο απομιμήσεις ή παρομοιώσεις, ως κάλλιστα θα ηδύνατο να ονομασθούν, Κρητικών χορών[…]». Χαρακτηριστικό παράδειγμα «[…] ο πεντοζάλης παρουσίασε σχετικήν ομοιότητα, υπήρξεν όμως και ούτως ελλιπής εις πολλά σημεία[…]». Αιτίες ήταν η απουσία κανόνων, η άγνοια των δασκάλων και οι υπερβολικές, ανούσιες φιγούρες.
Ο αρθρογράφος αναφέρθηκε και στην Κρήτη, την οποία επισκέφθηκε μετά από δέκα χρόνια απουσίας. Αλγεινή εντύπωση του έκαναν τα συνεχή ταλίμια, που δεν επέτρεπαν την χορευτική έκφραση με απλούς βηματισμούς. Εκτός από αυτό μεγάλο πρόβλημα, σύμφωνα με τον Τσουρή, ήταν οι ευρωπαϊκοί χοροί που είχαν αντικαταστήσει τη σούστα, η οποία πολύ σπάνια χορευόταν. «[…]Εάν μεταβήτε εις τα ορεινότερα διαμερίσματα της Κρήτης εις γάμον ή διασκέδασιν[…] θα ιδήτε την κλασικήν πόλκα και κανένα βαλς κακοποιημένο εννοείται και από τους χορευτές και από τα όργανα[…]».
Το πρόβλημα της διαστρέβλωσης των κρητικών χορών, σύμφωνα με τον αρθρογράφο, θα μπορούσε να λυθεί με τη θέσπιση χορευτικών και μουσικών κανόνων ώστε να υπάρχει ενιαίος χορευτικός βηματισμός, λόγου χάρη στο συρτό αντί των τοπικών εκφάνσεων (αποκορωνιώτικος, σελινιώτικος, χανιώτικος). Επίσης, να απαγορευθούν οι ευρωπαϊκοί χοροί και να αρχίσει η σωστή διδασκαλία των κρητικών χορών στα σχολεία. Το έργο της μελέτης και της ομογενοποίησης των χορών και της μουσικής, καθώς και ο έλεγχος της σωστής διδασκαλίας θα γινόταν από μια ειδική επιτροπή.
Από τα παραπάνω γίνεται φανερό ότι οι ευρωπαϊκοί χοροί μεσουρανούσαν προπολεμικά σε ολόκληρη την Κρήτη στα χωριά και στις πόλεις. Η χορευτική ώσμωση με την Ευρώπη, η οποία είχε ξεκινήσει από τον 19ο αιώνα, είχε επηρεάσει και την ύπαιθρο του νησιού, με αρκετές βέβαια διασκευές, τόσο στη μουσική όσο και στο χορό. Όσον αφορά στους κρητικούς χορούς είναι ενδιαφέρουσα η παρουσία πολλών περίτεχνων ταλιμιών πριν τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, τα οποία αναμφίβολα ήταν αποτέλεσμα του νεανικού χορευτικού οίστρου στα πλαίσια της εξέλιξης της κοινωνίας, η οποία από αγροτική σταδιακά γίνεται αστική, με αποτέλεσμα της προσπάθεια ατομικής προβολής. Η αγροτική κοινωνία, η μήτρα των παραδοσιακών χορών, γέννησε τους χορευτικούς βηματισμούς μέσα από μια συλλογική διαδικασία. Αυτό ερμηνεύει τη σεμνότητα και το χορευτικό ήθος και την απουσία αυτοπροβολής από τους παλαιότερους χορευτές, οι οποίοι στηλίτευαν την υπερβολή. Αναμφίβολα αυτό ήταν το σωστό, καθώς στην Τέχνη η δεξιοτεχνία δεν πρέπει να αποβαίνει σε βάρος της ερμηνείας.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι
ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος
