Στους χρόνους της Aλωσης

Ολοι στο πρόσωπο του Κωνσταντίνου του 11ου του Παλαιολόγου ή Δραγάση βλέπουν τον τελευταίο αυτοκράτορα του Βυζαντίου πριν την Αλωση της Κωνσταντινούπολης και των “ψιχίων” που είχαν μείνει περί τη Βασιλεύουσα από την άλλοτε απέραντη και παντοδύναμη αυτοκρατορία.
Ο Κωνσταντίνος θα βρεθεί στον βυζαντινό θρόνο από το Γενάρη του 1449 (06.01) έως τις 29 Μάη του 1453. Οι Οθωμανοί πια ήσαν προ των πυλών, ήταν ζήτημα χρόνου, ιδίως μετά το 1451 που έγινε σουλτάνος ο Μωάμεθ ο 2ος,  η Αλωση και όλες οι προσπάθειες του τελευταίου Παλαιολόγου επικεντρώθηκαν στην εμψύχωση των υπερασπιστών της Πόλης αφενός και στον αγώνα για εξασφάλιση βοήθειας από τη Δύση, τον Πάπα και τους Καθολικούς το δόγμα βασιλείς της Δυτικής και Κεντρικής Ευρώπης, για να αποτραπεί το μοιραίο, που, ως γνωστόν, τελικά δεν απεφεύχθη.
Στο σημερινό σημείωμα, επειδή η ιστορική ματιά μας ανέκαθεν δεν πρέπει να είναι μόνον ελληνοκεντρική, θα παρουσιάσουμε τα σπουδαιότερα, κατά τη γνώμη μας, γεγονότα που έλαβαν χώρα στην Ευρώπη στα δύσκολα για το Βυζάντιο χρόνια που έδιδε ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος το διμέτωπο αγώνα του.
Αρχίζουμε με το 1449, τη χρονιά που η Αρτα “έπεσε” στα χέρια των Οθωμανών, από τα τελευταία προπύργια του Δεσποτάτου της Ηπείρου.  Τη χρονιά, λοιπόν, εκείνη ο πάπας Ρώμης ο Νικόλαος ο 5ος γίνεται μόνος επικεφαλής της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, ο οποίος σημειωτέον μετά την Αλωση της Κωνσταντινούπολης προσπάθησε ανεπιτυχώς να διοργανώσει νέα σταυροφορία, ενώ η Ευρώπη βρίσκεται, από το 1429, στην τελευταία φάση του Εκατονταετούς πολέμου, κατά την οποία οι Γάλλοι με το βασιλιά τους Κάρολο τον 7ο επιχειρούν αντεπίθεση κατά της Αγγλίας και το 1451 διώχνουν τους Αγγλους από όλα τα γαλλικά εδάφη χωρίς να συναφθεί ειρήνη.
Το 1450, και ιδρύεται το πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης στην Ισπανία και οι Εβραίοι διώκονται από τη Βαυαρία με διαταγή του δούκα Λουδοβίκου του 9ου (1417 – 1479), που μόλις είχε πάρει την εξουσία.
Το επόμενο έτος, κατά το οποίο γεννιέται ο μετέπειτα πασίγνωστος Ιταλός θαλασσοπόρος Χριστόφορος Κολόμβος (πεθ. 1506) στη Γένοβα, ιδρύεται το πανεπιστήμιο της Γλασκόβης στη Σκοτία και ο Γερμανός φιλόσοφος και θεολόγος, μαθηματικός, νομικός και αστρονόμος, αρχιεπίσκοπος του Μπρίξεν Νικόλαος Κουζάνος (1401 – 1464) είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί κοίλους γυάλινους φακούς για να αντιμετωπίσει τη μυωπία. Τέλος, η Βιβλιοθήκη του Βατικανού ιδρύθηκε το έτος αυτό από τον πάπα Νικόλαο. Περιλαμβάνει κείμενα των Πατέρων της Εκκλησίας και έργα Φιλοσοφίας, Ιστορίας και Φυσικών Επιστημών.
