Ολοκληρώθηκε η διήµερη σύνοδος κορυφής των ηγετών της Οµάδας των G-20 που έλαβε χώρα στις 18-19 Νοεµβρίου 2024 στο Ρίο ντε Τζανέιρο της Βραζιλίας µε τον οικοδεσπότη Λούλα ντα Σίλβα αλλά και τον Πρόεδρο της Κίνας Σι Τζινπίνγκ σε κεντρικό ρόλο.
Μάλιστα ο Σι Τζινπίνγκ είχε την ευκαιρία να τονίσει τον ηγετικό ρόλο της Κίνας στη νέα παγκοσµιοποίηση η οποία διαµορφώνεται µετά την διεύρυνση των BRICS που αριθµούν πλέον δέκα µέλη. Από την πλευρά του ο Λούλα σε ένα ρεσιτάλ οικονοµικής διπλωµατίας κάλεσε ως παρατηρητές στη Σύνοδο των G-20 Αγκόλα, Βολιβία, Χιλή, Κολοµβία, Αίγυπτο, Μαλαισία, Μοζαµβίκη, Νιγηρία, Νορβηγία, Παραγουάη, Πορτογαλία, Κατάρ, Σιγκαπούρη, Ισπανία, Τανζανία, Ηνωµένα Αραβικά Εµιράτα, Ουρουγουάη, Βιετνάµ και Βατικανό (www.mofa.go.jp 18/11/2024). Σε επίπεδο δε περιφερειακών οργανισµών εκτός από την ΕΕ συµµετείχε και η Αφρικανική Ένωση.
Σύµφωνα µε τη Βραζιλιάνικη Προεδρία του Οργανισµού «τα µέλη των G-20 αντιπροσωπεύουν περίπου το 85% του παγκόσµιου ΑΕΠ, περισσότερο από το 75% του παγκόσµιου εµπορίου και περίπου τα δύο τρίτα του παγκόσµιου πληθυσµού» (www.g20.org/en), ενώ σε σχέση µε το παγκόσµιο εµπόριο κινεζικές πηγές θεωρούν ότι οι G-20 αντιπροσωπεύουν «το 80 % του παγκόσµιου εµπορίου» (www.globaltimes.cn 19/11/2024).
Τα µέλη των G-20 που εκτείνονται και στις πέντε ηπείρους είναι τα παρακάτω: Αργεντινή, Αυστραλία, Βραζιλία, Καναδάς, Κίνα, Γαλλία, Γερµανία, Ιταλία, Ινδία, Ινδονησία, Ιαπωνία, Μεξικό, Νότια Κορέα, Ρωσία, Σαουδική Αραβία, Νότια Αφρική, Τουρκία, Ηνωµένο Βασίλειο, Ηνωµένες Πολιτείες και Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται λοιπόν για 19 κράτη συν την ΕΕ. Έτσι η Ενωµένη Ευρώπη έχει τέσσερις παρουσίες στους G-20 µε Γαλλία, Γερµανία, Ιταλία και ΕΕ, γεγονός που της προσδίδει ιδιαίτερα σηµαντικό ρόλο, πολύ δε περισσότερο καθώς η µεν Γαλλία είναι πυρηνική δύναµη και µόνιµο µέλος του Συµβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ, ενώ η ίδια η ΕΕ κατατάσσεται τρίτη µετά την Κίνα και την Ινδία σε πληθυσµό µε 449,2 εκατοµµύρια (https://ec.europa.eu 6/7/2024) και δεύτερη σε σχέση µε την οικονοµική δύναµη µε συνολικό ΑΕΠ 19,4 τρισ. δολάρια πίσω από τις ΗΠΑ που έχουν ΑΕΠ 29,1 τρισ. δολάρια αλλά µπροστά από την Κίνα που έχει ΑΕΠ 18,2 τρισ. δολάρια (www.imf.org October 2024).
