Ο αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών μιλάει στα “Χ.ν.” για το πρόβλημα των εξαρτήσεων στα σχολεία
Ένταση του προβλήματος της χρήσης ουσιών στα σχολεία καταγράφεται τα τελευταία χρόνια ως απόρροια της οικονομικής, κοινωνικής και υγειονομικής κρίσης, ενώ η ηλικία πρώτου πειραματισμού των παιδιών με ουσίες έχει πέσει στα 13 χρόνια.
Την ίδια στιγμή, ζητούμενο παραμένει η εφαρμογή ολοκληρωμένων και συστηματικών προγραμμάτων πρόληψης που θα στοχεύουν στη διαμόρφωση υγιών προσωπικοτήτων με αντιστάσεις απέναντι σε κάθε είδους εξαρτητικές συμπεριφορές.
Αυτό επισημαίνει, μεταξύ άλλων, ο κοινωνιολόγος, σύμβουλος εξαρτήσεων, αντιπρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου κατά των Ναρκωτικών (ΕΣΥΝ) και πρόεδρος της Ανώτατης Συνομοσπονδίας Γονέων Μαθητών Ελλάδας (ΑΣΓΜΕ), Παναγιώτης Κατηφές, στη συνέντευξη που παραχώρησε στα “Χ.ν.”, λίγο πριν την ομιλία που θα πραγματοποιήσει την Κυριακή, 29 Ιανουαρίου, στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων στις 18:30, σε εκδήλωση με θέμα “Ο ρόλος του σχολείου στην πρόληψη της τοξικοεξάρτησης”. Την εκδήλωση διοργανώνει στο Πνευματικό Κέντρο Χανίων το Παράρτημα Χανίων του ΕΣΥΝ και η Ένωση Γονέων και Κηδεμόνων Χανίων με τη στήριξη της Περιφερειακής Ενότητας Χανίων.
• Ποια είναι η εικόνα που έχετε για το φαινόμενο των εξαρτήσεων στα σχολεία; Υπάρχει πρόβλημα;
Η εικόνα που έχουμε σε πανελλαδικό επίπεδο είναι ότι σε σύγκριση με 20 χρόνια πίσω έχει τριπλασιαστεί η χρήση εξαρτησιογόνων ουσιών από μαθητές. Από τα επίσημα στοιχεία του Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης και Πληροφόρησης για τα Ναρκωτικά (ΕΚΤΕΠΝ) προκύπτει ότι ένα σημαντικό ποσοστό μαθητών (13-14%) έχει πειραματιστεί έστω και μια φορά με κάποια ουσία και κυρίως με κάνναβη. Ένα ακόμα σημαντικό στοιχείο είναι ότι έχει μειωθεί η ηλικία πρώτης επαφής. Ενώ δηλαδή τις περασμένες δεκαετίες ο πειραματισμός γίνονταν συνήθως στις ηλικίες που αντιστοιχούν στη Β’ με Γ’ Λυκείου, τώρα ουσιαστικά η ηλικία έναρξης πειραματισμού έχει πέσει στα 13 έτη. Αυτό δηλώνει μια μετατόπιση από το Λύκειο στο Γυμνάσιο.
• Είπατε ότι η πρώτη ουσία πειραματισμού είναι κυρίως η κάνναβη;
Ναι, κι αυτό δεν είναι τυχαίο. Γίνεται μια προσπάθεια από τις κυβερνήσεις των τελευταίων ετών η κάνναβη να παρουσιαστεί ως ένα παρεξηγημένο φυτό, που είναι αθώο. Κι αυτό περνάει σαν αντίληψη στις νεανικές συνειδήσεις ενώ δεν είναι έτσι τα πράγματα. Μιλάμε για μια ουσία εξαρτησιογόνα, η οποία έχει επίδραση, όπως κάθε ναρκωτική ουσία, στα εγκεφαλικά κύτταρα, ιδίως σε παιδιά που ακόμα δεν έχουν ολοκληρωθεί οι εγκεφαλικές συνάψεις. Μιλάμε δηλαδή για μια ουσία η οποία μπορεί να προκαλέσει εγκεφαλικές βλάβες.
