“Εγώ την κάνω τη φιλιά μ’ ένα μ-πιτήδιο τρόπο/ σαν την αμάλαγη εποχή των παλαιών ανθρώπω.”
(Κωστής Κοντογιάννης, “Ανθολογία Κρητικής
Ποίησης”, 1950-2007, σ. 575)
ΣΕ ΤΗΛΕΦΩΝΗΜΑΤΑ που μου γίνονται έχω αιφνίδιους συνομιλητές, αγαπητούς παλιοκαιρινούς συμπαιδοπολίτες, με τους οποίους έχουμε να ιδωθούμε πολλά πολλά χρόνια! Είναι σαν να συνεχίζουμε μια κουβέντα που κόπηκε στη μέση σε κάποιο παρελθόντα χρόνο.
ΟΜΟΤΙΜΟΙ καθηγητές, βραβευμένοι συγγραφείς, διεθνείς Οικονομολόγοι, Ελληνιστές στην αλλοδαπή, επώνυμοι γιατροί, δικηγόροι, δάσκαλοι, στρατιωτικοί, δημόσιοι υπάλληλοι ή απλοί ιδιώτες, τόσο τον καιρό της πανδημίας όσο και τώρα με τον αναπάντεχο ρωσοουκρανικό πόλεμο, τα λέμε, δίνοντας σήματα και στίγματα ζωής. Με ορισμένους ανταλλάσσουμε απόψεις στην ιστοσελίδα μου (“εφήμερος λόγος”/ephimeros logos): Ο Στέφανος (Καναδάς), ο Κρίτωνας (ΗΠΑ), ο Θωμάς (Αυστραλία), πιο παλιά o ακριβός μου “αδελφοποιητός” Μάκης (Θεσσαλονίκη), ο Κώστας (Γιάννενα), ο Μαντάς (Γερμανία), ο Ηλίας, ο Αντώνης και ο Χρήστος (Αθήνα), ο Λέων κι ο Παντελής (Θεσσαλονίκη). Κι από προχθές, ο Κώστας Μπ. (Θεσσαλονίκη), αξιαγάπητος συνάδελφος. Ξαναζούμε όλοι την “άλλη χώρα” μας, μια χώρα μακρινή, τυλιγμένη στην αχλύ της νοσταλγίας (1).
ΚΟΥΒΑΛΑΜΕ σκληρές ιστορίες (2): με κοινή μοίρα, με αξιόλογη παιδεία και κοινούς στόχους. Κυρίως με κοινές παιδικές μνήμες από τις σωτήριες παιδοπόλεις (μέσα ή έξω από την Ελλάδα). Ποτέ οι φιλίες μας δεν είχαν διαχωριστικές γραμμές, ούτε υπήρξαν αναλώσιμες. Καλοδουλεύτηκαν με το χρόνο γιατί στο “κτίσιμό” τους, ο ένας είχε αποκούμπι τον άλλο, άσχετα με το τι υπήρξαν οι γονείς του στον εμφύλιο: είχαμε το ίδιο πάθος για ζωή, τα ίδια όνειρα για καταλλαγή. Να αλλάξουμε τον τόπο, θέλαμε. Οι φιλίες μας είχαν διαποτιστεί απ’ το αιθέριο υλικό που χαρακτηρίζει μια φιλία αιώνια: κάτι που ορίζεται επιτυχημένα από τον φίλτατο συμπαιδοπολίτη Κρίτωνα (3).
