Στο σπήλαιο Τζανή ή Χώνος Ομαλού

Με πολλή χαρά και ικανοποίηση διαβάσαμε στο ένθετο “Διαδρομές” των “Χ.Ν.” του Σαββάτου 8ης Φεβρουαρίου για τη ζωηρή δραστηριότητα των νέων της Σπηλαιολογικής Ομάδας του Ορειβατικού Χανίων που υπάρχει από το 1955.
Στ’ αλήθεια θαυμάζουμε αυτές τις δραστηριότητες, αλλά επίσης αλήθεια είναι ότι ζηλεύουμε τον υπερσύγχρονο εξοπλισμό τους και τις πολλές γνώσεις τους γύρω από τα σπήλαια. Οταν ξεκινήσαμε εμείς, δεν γνωρίζαμε απολύτως τίποτα και τα πρωτόγονα υλικά μας ήταν κάποιο βαρύ καννάβινο σχοινί ή καραβίσια σχοινόσκαλα και κράνη από κάποιο… νταμάρι.
Το τόσο ενδιαφέρον σπηλαιοβάραθρο του Ομαλού, που αναφέρεται το παραπάνω γραφτό, είναι άριστο για όλες αυτές τις εκπαιδευτικές συχνές δραστηριότητες των μελών της ομάδας και στο τρέχον μήκος του των 3 χλμ., παρουσιάζει πάρα πολλές εναλλαγές καρστ. Αφού τους ευχηθούμε κάθε επιτυχία στις ωραίες προσπάθειές τους στα πάνω από δύο χιλιάδες σπήλαια και βάραθρα των Χανίων, θα αναφέρω κάποια, ας πούμε, ιστορικά στοιχεία για το βάραθρο αυτό.
Την ονομασία του έλαβε από τον Λακκιώτη οπλαρχηγό Μάρκο Τζανή ή Φόβο. Σε αυτό τοποθετούσε για ωρίμαση ακόμη και χίλια τυριά μέχρι τη δεκαετία του 1960 ο Οδυσσέας Μουζουράκης που είχε μιτάτο στις Φώκιες Ομαλού.
Στα χαράγματα επισκεπτών υπάρχουν ονόματα όπως Αγγλου περιηγητή του 1822, Ι. Γιάνναρη και Ι. Παπαγιαννάκη 1888, Καίτης Μοάτσου 1915 και άλλα.
Πρώτη απόπειρα εξερεύνησής του, με υποτυπώδη μέσα, πραγματοποιήθηκε από μέλη της Σπηλαιολογικής Ομάδας Χανίων τον Αύγουστο του 1961, Χρ. Χουλιόπουλο, Αντ. Πλυμάκη, Εμμ. Κλαουράκη, Βασ. Πλευράκη και Τ. Πρωτοψάλτη, που παρέμειναν μέσα στο σπήλαιο για 15 συνεχείς ώρες. Εφθασαν ως τη μικρή λίμνη, που τη διάβηκαν μπαίνοντας στο λασπόνερο ως τη μέση και σταμάτησαν στην αρχή της μεγάλης κατακόρυφης καθόδου των 40 μέτρων λόγω του ότι δεν υπήρχαν ανάλογα υλικά.
Εναν μήνα μετά έγινε άλλη απόπειρα με τη συνεργασία Αθηναίων σπηλαιολόγων, αλλά πάλι η έλλειψη υλικών τη σταμάτησε.
Η πρώτη συστηματική και σχετικά πλήρης εξερεύνησή του και για πρώτη φορά βάραθρου στην Κρήτη πραγματοποιήθηκε από τη γαλλική αποστολή με 15 μέλη που κατασκήνωσαν για μέρες έξω από το σπήλαιο, αλλά και με διανυκτερεύσεις μέσα σε αυτό με υγρασία 100%. Μάλιστα είχαν τηλεφωνική ενσύρματη γραμμή μέχρι το 1 χλμ. και σε σημείο προς το τέλος, ο προβολέας τους, εμβέλειας 250 μ., δεν χτύπησε σε οροφή! Το χαρτογράφησαν πλήρως και η κάτοψη και τομή που μας έδωσαν υπάρχει και στη σημερινή ομάδα. Μάλιστα κάθε που έβγαιναν από αυτό, οι χωρικοί του Ομαλού ρωτούσαν: “Εχει νερό;” και αυτό τον τίτλο έδωσαν στο ντοκιμαντέρ που τράβηξαν μέσα και προβλήθηκε δύο φορές στα Χανιά.
Δεν γνωρίζω αν επανήλθαν άλλο χρόνο με σπηλαιοδύτες για να ερευνήσουν τα δύο σιφώνια νερού στο τέρμα όπως είχαν σχεδιάσει. Αλλη αποστολή, του Πανεπιστημίου του Μπίρμιχαμ Αγγλίας, τον Αύγουστο του 1967, το εξερεύνησε πλήρως και τα χαρτογράφησε πάλι με παραμονή 14 ημερών.
Ιταλική αποστολή το ίδιο το 1974 και άλλη γαλλική το 1975, ενώ πολωνική το 1978 όχι σε όλο το μήκος του.
Τον Φεβρουάριο 1975 μέλη της Ελληνικής Σπηλαιολογικής Εταιρείας μαζί με Γάλλους πραγματοποίησαν εξερεύνηση μιας εβδομάδας. Τότε χαρτογράφησε πάλι τα πρώτα 650 μέτρα η διάσημη Ελληνίδα Σπηλαιολόγος Αννα Πετρόχειλου. Αλλη αποστολή της Ε.Σ.Ε. δεν ολοκλήρωσε τον Ιούλιο το 1986. Γιουγκοσλαβική αποστολή στα σπήλαια της Κρήτης, σε συνεργασία με τον βιοσπηλαιολόγο καθηγητή του Πανεπιστημίου Κρήτης Καλούστ Παραγκουμιάν, εξερεύνησε το σπήλαιο το 1988, κυρίως με βιοσπηλαιολογικά ενδιαφέροντα για 8 ημέρες. Στον απολογισμό της αναφέρεται ότι σε χρόνο ρεκόρ 13 ωρών εξερευνήθηκε το βάραθρο και ανακαλύφθηκε νέος διάδρομος 350 μέτρων και κάποια είδη τρωγλόφυλης πανίδας.
Οπωσδήποτε και άλλοι σπηλαιολόγοι πραγματοποίησαν έρευνα που όμως δεν μας ήλθαν στοιχεία από αυτούς.
Ολα τα παραπάνω αποδεικνύουν τη σπουδαιότητα του Σ/Β σαν εκπαιδευτικό κέντρο σπηλαιολογίας, σαν τόπος για αθλητική σπηλαιολογία και σαν πόλος τουριστικής προβολής.