Bιότοπος – περιγραφή
Η λατινική ονομασία του βοτάνου είναι STEVIA rebaudiana Bertoni. Η ονομασία του φυτού προέρχεται από τον Ισπανό γιατρό Πήτερ Τζέιμς Εστέβε, ενώ ο Bertoni ήταν φυσιοδίφης ο οποίος εντόπισε το φυτό το 1887 στα υψίπεδα της Παραγουάης.
Ανήκει στην οικογένεια των Συνθέτων η οποία περιέχει 280 περίπου είδη. Ανήκει δηλαδή στην ίδια οικογένεια που βρίσκονται ο ηλίανθος και το χρυσάνθεμο.
Είναι φυτό πολύκλαδο, ποώδες και πολυετές στα θερμά κλίματα. Στις εύκρατες περιοχές είναι οριακά πολυετές ενώ είναι μονοετές στα ψυχρά κλίματα στο νότιο ή βόρειο ημισφαίριο της Γης.
Σε άγρια κατάσταση ως αυτοφυές φτάνει σε ύψος τα 60 εκατοστά, ενώ ως καλλιεργούμενο φυτό φτάνει σε ύψος τα 180 εκατοστά. Οι βλαστοί του είναι τρυφεροί και χυμώδεις στην αρχή και έχουν πυκνό χνούδι ενώ αργότερα γίνονται ημιξυλώδεις χωρίς χνούδι. Τα φύλλα του είναι τρυφερά και εύθραυστα, ζωηρού ανοιχτοπράσινου ή λαχανί χρώματος, με μήκος 5 εκατοστά και πλάτος 2-3 εκατοστά. Φύονται ανά ζεύγη σταυρωτά και αντικριστά μεταξύ τους. Υπάρχουν όμως και ποικιλίες με μεγάλα, μεσαία ή μικρά φύλλα. Έχει τρυφερή και επιπόλαιη ρίζα και για τον λόγο αυτό δεν μπορεί να καλλιεργηθεί σε μέρη όπου υπάρχουν ισχυροί άνεμοι. Τα άνθη σχηματίζουν ταξιανθίες από 2-6 άνθη , είναι τρυφερά, χρώματος λευκού ή αποχρώσεων του λευκού. Η Στέβια είναι φυτό μόνοικο και διγενές. Δηλαδή τα άνθη της είναι ερμαφρόδιτα και βρίσκονται στο ίδιο φυτό αλλά δεν είναι πλήρως αυτογόνιμα. Σε μεγάλο ποσοστό γονιμοποιούνται με σταυρεπικονίαση. Δηλαδή με τη γύρη άλλων ανθέων της ίδια ή άλλης ποικιλίας της Στέβιας. Οι σπόροι του φυτού είναι πολύ μικροί, μαύρου ή σκούρου στακτί χρώματος. Οι μαύροι σπόροι έχουν υψηλότερη φυτρωτική ικανότητα.
Ιστορικά στοιχεία
Ο τόπος καταγωγής του φυτού είναι η βορειοανατολική Παραγουάη στα σύνορα με Βραζιλία. Οι ιθαγενείς Γκουαρανί της Παραγουάης χρησιμοποιούσαν τη Στέβια για αιώνες ως γλυκαντικό και γιατρικό. Στην Ευρώπη έγιναν γνωστές οι ιδιότητες του φυτού για πρώτη φορά το 1576 από το βιβλίο του Ισπανού γιατρού Φρανσίσκο Ερνάντεζ. Το 1887 ο Μπερτόνι (Παραγουανός ελβετικής καταγωγής) έκανε γνωστή ξανά τη Στέβια στον Δυτικό κόσμο, όταν την «ανακάλυψε ξανά», την περιέγραψε, την εκθείασε για τις ιδιότητές της και την υπεροχή της απέναντι στη ζάχαρη. Στα 1918 στις ΗΠΑ επιστήμονες συνέστησαν την καλλιέργεια της Στέβιας για την εμπορική της προοπτική ως γλυκαντικό προϊόν. Η έγκριση δεν δόθηκε ποτέ λόγω της αντίδρασης των εταιρειών παραγωγής ζάχαρης. Το 1952 οι επιστήμονες πρότειναν και πάλι την καλλιέργεια της Στέβια, τονίζοντας ότι το φυτό δεν έχει καμία παρενέργεια στον ανθρώπινο οργανισμό. Μάταια και πάλι. Την εποχή εκείνη αρχίζει η χρήση του φυτού στην Ιαπωνία και στη συνέχεια στην Κίνα.
