Σύντομη αναδρομή στα γεγονότα και τη σημασία της Μάχης της Κρήτης

Α. Πρόλογος
Σαν τέτοιες μέρες 79 ακριβώς χρόνια πριν, άρχιζε να γεννιέται στα χώματα της Κρήτης η «μάχη των μαχών», η «μάνα όλων των μαχών», η Μάχη της Κρήτης με την έναρξη της αερεπίθεσης της ναζιστικής Γερμανίας στο νησί, στις 20 Μαΐου 1941.
Hταν τότε που οι λαοί της Ευρώπης διαβρωμένοι από την πέμπτη φάλαγγα, έσκυβαν το κεφάλι για να διαβεί ο σιδερόφρακτος ναζιστικός αητός στ’ ακάθεκτο και ανεμπόδιστα φτερούγισμά του για το Νότο. Μα εκεί, στην εσχατιά του Νότου, ένας άλλος αητός αλλιώτικος και πετρογέννητος βιγλάτορας στις Κρητικές Μαδάρες, δε σκιάστηκε και δεν ξαφνιάστηκε, δεν έσκυψε και δεν ελάκισε για να διαβεί ο άλλος σιδερόχτιστος αητός. Μικρότερος στ’ ανάστημα μα γιγαντόψυχος, ορθώθηκε στο γίγαντα και τον θρυμμάτισε. Έφτασε το μαντάτο στα πέρατα της γης και οι λαοί οι σκλαβωμένοι αναθάρρεψαν. Άναψε ένα φως ελπίδας εις την Κρήτη, φώτισε την αλήθεια, γκρεμίστηκε ο μύθος πως είν’ ο Χίτλερ και ο Ναζισμός ανίκητοι…

Β. Πριν τη Μάχη της Κρήτης
Οι Γερμανοί ήθελαν να κατακτήσουν την Κρήτη και την ήθελαν για την εξαιρετική στρατηγική της θέση που δέσποζε στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Θα τη χρησιμοποιούσαν ως γιγάντιο «αεροπλανοφόρο» που θα απειλούσε διαρκώς τις βρετανικές νηοπομπές και το λιμάνι της Αλεξάνδρειας και θα υποστήριζε τις επιχειρήσεις κατά της Αιγύπτου. Αλλά και οι Βρετανοί, είχαν κι εκείνοι το ενδιαφέρον τους στη μεγαλόνησο, για τους δικούς τους λόγους: Θα την χρησιμοποιούσαν ως βάση για επιθετικές εξορμήσεις κατά των Γερμανοϊταλικών θέσεων στην Ελλάδα και τα Δωδεκάνησα και ως θέση αμυντικής υποστήριξης της Μάλτας. Για τους λόγους αυτούς, οι διαταγές της Αγγλικής Κυβέρνησης και του Αρχηγείου της Μ. Ανατολής στις 17 Οκτωβρίου 1940 προς τον Ουέϊβελ ήταν κατηγορηματικές: «Η Κρήτη πρέπει να κρατηθεί “πάσει θυσία”». (Δεν κρατήθηκε όμως, παρά το ότι από τον Νοέμβριο του 1940 είχαν αναλάβει να οργανώσουν την άμυνα του νησιού. Αλλά τούτο, δεν οχυρώθηκε όπως έπρεπε). Για την άμυνα του νησιού είχαν διατεθεί βρετανικές, αυστραλιανές και νεοζηλανδικές μονάδες συνολικής δύναμης 31.489 ανδρών και ελληνικές 11.451 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νεοζηλανδού Στρατηγού Φράϊμπεργκ, του οποίου οι ενέργειες και η στρατηγική κατά τη διάρκεια των εξελίξεων, δεν απεδείχθησαν οι καλύτερες. Οι δυνάμεις αυτές μειονεκτούσαν δραματικά έναντι των γερμανικών σε κάθε είδους οπλισμό και στερούνταν κάθε αεροπορικής κάλυψης. Αλλά το σημαντικότερο, δεν υπήρξε έγκαιρη πρόβλεψη για τη μορφή της γερμανικής εισβολής, η οποία αναμενόταν δια θαλάσσης. Επιπρόσθετα, η κρητική 5η Μεραρχία βρισκόταν από τον Νοέμβριο εκτός Κρήτης. Ο δε κρητικός πληθυσμός ήταν άοπλος, αφοπλισμένος από τον δικτάτορα Μεταξά.

