Πρόσφατα (10-14/9-23) πραγµατοποιήθηκε στην Καλιφόρνια των ΗΠΑ το ένατο παγκόσµιο συνέδριο ελαιοκοµίας. Συµµετείχαν περίπου 150 επιστήµονες εκπροσωπώντας τις περισσότερες ελαιοκοµικές χώρες του κόσµου.
Η Ελλάδα εκπροσωπήθηκε από πέντε επιστήµονες, τέσσερις ερευνητές από τον ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ και έναν καθηγητή από το Αριστοτέλειο Πανεπιστήµιο Θεσσαλονίκης. Η Ελληνική παρουσία ήταν δυναµική καθώς το Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών & Αµπέλου κλήθηκε από τους διοργανωτές (Πανεπιστήµιο της Καλιφόρνια στο Davis) να κάνει την κεντρική οµιλία για την προσαρµογή της ελαιοκοµίας στην κλιµατική αλλαγή και να συντονίσει όλη την σχετική ενότητα.
Τι κρατάµε από αυτό το συνέδριο;
Η έρευνα στις ΗΠΑ αλλά και στις δυναµικά αναπτυσσόµενες χώρες επικεντρώνεται στην εκµηχάνιση της καλλιέργειας για µείωση του κόστους παραγωγής και διασφάλιση υλοποίησης των εργασιών όταν δεν υπάρχουν διαθέσιµοι εργάτες. Το κλάδεµα και η συγκοµιδή γίνεται από µηχανήµατα µε µικρή βοήθεια από εργάτες (Εικόνες 1-2).
Πραγµατοποιήθηκε επίσκεψη στη µεγαλύτερη φυτωριακή επιχείρηση ελιάς στον κόσµο, της εταιρίας Agromillora, όπου µία σηµαντική παρατήρηση είναι ότι ο πολλαπλασιασµός της ελιάς γίνεται µε µοσχεύµατα πολύ µικρού µεγέθους (7-10 εκατοστά µήκος µε ένα γόνατο και διάµετρο σπίρτου) σε σχέση µε την παραδοσιακή τεχνική που εφαρµόζεται στα περισσότερα φυτώρια στην Ελλάδα (10-20 εκατοστά µήκος µε 4-5 γόνατα και διάµετρο µολυβιού). Έτσι επιτυγχάνεται ταχύτερος και µαζικότερος πολλαπλασιασµός φυτών.
Οι νέες φυτεύσεις είναι στην συντριπτική πλειονότητα τους γραµµικές υπέρπυκνες και συνολικά οι γραµµικοί ελαιώνες πλησιάζουν τα 5 εκατοµµύρια στρέµµατα στον κόσµο.
Υπάρχει τεράστια πρόοδος στη δηµιουργία νέων ποικιλιών. Είναι χαρακτηριστικό ότι από το 1972 έως το 2015 είχαν κατοχυρωθεί 16 ποικιλίες (µέσος όρος µία κάθε τρία χρόνια) και από το 2017 έως το 2022 έχουν ανακοινωθεί 60 ποικιλίες (µέσος όρος δέκα ανά έτος). Επίσης χαρακτηριστικό είναι ότι στους γραµµικούς ελαιώνες το 2010 η Arbequina κατείχε το 85%, η Arbosana το 10% και η Κορωνέικη το 5%.
Η εικόνα έχει αλλάξει δραστικά µε την είσοδο νέων ποικιλιών και το 2021 οπότε η Arbequina κατείχε το 34%, η Arbosana το 12% και η Κορωνέικη το 3% ενώ η Oliana 19%, η Lecciana 17%, η Elviana 7% και άλλες ποικιλίες το υπόλοιπο ποσοστό. Στην Ελλάδα δεν έχει καταγραφεί καµία νέα ποικιλία έως σήµερα. Τα τελευταία χρόνια υλοποιείται ένα έργο δηµιουργίας νέων ποικιλιών ελιάς στον ΕΛΓΟ-∆ΗΜΗΤΡΑ (Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αµπέλου) στα Χανιά µε χρηµατοδότηση του ΥΠΑΑΤ. Σε αυτή την προσπάθεια δηµιουργούνται νέες Ελληνικές ποικιλίες που βασίζονται σε διασταυρώσεις παραδοσιακών Ελληνικών ποικιλιών µε καλά χαρακτηριστικά παραγωγής και αντοχών σε περιβαλλοντικές καταπονήσεις. Ένα σηµαντικό παράδειγµα είναι η διασταύρωση Κορωνέικης µε Καλαµών που έχει δώσει ενδιαφέρουσες επιλογές.
Μία ενδιαφέρουσα έρευνα βρήκε ότι η πιο αποτελεσµατική καταπολέµηση του κυκλοκονίου έγινε µε ένα ψεκασµό στις πρώτες φθινοπωρινές βροχές µε συνδυασµό χαλκού και διασυστηµατικού µυκητοκτόνου και µε επανάληψη του ψεκασµού στις τελευταίες ανοιξιάτικες βροχοπτώσεις.
Στον τοµέα της δακοκτονίας παρουσιάστηκε ένα σύστηµα εκτίµησης κινδύνου προσβολών µε βάση µετρήσεις δάκου σε παγίδες και µετεωρολογικά στοιχεία ώστε να δίνεται οδηγία διερεύνησης και προετοιµασίας ενεργειών από τους αγρότες, γεωπόνους, υπηρεσίες, κλπ.
Κεντρικό θέµα συζήτησης ήταν οι επιπτώσεις της κλιµατικής αλλαγής στην ελαιοκαλλιέργεια και παρουσιάστηκαν αποτελέσµατα αξιολόγησης ποικιλιών ελιάς µε αντοχές (π.χ. σε καύσωνες, παγετούς, ξηρασία) και η εφαρµογή καλλιεργητικών πρακτικών για να µπορούν τα ελαιόδεντρα να επιβιώνουν και να παράγουν ικανοποιητικά σε δύσκολες συνθήκες.
Στο Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών Φυτών και Αµπέλου στα Χανιά πραγµατοποιείται πρωτοποριακή έρευνα σε αυτόν τον τοµέα σε συνεργασία µε αγροτικές οργανώσεις στην Κρήτη και στην Πελοπόννησο και γίνεται προσπάθεια να πιστοποιηθεί η προσφορά των ελαιώνων στο περιβάλλον και να επιβραβευτούν οι παραγωγοί για την διατήρηση της βιοποικιλότητας (περισσότερες πληροφορίες στο LIFE Olivares Vivos+) και για την απορρόφηση διοξειδίου του άνθρακα από την ατµόσφαιρα (περισσότερες πληροφορίες στο PRIMA Sustainolive).
*O Γιώργος Κουµπούρης είναι γεωπόνος – ερευνητής, υπεύθυνος Εργαστηρίου Ελαιοκοµίας
Ινστιτούτο Ελιάς, Υποτροπικών & Αµπέλου Χανίων, Ελληνικός Γεωργικός Οργανισµός ‘‘∆ΗΜΗΤΡΑ’’