Στη συνέχεια η ιστορία της Στέβιας μέχρι να επιτραπεί η κυκλοφορία της στις ΗΠΑ είναι χαρακτηριστική της χωρίς αρχές πολιτικής και της ανύπαρκτης ηθικής του μεγάλου κεφαλαίου. Το φυτό μετά το 1980 (όταν θέλησε να το χρησιμοποιήσει η Lipton ως τσάι) συκοφαντήθηκε και κατηγορήθηκε όσο κανένα άλλο. Έφτασαν να το χαρακτηρίσουν σχεδόν ναρκωτικό προκειμένου να απαγορεύσουν την κυκλοφορία του στο εμπόριο. Η αιτία δεν ήταν άλλη από την τεράστια δύναμη επιρροής που είχαν οι εταιρίες που ήλεγχαν το μονοπώλιο της ασπαρτάμης η οποία κυκλοφορούσε για πρώτη φορά ως υποκατάστατο της ζάχαρης. Βέβαια το προϊόν αυτό δεν το είχαν δημιουργήσει από την αρχή ως υποκατάστατο της ζάχαρης αλλά ως φάρμακο για την αντιμετώπιση του έλκους!
Πληροφορίες αναφέρουν ότι συμφέροντα στις εταιρίες αυτές είχαν και υψηλά κυβερνητικά στελέχη στις ΗΠΑ εκείνη την εποχή. Το 1980 λοιπόν, στις ΗΠΑ δόθηκε η άδεια για τη χρήση της Στέβια ως τσάι και σαν γλυκαντικό κυρίως για τους διαβητικούς. Αμέσως δημιουργήθηκε αντίδραση από «ανώνυμες» διαμαρτυρίες εξ αιτίας των οποίων η Κυβέρνηση έδωσε εντολή να καταστραφούν όλα τα φυτά και τα προϊόντα της Στέβιας στις ΗΠΑ χαρακτηρίζοντας το φυτό σχεδόν ναρκωτικό μη ασφαλές για την υγεία. Βέβαια η ίδια κυβέρνηση δεν αντέδρασε καθόλου στις 7000 ενυπόγραφες καταγγελίες για παρενέργειες από τη χρήση της ασπαρτάμης, ούτε για τους επιστήμονες που θεωρούσαν την ασπαρτάμη υπεύθυνη για τη δημιουργία όγκων στον εγκέφαλο και για 91 ακόμη ανεπιθύμητες ενέργειες στον ανθρώπινο οργανισμό.
Το κέρδος λοιπόν πάνω από τον άνθρωπο. Την πολιτική των ΗΠΑ απέναντι στο φυτό υιοθέτησε βέβαια και η Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Ε.Ε. ακόμη και σήμερα που έχει επιτραπεί η χρήση της Στέβια στις ΗΠΑ ως τρόφιμο και υποκατάστατο της ζάχαρης (από το 2008), δεν έχει δώσει την άδεια για την ελεύθερη κυκλοφορία του φυτού, παρά το γεγονός ότι η καλλιέργεια της Στέβια θα μπορούσε να αναπληρώσει με τον καλύτερο τρόπο την απώλεια εισοδήματος που δημιουργήθηκε τα τελευταία ιδιαίτερα στις περιοχές καλλιέργειας καπνών. Από τις χώρες της ΕΟΚ μόνο στη Γαλλία κυκλοφορεί ελεύθερα ενώ στις υπόλοιπες ως ειδικό διατροφικό συμπλήρωμα.
Συστατικά – χαρακτήρας
Τα φύλλα της Στέβιας περιέχουν τις φυσικές γλυκαντικές ουσίες στεβιοσίδη και ρεμπαουδοσίδη. Η στεβιοσίδη είναι μια μικροκρυσταλλική ουσία , όπως η κοινή ζάχαρη, αλλά με μηδενική θερμιδική αξία και 200-300 φορές πιο γλυκιά ανάλογα με την συγκέντρωση κάθε μιας από τις γλυκαντικές ουσίες. Το χαρακτηριστικό της ουσία που την κάνει πολύτιμη είναι ότι παραμένει σταθερή στους 200 βαθμούς Κελσίου γεγονός που την κάνει κατάλληλη για τη χρήση της στη μαγειρική.