Όµως καθώς η ΕΕ λόγω Ουκρανίας και όχι µόνο έχει µετατραπεί σε αµερικανική Ευρώπη ακολουθώντας πιστά τα κελεύσµατα της Ουάσιγκτον έχει απωλέσει πλέον τον αυτόνοµο ρόλο που θα µπορούσε να διαδραµατίσει ως η δεύτερη οικονοµική δύναµη στον κόσµο. Επιπλέον οι Βρυξέλλες και οι ηγέτες των κυριότερων κρατών της ΕΕ τα έχουν πλέον χαµένα µετά την εκλογή Τραµπ αναζητώντας νέα πυξίδα στο διεθνές γίγνεσθαι.
Στην Σύνοδο του Ρίο ήταν χαρακτηριστική η περιθωριοποίηση των χωρών του δυτικού µπλοκ. Έτσι εκτός από την αδύναµη θέση του Τζο Μπάιντεν ως απερχόµενου πλέον Προέδρου των ΗΠΑ και η ΕΕ που εκπροσωπήθηκε από το αχτύπητο δίδυµο Σαρλ Μισελ-Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, βρίσκεται επίσης σε αποδροµή καθώς ο Σολτς παραµένει καγκελάριος και µάλιστα αποδυναµωµένος µέχρι τις εκλογές στη Γερµανία στις 23 Φεβρουαρίου 2025 (www.euronews.com 12/11/2024), ενώ ο Μακρόν έχει χάσει τη µπάλα καθώς η κυβέρνηση µειοψηφίας του Μπαρνιέ δύσκολα µπορεί να σταθεί πολιτικά. Όσο για τη Μελόνι αυτή τα άκουσε χοντρά όχι µόνο από τον Λούλα (www.swissinfo.ch 17/11/2024) αλλά και από τα ΜΜΕ της Βραζιλίας για την ιταλική εταιρεία ENEL που έχει αναλάβει την ηλεκτροδότηση του Σαν Πάολο καθώς «η Enel São Paulo έχει γίνει στόχος πολλών προστίµων εκατοµµυρίων δολαρίων λόγω των επίµονων αστοχιών της στον ενεργειακό εφοδιασµό τα τελευταία χρόνια» (https://italianismo.com.br 26/3/2024).
Από τους υπόλοιπους συµµάχους της ∆ύσης στους G-20, ο Καναδάς φάνηκε να ανησυχεί περισσότερο για τις συνέπειες της εκλογής Τραµπ και την πιθανότητα να επιβάλει νέους δασµούς σε τρίτες χώρες, ενώ Ιαπωνία, Νότια Κορέα και Αυστραλία έτειναν για άλλη µια φορά χείρα οικονοµικής συνεργασίας προς την Κίνα όπως φάνηκε από τις διµερείς συναντήσεις των ηγετών τους µε τον Σι Τζινπίνγκ.
Και καθώς βέβαια η πολιτική απεχθάνεται το κενό, σηµαντικό ρόλο στη Σύνοδο του Ριο διαδραµάτισαν επίσης η Ινδία και η Νότια Αφρική προς την οποία µε το τέλος της Συνόδου ο Λούλα χτυπώντας το παραδοσιακό καµπανάκι παρέδωσε από 1 ∆εκεµβρίου 2024 την προεδρία των G-20.
Η αποδυνάµωση της ∆ύσης είχε ως αποτέλεσµα να εγκριθούν φιλόδοξες πλην όµως εντελώς ρητορικές διακηρύξεις στο µακροσκελέστατο τελικό Ανακοινωθέν των ηγετών των G-20 (www.consilium.europa.eu 19/11/2024), «για µια ισχυρή, βιώσιµη, ισόρροπη και χωρίς αποκλεισµούς ανάπτυξη», την ώρα που σύµφωνα µε µελέτη του ΟΗΕ που είδε το φως της δηµοσιότητας φέτος τον Οκτώβριο «1,1 δισεκατοµµύριο, από τα 6,3 δισεκατοµµύρια ανθρώπων, ζει σε οξεία πολυδιάστατη φτώχεια, περισσότεροι από τους µισούς από αυτούς είναι παιδιά» (https://hdr.undp.org 17/10/2024).
