Σταγόνες Χανιώτικης Ιστορίας: Το κίνημα του 1935 και ο βομβαρδισμός των Χανίων

Το Κίνημα της 1ης Μαρτίου 1935, όπως είναι γνωστό, με πρωτεργάτες τον Πλαστήρα και τον Βενιζέλο οδήγησε για μια ακόμη φορά την Ελλάδα σε εμφύλια σύρραξη. Χάρη στην αποφασιστικότητα της κυβέρνησης Τσαλδάρη, με επικεφαλής τον Κονδύλη και τα πολλά λάθη των κινηματιών, το σχέδιο ανατροπής της κυβέρνησης απέτυχε και στις 11Μαρτίου ο Βενιζέλος και ο Πλαστήρας διέφυγαν στο εξωτερικό.

Ενδιαφέρουσες είναι οι πολεμικές λεπτομέρειες που αφορούσαν την Κρήτη και περιγράφονται στην εφημερίδα «Παρατηρητής». Πιο συγκεκριμένα, στις 10/3/1935 τρία αεροπλάνα απογειώθηκαν από την Αθήνα και αφού έριξαν προκηρύξεις στη συνέχεια βομβάρδισαν το λιμάνι του Ηρακλείου, προσπαθώντας να πλήξουν το στρατιωτικό νοσοκομείο, το ατμόπλοιο «Πρέκλα» και τους νέους στρατώνες. Τελικά, προκάλεσαν μόνο κάποιες ζημιές στο αρχαιολογικό μουσείο, ενώ δεν αναφέρθηκαν θύματα.

Στη συνέχεια, πέταξαν για τα Χανιά και βομβάρδισαν τις φυλακές της Αγιάς και το στόλο στο λιμάνι της Σούδας. Τα πολεμικά σκάφη, όμως, απάντησαν στα πυρά και κατέρριψαν ένα αεροπλάνο, το οποίο έκανε αναγκαστική προσγείωση στον Κουρφαλώνα, ενώ το πλήρωμα αποτελούμενο από τους Ανδρέα Ποταμιάνο, Ρένο Πόγνη και Δημήτρη Σταθάτο συνελήφθηκε από δύναμη της χωροφυλακής, χωρίς πάλι να υπάρξουν θύματα («Παρατηρητής» 10/3/1935).

Αξιοσημείωτη ήταν η αντίδραση των Χανιωτών που άκουσαν τον βόμβο των αεροπλάνων. «[…]Όλοι παράτησαν τις δουλειές τους και τράβηξαν στα ανοικτά[…]». Κατέβηκαν στο Σαντριβάνι, στο Πεδίο του Άρεως και στα μπαλκόνια των σπιτιών τους, παρατηρώντας τον ουρανό και την κίνηση των αεροσκαφών. Αφού είδαν την πτήση πάνω από την Αγιά όπου ο βομβαρδισμός σκότωσε μόνο 2-3 πρόβατα, εξασφαλίζοντας στο προσωπικό του ασυρμάτου μια «καλή αποκριά» (θα έτρωγαν το κρέας), η αγωνία τους μεταφέρθηκε στο λιμάνι της Σούδας. Ο στόλος ανταπέδωσε τον βομβαρδισμό και «[…]Κλονίστηκε το αεροπλάνο[…] και ξαναστρόφηκε[…]Η αγωνία του κόσμου ξέσπασε σε χαράς χειροκροτήματα δίκαια άλλωστε αφού αυτοί τόλμησαν και έβαλαν κατά του άμαχου πληθυσμού αντίθετα προς κάθε ανθρωπισμόν[…]». Όσον αφορά στα άλλα δύο αεροπλάνα, «[…]ο κόσμος πήρε θάρρος εν τω μεταξύ. Περίστροφα από κάθε γωνιά της πόλεως ήρχισαν να υψώνονται απειλητικά προς τον ουρανό.
-Που θα πάει το άτιμο; Μπάμ μπούμ!
-Θα ναι καλά θωρακισμένο. Μπάμ μπούμ!
-Τι διάολο ακόμη δεν έπεσε; Μπάμ μπούμ! Τα φυσέκια τελείωσαν».

Σε πέντε λεπτά όλα τα Χανιά γνωρίζουν τις λεπτομέρειες της κατάρριψης, καθώς στο φαρμακείο του Μαρκαντωνάκη, ο φαρμακοποιός μέσω τηλεφώνου μίλησε με κάποια Κατερίνα από τον Κουρφαλώνα, η οποία του διηγήθηκε τις λεπτομέρειες της σύλληψης των τριών αεροπόρων. Το βράδυ οι τρείς συλληφθέντες πέρασαν από το Σαντριβάνι. «[…]Κι οι τρείς είναι κοντοί. Φορούν άσπρες μπλούζες ο ένας δε προσποιείται τον Βενιζελικόν. Περνώντας από το Σαντριβάνι χαιρετούσε τον κόσμο. Οι άλλοι έχουν χάσει εντελώς το ηθικόν των. Η περιπέτειά τους τούς είχε συντρίψει ηθικώς» («Παρατηρητής» 11/3/1935).

*Ο κ. Αγησίλαος Κ. Αλιγιζάκης είναι ιατρός ορθοπεδικός, πολιτισμολόγος