Το 1452, ο Φρειδερίκος ο 3ος (1415 – 1493) γίνεται ο τελευταίος αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που στέφεται από Πάπα στη Ρώμη, ενώ θυμίζουμε πως ο πρώτος ήταν ο Γερμανός βασιλιάς Οθων ο 1ος στα μέσα του 10ου αι. (962 μ.Χ., από τον πάπα Ιωάννη το 12ο). Ο,τι, όμως, θα “σημαδέψει” τη χρονιά εκείνη, ενώ πεθαίνει στον Ελλαδικό χώρο ο φιλόσοφος Γεώργιος Γεμιστός ή «Πλήθων» (1355 – 1452), είναι η γέννηση του Λεονάρντο Ντα Βίντσι στη Φλωρεντία της Ιταλίας (έζησε ως το 1519), του πιο διάσημου πολύπλευρου «πνεύματος» της Αναγέννησης. Ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι άφησε ανεξίτηλα “ίχνη” τόσο στην εποχή του όσο και στους κατοπινούς αιώνες, καθώς διακρίθηκε ιδιαίτερα ως εφευρέτης, ζωγράφος, επιστήμονας, μηχανικός, γλύπτης, βιολόγος, μουσικός, αρχιτέκτονας, φιλόσοφος.
Και φτάνουμε στην τελευταία χρονιά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας (1453). Στις 22 του Μάη, μια βδομάδα πριν την Αλωση της Κωνσταντινούπολης, έχουμε μερική έκλειψη της σελήνης, την οποία οι πολιορκούμενοι αντιμετώπισαν ως “κακοσημαδιά” σε βάρος τους. Η έκλειψη αυτή ήταν ορατή για 5 ώρες.
Ο 15ος αιώνας στις Σκανδιναβικές χώρες είναι συνδεόμενος άρρηκτα με το Χριστιανό τον 1ο από το Ολντενμπουργκ. Ο Χριστιανός (γενν. 1426 – πεθ. 1481) διατελεί βασιλιάς της Δανίας (1448 – 1481), της Νορβηγίας (1450 – 1481) και της Σουηδίας (1457 – 1464 και 1465 – 1467). Όταν, λοιπόν, κατέλαβε το θρόνο και της Νορβηγίας το 1450, την ίδια χρονιά ορίστηκε διάδοχος του θρόνου της Σουηδίας, κάτι όμως που αμφισβητήθηκε από το Σουηδό βασιλιά Κάρολο τον 8ο. Ετσι, ξεκίνησε πόλεμος ανάμεσα στη Δανία και στη Σουηδία, ο οποίος κατέληξε στην επικράτηση του Χριστιανού το 1457.
Θα κλείσουμε με μια σύντομη αναφορά και στη Ρωσία. Στα μέσα του 15ου αιώνα,  έχουμε ενδοδυναστικές διενέξεις που ξεκινούν από το 1425. Ο νόμιμος ηγεμόνας Βασίλειος ο 2ος (γενν. 1415 – πεθ. 1462) θα τυφλωθεί από τον εξάδελφό του Δημήτριο Σεμιάκα το 1435, ο οποίος και θα τον εκθρονίσει το 1445 λαμβάνοντας για τον εαυτό του τον τίτλο του Μεγάλου Πρίγκηπα. Στα 1450, οι βογιάροι της Μόσχας διώχνουν από το Κρεμλίνο το σφετεριστή και ανακαλούν το Βασίλειο που συγκεντρώνει όλη την εξουσία στα χέρια του περιορίζοντας αυτούς που τον βοήθησαν.  Οι βογιάροι ήταν μεγαλοφεουδάρχες που κατελάμβαναν στη Ρωσική κοινωνία επί αιώνες (10ος – 15ος αι. μ.Χ.) ανώτατα στρατιωτικά και διοικητικά αξιώματα. Το 1452 ο Σεμιάκα θα καταφύγει στο Νοβγκόροντ και τον επόμενο χρόνο δηλητηριάζεται από “όργανα” του Βασιλείου που ήλθαν από τη Μόσχα ειδικά για τον σκοπό αυτό.