Σε επίπεδο όµως απτών οικονοµικών αποτελεσµάτων και όχι διακηρύξεων δεσπόζει η συνεργασία της Κίνας µε τη Βραζιλία η οποία κρατά τα σκήπτρα ως ο πιο σηµαντικός εµπορικός εταίρος του Πεκίνου στην Λατινική Αµερική µε το διµερές τους εµπόριο να ανέρχεται σε 157,6 δισ. δολάρια το 2023 (www.globaltimes.cn 17/11/2024).
Έτσι οι εµπορικές και εν γένει οικονοµικές σχέσεις Κίνας-Βραζιλίας ενισχύθηκαν έτι περαιτέρω µετά την επίσηµη επίσκεψη του Κινέζου ηγέτη στις 20 Νοεµβρίου 2024 στην πρωτεύουσα της Βραζιλίας, Μπραζίλια, όπου έτυχε εντυπωσιακής υποδοχής από τον Λούλα. Όσοι µάλιστα είχαν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν ζωντανά µέσω του δορυφορικού τηλεοπτικού κινεζικού καναλιού CGTN την µεγαλειώδη εκδήλωση υποδοχής, στην οποία συµµετείχε εκτός από την έφιππη προεδρική φρουρά µε τους 120 δραγόνους και τιµητικό άγηµα 450 στρατιωτών, διαπίστωσαν ιδίοις όµµασι ποιος είναι πλέον ο ανερχόµενος οικονοµικός και πολιτικός παίκτης στη Λατινική Αµερική.
Περνώντας από τη σηµειολογία στην πράξη Σι Τζινπίνγκ και Λούλα ντα Σίλβα µετά τις διµερείς συνοµιλίες κατέληξαν στην υπογραφή 38 νέων συµφωνιών µεταξύ Κίνας και Βραζιλίας (www.aljazeera.com 20/11/2024). Κεντρική θέση στις διµερείς σχέσεις των δύο πλευρών καταλαµβάνει η απόφαση για συνέργειες ανάµεσα στα έργα υποδοµής του κινεζικού δρόµου του µεταξιού και στα έργα υποδοχής που σχεδιάζει η Βραζιλία (www.globaltimes.cn 21/11/2024). Και αυτό είναι εξαιρετικά σηµαντικό ενόψει της λειτουργίας του mega port του Τσανκάι στο Περού που θα συντµήσει τον χρόνο θαλασσίων µεταφορών από την Κίνα στο Περού σε 23 ηµέρες, µειώνοντας έτσι τα κόστη διοικητικής και υλικοτεχνικής υποστήριξης κατά τουλάχιστον 20% (https://english.www.gov.cn 14/11/2024). Η κινεζική επένδυση για το εν λόγω έργο θα ανέλθει συνολικά στα 3,5 δισ. δολάρια (https://www.capital.gr 15/11/2024) µε το λιµάνι του Τσανκάι να αποτελεί πλέον την βασική πύλη εισόδου στη Λατινική Αµερική των κινεζικών εµπορευµάτων και όχι µόνο. Όπως επισηµάναµε από τη στήλη αυτή την περασµένη εβδοµάδα βασικό κίνητρο της Κίνας για τη δηµιουργία του mega port του Τσανκάι είναι «η πρόσβαση στη γειτονική Βραζιλία, όπου σχεδιάζεται µια νέα σιδηροδροµική γραµµή που θα µεταφέρει βραζιλιάνικες εξαγωγές όπως σόγια και σιδηροµετάλλευµα στο λιµάνι. Το σιδηροδροµικό έργο εκτιµάται ότι θα κοστίσει 3,5 δισ. δολάρια» (https://www.reuters.com 15/11/2024).
Με τον τρόπο αυτόν αναµένεται να αυξηθεί σε δυσθεώρητα επίπεδα το διµερές εµπόριο Κίνας-χωρών Λατινικής Αµερικής που µόνο το 2023 ανήλθε σε 489,1 δισ. δολάρια (www.globaltimes.cn 13/11/2024).
*Ο Νότης Μαριάς είναι καθηγητής
Θεσµών της Ε.Ε. στο Πανεπιστήµιο
Κρήτης, πρώην ευρωβουλευτής
και βουλευτής Ηρακλείου
