«Το Θέατρο είναι πανάρχαιο και όσες κρίσεις και να περάσουν, θα παραμείνει…» λέει στις “διαδρομές” ο πολυβραβευμένος σκηνοθέτης και “ψυχή” του Θεσσαλικού Θεάτρου Κώστας Τσιάνος, ο οποίος υπογράφει τον θεατρικό μονόλογο “Ζωή… Χαρισάμενη!”, που παρουσιάζεται από το ΔΗ.ΠΕ.ΘΕ.Κ. Κρήτης στο Βενιζέλειο Ωδείο με την ηθοποιό Αγγελική Λεμονή στη σκηνική ερμηνεία.
Πρόκειται για έναν αριστουργηματικό μονόλογο για τον οποίο ο Κώστας Τσιάνος, απέσπασε το 1ο Βραβείο καλύτερου Θεατρικού έργου της χρονιάς 2017 ενώ η πρωταγωνίστρια Αγγελική Λεμονή, απέσπασε το 1ο Βραβείο Ερμηνείας γυναικείου ρόλου. Εμπνευσμένη από αληθινές ιστορίες, η παράσταση μιλά για μια γυναίκα που βρέθηκε στο περιθώριο της ζωής από την πρώτη μέρα που ήρθε στον κόσμο. Μέσα από τον συγκλονιστικό μονόλογο της ηρωίδας περνά όχι μόνο η βασανισμένη της ζωή αλλά ταυτόχρονα και η ιστορική διαδρομή της σύγχρονης Ελλάδας.
Η παράσταση, υπήρξε η αφορμή για μια συζήτηση εφ’ όλης της ύλης, με τον σπουδαίο σκηνοθέτη για την επικαιρότητα του έργου, τους νέους ηθοποιούς, την Ελλάδα της κρίσης αλλά και για το μέλλον του Θεάτρου και των ΔΗΠΕΘΕΚ καθώς ο ίδιος υπήρξε από τους πρωτοπόρους της ίδρυσης αποκεντρωμένων θεάτρων.
Ποια είναι η σημερινή ματιά στο έργο, καθώς και στην εποχή μας υπάρχουν γυναίκες οι οποίες προσπαθούν να επιβιώσουν σε μια χώρα εξαθλιωμένη οικονομικά και κοινωνικά;
Το βάσανο των ανθρώπων δεν τελειώνει ποτέ. Από την εποχή της Εύας μέχρι σήμερα, είναι το ίδιο, άλλες φορές χειρότερα, άλλες καλύτερα. Εγώ επέλεξα μια περασμένη εποχή, καθώς η ηρωίδα του έργου πρέπει να γεννήθηκε το ’27 όπου η ζωή της ήταν παράλληλη με όλες τις τραγωδίες του έθνους. Μια λαϊκή γυναίκα που πέρασε την Μικρασιατική καταστροφή, την Δικτατορία του Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο και το χειρότερο: την ζοφερή μετεμφυλιακή περίοδο. Μια γυναίκα που πέρασε δια πυρός και σιδήρου και κατέληξε να καθαρίζει οίκους ανοχής, “λεκανατζού” ενώ είχε να μεγαλώσει 3 παιδιά που τα φρόντιζε όπως κάνει κάθε λαϊκή, φτωχιά μάνα. Και παρ όλη τη ταλαιπώρια που πέρασε, με όλες αυτές τις τραγικές συνθήκες ενός κράτους όπως η Ελλάδα – που πέρασε και περνάει ακόμη τα χίλια μύρια όσα – τα καταφέρνει να τα αναστήσει αυτά τα παιδιά.