Άλλες ουσίες που περιέχει το φυτό είναι φυτοστερόλες, γιββερελλίνη, χλωροφύλλη κ.α. Οι μεγαλύτεροι χρήστες της στεβιοσίδης είναι η βιομηχανία ποτών – τροφίμων- ζαχαροπλαστικής και στην ιατρική για τους διαβητικούς τύπου 2
Aνθιση – χρησιμοποιούμενα μέρη – συλλογή
Το φυτό ανθίζει Σεπτέμβριο και Οκτώβρη. Τα άνθη του κρατούν μόλις 2 με 3 μέρες αλλά η άνθιση του φυτού είναι συνεχής και μεγάλης διάρκειας. Η συγκομιδή αρχίζει όταν ωριμάσουν τα πρώτα παλιά φύλλα του φυτού διότι τότε έχουν τη μεγαλύτερη περιεκτικότητα σε γλυκοσίδες. Αν τα φύλλα ωριμάσουν ή κιτρινίσουν η περιεκτικότητα σε γλυκοσίδες πέφτει απότομα. Η αποξήρανση γίνεται στον ήλιο 1 με 2 ώρες μετά τη συγκομιδή.
Θεραπευτικές ιδιότητες και ενδείξεις
Η Στέβια δεν έχει χαρακτηριστεί άδικα ως το μαγικό φυτό της νέας χιλιετίας. Η κρυσταλλική σκόνη του φυτού είναι 300 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη αλλά δεν έχει καθόλου θερμίδες. Παράλληλα έχει εξαιρετικές θεραπευτικές ιδιότητες.
Δρα ως αντιδιαβητικό, αντιυπογλυκαιμικό,
αντιυπερτασικό, αντισηπτικό, επουλωτικό, αντιοξειδωτικό, αντιβακτηριακό και αντιφλεγμονώδες.
Ενισχύει την άμυνα του οργανισμού και προστατεύει από του ιούς και τους ιογενείς καρκίνους, αλλά και από βλάβες DNA.
Eχει αντιγηραντική δράση στο δέρμα, ωφελεί στην υγιεινή του στόματος, προστατεύει από τις άφθες, την ουλίτιδα και έχει προληπτική δράση κατά της μικροβιακής πλάκας και της τερηδόνας των δοντιών.
Συμβάλει στην υγιεινή διατροφή και στην αντιμετώπιση διαφόρων διατροφικών προβλημάτων όπως παχυσαρκία, σακχαροδιαβήτης και υπογλυκαιμία. Δρα επίσης προληπτικά για την πρόληψη των ανεπιθύμητων παρενεργειών της υπερκατανάλωσης της ζάχαρης.
Στην Κίνα χρησιμοποιούν το τσάι Στέβιας ως ορεκτικό, χωνευτικό, για απώλεια βάρους, για διατήρηση νεότητας, ως διαιτητικό και για την μείωση της επιθυμίας για κάπνισμα και ποτό.
Παρασκευή και δοσολογία
Χρησιμοποιείται όπως η ζάχαρη στην μαγειρική, σε μικρότερες βέβαια ποσότητες μια και είναι πολύ πιο γλυκιά από αυτήν. Είναι όμως σημαντικό να χρησιμοποιούμε το βότανο στη φυσική του μορφή, γιατί η περιεκτικότητα σε Στέβια σε διάφορα προϊόντα που κυκλοφορούν είναι πολύ μικρή, ενώ δεν μπορούμε να γνωρίζουμε αν η ουσία με την οποία έχει αναμειχθεί για να βγει το προϊόν αυτό, έχει τις ίδιες ιδιότητες – ή τουλάχιστον, δεν έχει αντίθετες – με το συγκεκριμένο βότανο.
Το αποξηραμένο φυτό παρασκευάζεται ως έγχυμα. Ρίχνουμε σε ένα κουταλάκι του γλυκού ξηρό βότανο ένα φλιτζάνι βραστό νερό και το αφήνουμε σκεπασμένο για 5 λεπτά. Σουρώνουμε και πίνουμε τρεις φορές την ημέρα.
Προφυλάξεις
Έχει αποδειχθεί ότι το βότανο δεν έχει καμία παρενέργεια στον ανθρώπινο οργανισμό. Τηρούμε απλά την ημερήσια δοσολογία που δεν πρέπει να υπερβαίνει τα 10mg ανά κιλό βάρους του σώματος.
Y.Γ: Όλα τα προηγούμενα άρθρα της στήλης μπορούμε να τα βρούμε στη διεύθυνση www.herb.gr.
Επίσης αν κάποιος φίλος αναγνώστης γνωρίζει οποιαδήποτε θεραπευτική ιδιότητα βοτάνου του τόπου μας που δεν είναι ευρέως γνωστή ή έχει κάποιο ερώτημα μπορεί να το απευθύνει στην ηλεκτρονική διεύθυνση skouvatsos11@gmail.com
