Μια φορά κι έναν καιρό σ’ ένα πανέμορφο νησί που το έλουζε από παντού η θάλασσα, προσφέροντας στους τυχερούς κατοίκους του όλα τ’ αγαθά του κόσμου και θαλάσσιους δρόμους για εμπόριο, κατακτήσεις κι εξερευνήσεις, κατάφυτο νησί με ψηλά βουνά, δροσερά νερά και καρπερές πεδιάδες ζούσε μια πριγκιποπούλα που την έλεγαν Φρονίμη κι ήταν όνομα και πράγμα.
Mια λυγερόκορμη κοπέλα, αγαπημένη κόρη του Ετέαρχου, βασιλιά της Αρχαϊκής, Κρητικής πόλης Αξού. Για κακή της τύχη όμως, ήταν θυγατέρα… “άμητρη”, ορφανή από μάνα δηλαδή -μια Χιονάτη του τότε- που έρχεται απ’ τα βάθη του χρόνου ν’ αντιμετωπίσει τη ζήλια της μητριάς της, η οποία μ’ επιμονή και πείσμα κατάφερε να τη συκοφαντήσει στον πατέρα της «ως μη φρόνιμη», και να τον πείσει να τη σκοτώσει…
Τον ίδιο εκείνο καιρό έφθασε στο παλάτι από τη Σαντορίνη ο έμπορος Θεμίσωνας κουβαλώντας τα καλά του, μαζί κι εκείνα τα θηραϊκά αγγεία, τους λεγόμενους “στάμνους” για τα οστά των νεκρών, που τα σκέπαζαν με χάλκινες, ρηχές τεφροδόχους. Αφού είπαν τα δικά τους, ο βασιλιάς του εμπιστεύτηκε το μυστικό του, του ζήτησε να τον βοηθήσει και τον όρκισε να εκτελέσει το βαρύ καθήκον, που ήταν να ρίξει στα βαθιά νερά ανάμεσα σε Κρήτη και Θήρα την όμορφη πριγκιποπούλα, η οποία πρόθυμα ακολούθησε τον ξένο, νομίζοντας πως απλώς θα γνώριζε άλλα μέρη κι ανθρώπους…
Σ’ όλο το δρόμο για το λιμάνι ο Θεμίσωνας βασάνιζε το μυαλό του να βρει τρόπο να κρατήσει τον όρκο του, αλλά και να μην πνίξει την όμορφη Κρητικοπούλα. Και τον βρήκε! Μόλις ανοίχτηκαν στο πέλαγος την έδεσε ενώ κοιμόταν σ’ ένα σκοινί, τη φούνταρε στα βαθιά κι ύστερα την ανέσυρε ζωντανή πάνω.
Eτσι έφθασε σώα η Φρονίμη στη Θήρα, παντρεύτηκε τον άρχοντα Πολύμνηστο και γέννησε το Βάττο, που μεγαλώνοντας αποίκισε την Κυρήνεια Λιβύης κι έγινε ο πρώτος Ελληνας βασιλιάς στην Αφρική!
Αίσιο τέλος κι εδώ, όπως σ’ όλα τα καλά τα παραμύθια, μόνο που η περιπέτεια της Φρονίμης είν’ αληθινή, αναφέρεται σε κάποιο γραπτό του Ηρόδοτου, όπου μας δίνονται κι όλες οι σχετικές πληροφορίες, αλλά και την επιβεβαιώνουν κατά κάποιο τρόπο οι θηραϊκοί “στάμνοι” που ανασύρθηκαν κατά καιρούς απ’ την κρητική γη, αποδεικνύοντας τις εμπορικές συναλλαγές του τότε με τη Σαντορίνη…
Εμείς είδαμε την ενδιαφέρουσα αυτή ιστορία σε μια σύντομη, καλογυρισμένη ταινία δίπλα στην προθήκη ενός θηραϊκού “στάμνου” σ’ ένα σύγχρονο μουσείο – υπόδειγμα, στον χώρο της αρχαίας Ελεύθερνας, την οποία επισκεφθήκαμε τις προάλλες σε μια ημερήσια εκδρομή της «Πολυδράσης».
Εντυπωσιαστήκαμε! Και πώς να μην εντυπωσιαστείς μπρος στα τόσα θαυμαστά ευρήματα που έφερε στο φως η αρχαιολογική σκαπάνη του Πανεπιστημίου Κρήτης -που με πρωτεργάτη τον καθηγητή κ. Νίκο Σταμπολίδη ανασκάπτει την περιοχή εδώ και 30 χρόνια- πολλά απ’ τα οποία περιγράφονται σε αρχαία κείμενα, και με την ανακάλυψή τους μας αποκαλύπτουν την κρυμμένη στη λήθη του παρελθόντος, αλήθεια τους…
Μικρός ο κύκλος της ζωής του καθενός μας, η μια γενιά δίνει την σκυτάλη στην άλλη, οι διαδοχικοί πολιτισμοί ενός τόπου ακμάζουν και παρακμάζουν, τα επιτεύγματα, τα πιστεύω, τα ήθη και τα έθιμα των ανθρώπων καλύπτονται με στρώσεις χώμα, για να έλθουν οι απόγονοι -αιώνες μετά- ν’ ανασκάψουν, να στηρίξουν υποθέσεις και ν’ αναβιώσουν ζωές περασμένες.