ΥΠΗΡΞΑΜΕ ανταρτόπληκτα· οι πιο πολλοί και “ορφανά πολέμου”. Όμως, για μας δεν υπήρχε πισωγύρισμα, δεν υπήρχε χωριό! Μας δόθηκε η ευκαιρία να σπουδάσουμε και σπουδάσαμε, επειδή ποθούσαμε να ξεφύγουμε απ΄τη φτώχεια, τον εκδικητικό θάνατο και τον πόνο της απώλειας. Η ευτυχής εκείνη συνύπαρξη “αριστερών” και “δεξιών” παιδιών στις παιδοπόλεις (1947-1961), μας ωρίμασε πολύ νωρίτερα από την πραγματική μας ηλικία…
ΕΜΠΛΕΟΙ γνώσεων σήμερα και φορτωμένοι εμπειρίες ζωης, μοιραζόμαστε νοερά, ως άλλοι πλατωνικοί συνδαιτημόνες, τα “έχει” μας. Πώς τα πήγαμε; Τί καταφέραμε; Σε ποιο σημειο βρισκόμαστε; Για όσους βιώσαν την ξενιτιά μακριά απ’την μετεμφυλιακή Ελλάδα, λέμε πως εδώ ακολούθησαν “πέτρινα χρόνια” για όλους, ένα σύντομο φιλελεύθερο διάλειμμα (“γέρος της Δημοκρατίας”, ανένδοτος, 1-1-4, αποστασία), η χούντα (1967), το Πολυτεχνείο (1973), η τουρκική εισβολή και Κατοχή μεγάλου τμήματος της Κύπρου (1974), η Μεταπολίτευση, τα Ίμια (1996), οι Ο.Α. (2004), η σαρωτική οικονομική κρίση (2009-2019), ο “πανδημικός εγκλεισμός” (lockdown) και τώρα ο ρωσοουκρανικός πόλεμος. Η ζωή συνεχίζεται και κάθε μέρα εκπλήσσει με νέες εμπειρίες!
ΟΙ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΜΑΣ περιστρέφονται σε ατομικές ανιχνεύσεις, “συμπεράσματα” ζωής, μικρά μαθήματα γύρω από την ατομική και εθνική αυτογνωσία. Για μας τους παλαιοπαιδοπολίτες, λέω (και συμφωνούμε οι περισσότεροι), σε όλη μας τη ζωή είχαμε οδηγούς τις λέξεις “ευθύνη” και “ευγνωμοσύνη”. Προσωπικά, αλλά πιστεύω και άλλοι, κατά πως τα λέει κι ο Νικηφόρος Βρεττάκος, αισθάνομαι “χρεωμένος” στον ελληνικό λαό. Γι αυτό και η -πιθανόν ακατανόητη για πολλούς- δοτικότητά μας.
ΣΤΙΣ ΣΧΕΣΕΙΣ μας με τον κόσμο, αυτό που προείχε-και παραμένει ακόμη-ήταν να τα έχουμε καλά πρώτα με τον εαυτό μας (φοβερά δύσκολη αυτοσύμβαση). Έπειτα με τους άλλους. Μια τέτοια στάση ζωής επιτυγχάνεται με την ολιγάρκεια στη βιοτή και την προσωπική συναισθηματική αυτάρκεια. Δεν φθονούμε τα έχει του άλλου, δεν ανακατευόμαστε σε ξένες υποθέσεις. Επικροτούμε και αναδεικνύουμε το καλό που έχει ο άλλος και χαιρόμαστε με τη χαρά του.
Ο ΘΩΜΑΣ επισημαίνει πως δεν αρκεί να σε συγχωρούν οι άλλοι, πρέπει να συγχωρείς κι εσύ… Ίσως, περισσότερο από τους άλλους. Κι ακόμη, να βρίσκεις τη δύναμη να συγχωρείς τον εαυτό σου, αποβάλλοντας “βαρίδια” του παρελθόντος και αυτοενοχές.
ΓΙΑ όλους εμάς, ο ανόητος εκείνος αδελφοκτόνος εμφύλιος στα πρώτα χρόνια της ζωής μας, δεν ήταν διάλειμμα. Ήταν ένας αμείλικτος αιματηρός κανόνας επιβίωσης! Γνωρίσαμε “ήρωες”, συμβιώσαμε με κοντινούς προδότες, θαυμάσαμε αγνούς πολιτικούς, μισήσαμε τυχάρπαστους πολιτικάντηδες, συνομιλήσαμε με φανατικούς δεξιούς και μετριοπαθείς αριστερούς. Μας συμπαραστάθηκαν εμπνευσμένοι δάσκαλοι στα πρώτα βήματα, παλέψαμε στυγνά καθεστώτα, βιώσαμε αναλαμπές δημοκρατίας αλλά και μια πολυσυζητημένη Μεταπολίτευση. Η μνήμη μας ήταν και παραμένει “συλλογική”, επειδή ήταν κοινός κι ο πόνος μας.