Το έργο είναι βασισμένο σε κάποια αληθινή ιστορία που σας ενέπνευσε ;
Είναι πολλές ιστορίες… Καταρχάς, η αρχική “σπίθα” για να εμπνευστώ το έργο ήταν μια περιπέτεια που είχε ο Μάνος Χατζιδάκις, στην Λάρισα. Μου την διηγήθηκε ο ίδιος: το ’45-’46 ο Μάνος Χατζιδάκις ήταν ΕΑΜίτης και συμμετείχε σε έναν θεατρικό θίασο του ΕΑΜ στον οποίο συμμετείχαν επίσης η Άλκη Ζέη, η Αλέκα Παΐζη, ο Τίτος Βανδής, ο Αλέξης Δαμιανός, ένας μεγάλος θίασος σπουδαίων Αριστερών καλλιτεχνών που μαζεύτηκαν για να κάνουν στην επαρχία καλό θέατρο. Τότε έπαιζαν ένα Ρώσικο έργο και παράλληλα έκαναν πρόβες σε ένα έργο που πρωτο-έγραψε ο Αλέξης Δαμιανός “ Το Καλοκαίρι θα θερίσουμε” και το έργο τέλειωνε με ένα τραγούδι που έπρεπε να συνθέσει ο Μάνος Χατζιδάκις ο οποίος ακολουθούσε το θίασο αυτό και συνόδευε την παράσταση με πιάνο. Στην Λάρισα, που ήταν ανταρτοκρατούμενη, μείνανε αρκετό καιρό. Κάποια στιγμή τους ειδοποίησαν ότι πρέπει να τα μαζεύουν γιατί επρόκειτο κατά την διάρκεια της παράστασης να μπούνε Ασφαλίτες και Ομάδες του Σούρλα και θα έπεφτε…γερό ξύλο. Έτσι συνεννοηθήκανε να φύγουνε και να χωριστούν προσωρινά για να συναντηθούν στην Θεσσαλονίκη.
Ο Μάνος Χατζιδάκις, φεύγοντας μόνος του τη νύχτα από την Λάρισα, καθώς κατέβαινε προς τα Ταμπάκακικα, μια συνοικία κακόφημη, τον πιάσανε και τον πλάκωσαν στο ξύλο και του σπάσανε μέχρι και τα δόντια. Όταν συνήλθε, μου είπε χαρακτηριστικά: “Ευρέθην να με περιοποιούνται δύο κυρίες ελευθερίων ηθών”. Τον περιμαζέψανε δυό πόρνες σε ένα χαμόσπιτο, τον περιποιηθήκανε για πάνω από 10 ημέρες. Εκείνες τις ημέρες ο Μάνος τους ζήτησε μολύβι και χαρτί και έγραψε το περίφημο τραγούδι “ Το Καλοκαίρι θα θερίσουμε”. Κάποια στιγμή έγινε καλά κι έφυγε. Θυμάμαι μου έλεγε για αυτές τις γυναίκες: “Θα ήθελα πάρα πολύ να ήξερα ποιες είναι, να τους πω πολλά ευχαριστώ!”. Αυτό το επεισόδιο υπάρχει στο θεατρικό έργο μου, και είναι ένα σημείο που συγκινεί πολύ…
Έπειτα είναι πολλές ιστορίες που μου έχει διηγηθεί η Σπεράντζα Βρανά, η οποία υπήρξε για δύο χρόνια σε οίκο ανοχής και “διεσώθην”, όπως μου έλεγε χαρακτηριστικά: «Έχω περάσει Κωστάκη μου, όχι “Δια πυρός και σιδήρου” αλλά “Δια Πυρ(αι) ός και σιδήρου” και… διεσώθην». Δεν ήταν καθόλου εύκολο να σωθεί, να βγει από αυτήν την ζωή, αλλά τα κατάφερε. Με τραβούσε πάντα εμένα, το περιθώριο, και όλους νομίζω. Γιατί στο περιθώριο ζουν “διαμάντια”. Κάπως έτσι έγραψα το έργο, το οποίο χρόνια το “βασάνιζα”.