Εμείς πάνω σ’ ένα πέτρινο καράβι
-κάπως έτσι μας φάνηκε η τοποθεσία- που λες κι έχει αγκυροβολήσει στις ρίζες του Ψηλορείτη, αρμενίσαμε στην αιωνιότητα! Η περιοχή, που έχει δώσει ευρήματα απ’ όλες τις περιόδους -μια που η πόλη, χτισμένη ψηλά σε προνομιακό σημείο, 30 περίπου χιλιόμετρα νότια του Ρεθύμνου αποτελούσε κόμβο κι ασφαλές πέρασμα για κάθε οδοιπόρο που ταξίδευε απ’ την Κνωσό στην Κυδωνία και το αντίστροφο- ήκμασε για αιώνες και μας αποκαλύπτει σιγά-σιγά τα μυστικά της.
Ενδιαφέρον έκθεμα κι η “Κόρη της Ελεύθερνας”, της όποιας ο κάτω κορμός βρέθηκε στην περιοχή, που στέκει στο μουσείο δίπλα σ’ ένα φιλμάκι της δίδυμης αδελφή της, της λεγόμενης “Κυρίας της Ωξέρ”.
Είναι πανομοιότυπες, Δαιδαλικής τεχνοτροπίας, κατασκευασμένες κι οι δυο την ίδια εποχή, απ’ το ίδιο ασβεστολιθικό υλικό του ντόπιου λατομείου …
Διαπιστώσαμε ιδίοις όμμασι πως το κατωκόρμι της μιας, αλλά κι η αρτιμελής αδελφή της -που βρίσκεται στο μουσείο του Λούβρου- προκαλούν το ενδιαφέρον των επισκεπτών. Παρατηρήσαμε αμηχανία και βουρκωμένα μάτια στα πρόσωπα ντόπιων και ξένων καθώς παρακολουθούσαν στην ταινία το μακρινό ταξίδι της ξενιτεμένης, της οποίας η νοσταλγία για το γενέθλιο τόπο λες και καθρεφτίζεται στο αρχαϊκό μειδίαμα, στο χέρι που ακουμπά στο στήθος σε στάση ικεσίας και σαν να παρακαλεί και να μας λέει πως τα ευρήματα πολιτισμού του κάθε λαού ανήκουν σ’ αυτόν και μόνο!
Η “Κυρία της Ωξέρ” -που μας διηγήθηκε η ίδια τη περιπέτειά της- επέστρεψε για τρείς μήνες στην Ελλάδα το 2005, όταν εκτέθηκε πλάι στο κατωκόρμι της αδελφής της στο “Μουσείο Κυκλαδίτικης
Τέχνης” στο πλαίσιο της έκθεσης “Ελεύθερνα – Πόλη – Ακρόπολη – Νεκρόπολη”, αλλά αυτό βεβαίως δεν είναι αρκετό…
Δεν θα μπορούσα να μην αναφερθώ στο πλήθος κτερισμάτων, αλλά και στα απλά αντικείμενα, όπως το απολιθωμένο σταφύλι – προσφορά από την πυρά των ηρώων στην νεκρόπολη του τόπου, που επίσης έδωσαν χρήσιμες πληροφορίες, επιβεβαιώνοντας όλα τα σχετικά στοιχεία που μας δίνονται στα Ομηρικά Επη…
Να σημειώσουμε ότι οι ξεναγοί ήταν εκεί, έτοιμοι να εξηγήσουν, να μας ενημερώσουν για το καθετί και να λύσουν κάθε απορία. Το μουσείο μαθαίνουμε θ’ ανανεώνεται τακτικά -μια που υπάρχουν κι άλλα ευρήματα στις αποθήκες του- αλλά κι οι ανασκαφές που συνεχίζονται σίγουρα θ’ αποδώσουν κι άλλα πολύτιμα αντικείμενα.
Πολλά ακόμα θα μπορούσε να πει κανείς για το ταξίδι μας σε χρόνους περασμένους, σε χαμένες πολιτείες κι ανθρώπους, στον τόπο το δικό μας, μια ώρα και κάτι μακριά απ’ την πόλη μας!
Ανεπανάληπτη η εμπειρία…
Αξίζει να επισκεφτείτε την Αρχαία Ελεύθερνα!
Πολλά έχετε ν’ αποκομίσετε, πολλά να διδαχτείτε…
Εξάλλου η εκδρομή στον ιστορικό αυτό τόπο με τη πλούσια χλωρίδα και πανίδα, μας άφησε όχι μόνο γνώσεις για το παρελθόν του, αλλά και μια ευχάριστη γεύση, αφού μετά τις ξεναγήσεις ακολούθησε πλούσιο γεύμα σε ταβέρνα του χωριού Μαργαρίτες, που είναι φημισμένο για την κεραμική του, όπως και επίσκεψη σε κοντινό εργαστήρι κεραμικής.
Στη συνέχεια ανάψαμε ένα κεράκι στο τοπικό Μοναστήρι κι αργά το απόγευμα, πριν πάρουμε τον δρόμο της επιστροφής, καταλήξαμε για καφέ στο ειδυλλιακό λιμάνι του Ρεθύμνου!
Να συγχαρούμε το δραστήριο συμβούλιο της “Πολυδράσης” -της “Εταιρίας Εθελοντικής Προσφοράς Εκπαιδευτικών και Φίλων”- που μερικά χρόνια τώρα δίνει δυναμικά το “παρών” στα πολιτιστικά της πόλης με ποικίλες, ποιοτικές δράσεις!
Θερμά να τους ευχαριστήσουμε για τη θαυμάσια εκδρομή, και να τους ευχηθούμε καλή συνέχεια!