• Σε ποιους άλλους παράγοντες αποδίδεται η αύξηση της χρήσης που καταγράφεται τα τελευταία χρόνια;
Το ζήτημα των εξαρτήσεων είναι ένα κοινωνικό πολυπαραγοντικό φαινόμενο. Οι κοινωνικές αλλαγές και αναταράξεις επιδρούν αντικειμενικά σε μια πιθανή ροπή προς τη χρήση. Δεν είναι τυχαίο ότι την προηγούμενη δεκαετία στη χώρα μας, μέσα στην οικονομική κρίση, πολλαπλασιάστηκε η χρήση κάνναβης από νέους άνεργους. Κι αυτό παρατηρήθηκε τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Ισπανία και την Ιταλία, δηλαδή τον ευρωπαϊκό νότο που η κρίση χτύπησε πιο έντονα. Όσοι ασχολούμαστε με το φαινόμενο των εξαρτήσεων γνωρίζουμε ότι κάθε κρίση φέρνει χρήση.
• Τι μπορεί να κάνει η σχολική κοινότητα για την αντιμετώπιση του προβλήματος;
Το βασικό που πρέπει να κοιτάξουμε ως χώρα, πρώτα και κύρια, είναι η πρόληψη και τα σχολεία θα πρέπει να δώσουν έμφαση στη διαμόρφωση της προσωπικότητας των παιδιών ώστε να μπορούν τα ίδια τα παιδιά, ως ολοκληρωμένες προσωπικότητες, να έχουν αντιστάσεις απέναντι σε κάθε είδους εξαρτήσεις. Αυτό σημαίνει ότι η Πολιτεία χρειάζεται να δημιουργήσει τόσα Κέντρα Πρόληψης, πλήρως στελεχωμένα, όσα έχει ανάγκη ο τόπος. Είναι χαρακτηριστικό για το μέγεθος της έλλειψης που υπάρχει ότι σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, προ καραντίνας, μόλις το 4% των Ελλήνων μαθητών παρακολούθησε προγράμματα πρόληψης. Αν θεωρούμε ότι αυτό είναι επαρκής πρόληψη τότε έχουμε πραγματικά αποτύχει. Από εκεί και πέρα σήμερα έχουμε 75 Κέντρα Πρόληψης σε όλη τη χώρα, κατακερματισμένα, χωρίς ενιαίο θεσμικό πλαίσιο, υποστελεχωμένα και πολλές φορές υποχρηματοδοτούμενα. Άρα έτσι δεν μπορείς να αναπτύξεις πρόληψη.
• Τι σημαίνει, όμως, ουσιαστική πρόληψη;
Πρόληψη δεν σημαίνει απλώς ενημέρωση αλλά διαμόρφωση μιας άλλης στάσης ζωής. Αυτό σημαίνει να δίνεις δημιουργικές και υγιείς διεξόδους στους νέους και θετικά πρότυπα. Πρότυπα με τα οποία θα μπορούν τα παιδιά να έρθουν σε επαφή και μέσα από το σχολείο. Το σχολείο δηλαδή θα πρέπει πέρα από την αγάπη για τη γνώση να καλλιεργεί τον αθλητισμό, τις τέχνες κ.λπ. και βέβαια να δίνεται από την Πολιτεία η δυνατότητα σε κάθε οικογένεια για μαζικό αθλητισμό, μαζική καλλιτεχνική δημιουργία. Υπό αυτή την έννοια η πρόληψη θα πρέπει να έχει μια διάρκεια, να ξεκινάει από την προσχολική ακόμα αγωγή και να συνεχίζεται μέχρι και την ολοκλήρωση της φοιτητικής ζωής. Παράλληλα, τα προγράμματα πρόληψης θα πρέπει να απευθύνονται και στις οικογένειες αλλά και τους εκπαιδευτικούς.
• Ως προς το κομμάτι της αντιμετώπισης των εξαρτήσεων;
Καταρχάς οι δομές που έχουμε είναι πολύ πίσω, υπό την έννοια της στελέχωσης και χρηματοδότησης, από τις σύγχρονες ανάγκες. Παράλληλα, υπάρχουν δύο κατευθύνσεις στην αντιμετώπιση: από τη μία η προσπάθεια μείωσης της βλάβης – που είναι η κυρίαρχη πολιτική σήμερα – και από την άλλη μια ολοκληρωμένη αντιμετώπιση μέσα από τα στεγνά θεραπευτικά προγράμματα. Δυστυχώς, και στη χώρα μας, η συντριπτική πλειοψηφία της χρηματοδότησης δίνεται στο μοντέλο της μείωσης της βλάβης. Για παράδειγμα βλέπουμε τους χώρους εποπτευόμενης χρήσης, χώρους που ουσιαστικά αποσκοπούν στο να μην φαίνονται οι χρήστες στους δημόσιους χώρους για να μην χαλάνε την τουριστική… μόστρα.