ΜΙΑ πολυκύμαντη παιδική ηλικία, η δική μας, λέει πως την πορεία κάθε ανθρώπου τη διαμορφώνουν ο χαρακτήρας και οι επιλογές του: είτε τις παίρνεις μόνος, είτε μετά από συμβουλές γονέων, δασκάλων, φίλων. Στη ζωή, τίποτε δεν είναι τυχαίο, τίποτε δεν χαρίζεται. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες μεγαλώνει κάθε γενιά, είναι σημαντικές, όχι όμως καταλυτικές. Επειδή, ακόμη κι απ’ την πιο δυσώδη λάσπη, κι απ’ την πιο απάνθρωπη εποχή, μπορεί να ανθίσει ο πιο όμορφος ανθός, το λουλούδι της φιλίας. (19-8-2022)
* μικρό εγκώμιο παιδικής φιλίας
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ:
-(1)”- Παλιέ μου φίλε συλλογίσου/ σιγὰ-σιγὰ θὰ συνηθίσεις/ ἡ νοσταλγία σου ἔχει πλάσει/ μιὰ χώρα ἀνύπαρχτη μὲ νόμους/ ἔξω ἀπ᾿ τὴ γῆς κι ἀπ᾿ τοὺς ἀνθρώπους” (Γ. Σεφέρης, Ποιήματα, Ίκαρος, 1976
-(2) Ο Χρήστος κι ο Αντώνης, ο Σταύρος κι ο Γιάννης, ο Κώστας, ο Χρυσόστομος κ. ά. που έγραψαν βιβλία για το τότε, τονίζουν πως οι ανταρτοϊστορίες τους αποτυπώνουν τις δικές τους αλήθειες. Δεν τις επιβάλλουν· όμως, απαιτούν να είναι εξίσου σεβαστές και ισότιμα αποδεκτές με εκείνες των “άλλων”. Διότι, μόνο ο χρόνος και το εκατέρωθεν επιχείρημα/ντοκουμέντο αποκαλύπτουν την Αλήθεια.
-(2)”… Οι Παιδοπολίτικες φιλίες της εμπειρείας μου δεν είταν απλώς γνωριμίες, ούτε απλώς συναναστροφές. Είχαν ένα κάποιο ηρωϊκό, σχεδόν, στοιχείο που σου ραγίζει την καρδιά: παιδιά ορφανά, συχνά ξεκληρισμένα, με ανοιχτές πληγές στίς ψυχούλες τους, να προσπαθούν, δίνοντας ότι είχαν μέσα τους, να στήσουν σκηνικό οικογένειας, να φροντίζουν το ένα για το άλλο, να λαχταρούν ν’ ακούσουν τον καϋμό σου και να λαχταρούν ν’ακούσεις εσύ τον δικό τους. Οι τρόφιμοι της Παιδόπολής μου [σ.σ. παιδόπολη “Άγιος Δημήτριος” Θεσσαλονίκης και Ωραιοκάστρου (1957-1961)], μέσα από τα ερείπεια των οικογενειών που δεν είχαν πιά, ανακάλυπταν την στοργή με το να δίνουν στοργή ο ένας στον άλλο. Γίναμε αδέλφια, όχι απλώς φίλοι. Αυτό μας έδωσε η Παιδόπολη, την δυνατότητα να «κατασκευάσουμε» τις οικογένειες που δεν είχαμε”. [Κρίτων, διακεκριμένος Οικονομολόγος στις ΗΠΑ/καθηγητής κλασικής Φιλολογίας-στο https://www.stcloris.gr/?p=15238]