Σταθμός στην θεατρική σας ζωή υπήρξε το ιστορικό “Θεσσαλικό Θέατρο” το οποίο δημιουργήσατε με την Αννα Βαγενά κ.ά. και στο οποίο προσφέρατε τις δυνάμεις σας για πάνω από 30 χρόνια. Ηταν μια εσωτερική ανάγκη η δημιουργία αυτού θεάτρου;
Εμείς θέλαμε να κάνουμε καλό θέατρο ζώνες, σε “νεκρές” ζώνες, όπως είναι η περιφέρεια. Και το καταφέραμε. Όταν υπάρχει ενθουσιασμός, μεράκι και πίστη, όλα γίνονται. Κοντά μας τότε ήταν ο Χατζιδάκις, ο Θεοδωράκης, ο Αγγελόπουλος, ο Ελύτης, όλοι… για να συγκινηθεί ο κόσμος και ξεκινήσαμε δίχως επιχορηγήσεις. Και αγώνας πολύς, τρέχαμε στα χωριά με ένα χωνί στο στόμα για να διαφημίσουμε, να μοιράσουμε φέιγ βολάν χέρι με χέρι… Όπως έγραφαν τότε οι εφημερίδες” έγινε ένα θαύμα στην επαρχία”.
Ποια είναι η γνώμη σας για τη σημερινή εξέλιξη του θεσμού των Δημοτικών Περιφερειακών Θεάτρων; Εκπληρώνουν τον σκοπό τους;
Αλλα ναι, άλλα όχι. Βέβαια σταμάτησαν οι επιχορηγήσεις από το Υπουργείο Πολιτισμού και φέτος η Λυδία Κονιόρδου επανέφερε αυτήν την οικονομική ενίσχυση, αν και με πολύ λιγότερα χρήματα. Για παράδειγμα το ΔΗΠΕΘΕΚ έχει κάνει καλή δουλειά, είχαμε κάνει μια επιτυχημένη παράσταση (το Ματωμένο Γάμο του Λόρκα) μαζί με τον φίλο μου τον Μιχάλη τον Αεράκη που εύχομαι να ξανά μπει στην θέση του Καλλιτεχνικού Διευθυντή καθώς προσέφερε πολλά στο Θέατρο για πολλά χρόνια και θεωρείται ένας από τους πιο επιτυχημένους.
Συνεργαστήκατε με πολλούς αξιόλογους θιάσους όπως το “Θέατρο Τέχνης” του Κάρολου Κούν, τον θίασο Τζένης Καρέζη – Κώστα Καζάκου και κυρίως με το Εθνικό Θέατρο. Σήμερα υπάρχουν ποιοτικά θεατρικά σχήματα, αξιόλογοι θεατρικοί ηθοποιοί;
Υπάρχουν! Και με πολύ καμάρι, με πολύ συγκίνηση βλέπω νέα παιδιά, νέους ηθοποιούς – που ενώ δεν υπάρχουν καλές δραματικές σχολές- μορφώνονται όσο πιο πολύ μπορούν. Υπάρχουν εξαιρετικοί νέοι ηθοποιοί, πολύ καλύτεροι από παλιά… Και παραστάσεις γίνονται, αν και είναι πάρα πολλές. Από τις 1000 παραστάσεις, οι 900 είναι για πέταμα. Οι 80 από αυτές κάτι κάνουν αλλά οι 20 είναι εξαιρετικές! Το Θέατρο δεν θα πεθάνει ποτέ…
Δεν ακούγεται κάπως ρομαντικό, αυτό;
Δεν είναι ρομαντικό, είναι πρακτικό και πραγματικό. Το θέατρο βάδιζε και θα βαδίζει… Και τώρα στην μεγάλη κρίση, το Θέατρο δουλεύει πιο πολύ από τον Κινηματογράφο.
