Ο Γερµανός µετανάστης στις ΗΠΑ Εµιλ Μπερλίνερ ήταν ο εφευρέτης του γραµµοφώνου, καθώς πραγµατοποίησε το όνειρό του για την κατασκευή µιας συσκευής αναπαραγωγής ήχου χαµηλού κόστους και ευρείας κατανάλωσης. Έτσι, το πρώτο γραµµόφωνο της αµερικανικής εταιρείας Victor, η οποία ανήκε στον Μπερλίνερ και σε έναν Αµερικάνο µηχανικό, κατασκευάστηκε το 1906. Μαζί µε το γραµµόφωνο οι εφευρέτες κατασκεύασαν και τους δίσκους των 78 στροφών, οι οποίοι ήταν από σκληρό λάστιχο µε διάµετρο περίπου 25 εκατοστά και ηχογραφηµένοι µόνο από τη µια πλευρά. Το χαρακτηριστικό χωνί των πρώτων µοντέλων γραµµοφώνου ενίσχυε τον ήχο, αλλά και την καλλιτεχνική ταυτότητα του µοντέλου.
Οι Χανιώτες γνώρισαν νωρίς το γραµµόφωνο χάρη στην ταυτόχρονη εµφάνιση του κινηµατογράφου στην πόλη. Βέβαια, υπήρχαν και κάποια ευτράπελα, όπως την πρώτη φορά που η συνύπαρξη κινηµατογράφου και τεράστιου γραµµοφώνου στο κινηµατοθέατρο του ∆ηµοτικού Κήπου, τρόµαξε το πολυπληθές κοινό που είχε µαζευτεί από περιέργεια. Η αιτία ήταν η απαίσια φωνή µέσα στο σκοτάδι ότι το γραµµόφωνο χάλασε, οπότε επικράτησε πανικός και οι θεατές άρχισαν να τρέχουν προς την έξοδο για να φύγουν. Ευτυχώς δόθηκαν οι απαραίτητες εξηγήσεις και ο κόσµος ηρέµησε.
Αργότερα τη δεκαετία του 1920 οι Χανιώτες είχαν πλέον εξοικειωθεί µε το γραµµόφωνο. Έτσι, ο δηµοσιογράφος του «Παρατηρητή» στο φύλλο της 16/5/1929 στο άρθρο «Περασµένα-Τωρινά. Τα γραµµόφωνα» περιγράφει τον περίπατό του στα Χανιά, όπου περνώντας έξω από το µαγαζί µουσικών ειδών του Χαριτάκη άκουσε από το γραµµόφωνο το νέο δίσκο του λυράρη Κουφιανού µε τις µαντινάδες:
«Ο βράχος, ο ξερόβραχος καµιά φορά σταλιάζει
Μα σένα η καρδούλα σου µηδέ του βράχου µοιάζει.
Ίντα τη νοιάζει πάσα µια ίντα του πάσα ένα
σαν αγαπά κιανείς κιαµία για και καµιά κανένα».
Ο δηµοσιογράφος στη συνέχεια κάθισε στο ζαχαροπλαστείο του Φραντζισκάκη να φάει το γλυκό του και εκεί άκουσε από το γραµµόφωνο το νέο δίσκο του Λαζαρίδη, ο οποίος έπαιζε ένα συρτό µε παραπονιάρικες µαντινάδες:
«Ένα πουλάκι την αυγή έκλαιγε λυπηµένα
Πως είχε τη φωλιά ψηλά και τα φτερά κοµµένα.
Χίλιες φορές παρακαλώ την ώρα ν’ αποθάνω
Μα πάλι συλλογιάζοµαι τίνος κακό θα κάνω.
Όλοι αγαπούν µελαχροινές κι εγώ γαλανοµάτες…».
Εδώ κόπηκε η µαντινάδα, καθώς ακούστηκε η φωνή ενός ενθουσιασµένου θαµώνα, ο οποίος παράγγειλε κέρασµα στους οργανοπαίκτες και ο Λαζαρίδης απάντησε «Ευχαριστώ». Ήταν φανερό ότι η ηχογράφηση ήταν ζωντανή πιθανόν σε ένα κρητικό γλέντι.
*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισµολόγος
Πηγή
«Η ιστορία του βινυλίου και άλλες ιστορίες», https://fagottobooks.gr/blog/istoria-vinyliou/, 25/11/2023.