Και πώς το εξηγείτε;
Είναι η ζωντανή επαφή. Το έχει ανάγκη ο θεατής να παρακολουθήσει, να ξεφύγει από τα προβλήματα του, να μπει σε μια ιστορία, να μπει σε μια άλλη πράξη θεατρική και να έχει άμεση επαφή με τον ηθοποιό. Το Θέατρο είναι πανάρχαιο, και όσες κρίσεις και να περάσουν, θα παραμείνει…
Η Ελλάδα θα ζήσει ποτέ μια ζωή “Χαρισάμενη”;
‘Έζησε μια ζωή “Χαρισάμενη” για καμιά 20ρια χρόνια που ήταν η καταστροφή της. Όλοι το βλέπαμε. Δεν γινόταν σε ένα χρεωμένο, πάμφτωχο κράτος να ζούνε πλουσιοπάροχα οι πολίτες. Ε, ήρθε τελικά αυτή η ώρα και δεν ξέρω πώς θα βγούμε από αυτόν τον κόλαφο. Ξέρουμε πολύ καλά πού πήγαν τα λεφτά και “ποιοι τα φάγανε”. Δεν τα έφαγα εγώ μαζί τους, δεν τα έφαγε ο ελληνικός λαός μαζί με τον κ. Πάγκαλο… Η χώρα αυτή ξεπουλιέται, έχει ξεπουληθεί ήδη. Τα 3/5 της Ελλάδας έχουν πουληθεί σε Γερμανούς, Άγγλους κ.α
Ο ρόλος της Τέχνης; Μπορεί να ενεργοποιήσει, να εμπνεύσει και να αλλάξει την ζωή των ανθρώπων;
Η Τέχνη δίνει παρηγοριά. Δεν μπορεί να αλλάζει την ζωή των ανθρώπων. Από την άλλη, οι πολίτες έχουν κάτσει στα… αυγά τους. Δυστυχώς, σημαντικότατοι άνθρωποι με μόρφωση και παιδεία, διανοούμενοι που θα μπορούσαν να αλλάξουν τα πράγματα, φύγανε ή μάλλον τους διώξανε, τους εκπαραθυρώσανε από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’80. Και η νεολαία μας, σήμερα είναι άνεργη, δεν μπορεί να φάει ψωμί και δεν αντιδρά… Έπειτα αυτή η “αιμορραγία” που τα καλύτερα μυαλά φεύγουν στο εξωτερικό…Τι να κάνουν εδώ, αφού δεν βρίσκουν δουλειά; Η Ελλάδα, τρώει σαν τον “Κρόνο” τα παιδιά της. Ωστόσο δεν πρέπει να χάσουμε την αισιοδοξία μας…
Παραστάσεις του έργου «Ζωή… Χαρισάμενη!», πραγματοποιούνται στο Βενιζέλειο Ωδείο Σάββατο 3/3 (21:00), Κυριακή 4/3 (19:30), Δευτέρα 5/3 (19:30), Τετάρτη 7/3 (21:00), Παρασκευή 9/3 και Σάββατο 10/3 (21:00), Κυριακή 11/3 (19:30), Δευτέρα 12/3 (19:30), Τετάρτη 14/3 (21:00), Παρασκευή 16/3 (21:00), Σάββατο 17/3 (21:00), Κυριακή 18/3 (19:30), Δευτέρα 19/3 (19:30). Στη συνέχεια η παράσταση θα ταξιδέψει στο Ηράκλειο 21 – 27/3 (ΘΕΑΤΡΙΚΟΣ ΣΤΑΘΜΟΣ), Σητεία 29/3 (ΑΙΘΟΥΣΑ «ΜΕΛΙΝΑ ΜΕΡΚΟΥΡΗ»), Μάλεμε Δήμου Πλατανιά 31/3 (ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ), Ρέθυμνο 1/4/2018 (ΣΠΙΤΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ).
Προπώληση- Κρατήσεις: Γραφεία Θεάτρου (Νικ. Φωκά 5) (τηλ. 2821044256-2821023333) (όλες τις εργάσιμες ημέρες και ώρες)