Γ. Το χρονικό της Μάχης της Κρήτης
Από το χρυσό όσο και αιματόβρεχτο δελτάρι της Ιστορίας κείνων των ημερών, θα μείνομε επιγραμματικά σε 12 σελίδες: Κάθε σελίδα και μια μέρα. Κάθε μέρα και μια επικεφαλίδα έπους.
Ας τις δούμε:
20 Μαΐου: Έναρξη της γερμανικής αερεπίθεσης. Βομβαρδισμοί, ρίψεις αλεξιπτωτιστών στα Χανιά, στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο. Τοπικές συγκρούσεις Γερμανών με τα συμμαχικά στρατεύματα και τους ένοπλους Κρητικούς.
21 Μαΐου: Οι Γερμανοί θέτουν ως πρωταρχικό στόχο την κατάληψη του αεροδρομίου του Μάλεμε. Η Βρετανική ναυτική μοίρα, καταστρέφει γερμανική νηοπομπή που κατευθυνόταν προς την Κρήτη.
22 Μαΐου: Το αεροδρόμιο του Μάλεμε καταλαμβάνεται από τους Γερμανούς.
23 Μαΐου: Η ελληνική κυβέρνηση και ο Βασιλιάς Γεώργιος Β΄, εγκαταλείπουν την Κρήτη.
24 Μαΐου: Συνεχίζονται οι γερμανικοί βομβαρδισμοί στις Κρητικές πόλεις. Στα Χανιά, οι Γερμανοί αποκτούν πρωτοβουλία κινήσεων. Στο Ρέθυμνο και στο Ηράκλειο οι αμυνόμενοι δηλώνουν ότι θα συνεχίσουν τη μάχη «μέχρις εσχάτων».
25 Μαΐου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν την Κάντανο. Σε αντίποινα για την αντίσταση του λαού της, επιδίδονται σε εκτελέσεις, λεηλασίες, πυρπολήσεις χωριών και ισοπέδωση της κωμόπολης.
26 Μαΐου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν τον Γαλατά. Οι συμμαχικές δυνάμεις προσπαθούν να προστατέψουν τα Χανιά. Ο αρχιστράτηγος Φράϊμπεργκ, δηλώνει ότι η θέση τους είναι απελπιστική.
27 Μαΐου: Καταλαμβάνονται τα Χανιά. Το αρχηγείο της Μ. ανατολής στέλνει διαταγή εκκένωσης του νησιού από τις συμμαχικές δυνάμεις με πλοία του αγγλικού στόλου.
28 Μαΐου: Αρχίζει η κάθοδος των συμμαχικών στρατευμάτων προς τα Σφακιά.
Οι Βρετανοί εκκενώνουν την πόλη του Ηρακλείου και επιβιβάζονται σε πλοία.
Ιταλικά στρατεύματα καταλαμβάνουν τον Νομό Λασιθίου.
29 Μαΐου: Οι Γερμανοί καταλαμβάνουν το Ρέθυμνο και το Ηράκλειο.
30 Μαΐου: Ο Φράϊμπεργκ αναχωρεί από την Κρήτη.
31 Μαΐου: Το τελευταίο βρετανικό πλοίο παραλαμβάνει μέρος των συμμαχικών στρατευμάτων. Οι εναπομείναντες, παραδίδονται ή καταφεύγουν στα ορεινά του νησιού…

Δ. Μετά τη Μάχη της Κρήτης
`Ετσι τερματίστηκε η Μάχη της Κρήτης. Ο στόχος των Γερμανών, επετεύχθη.
Ο κρητικός πληθυσμός, παρά το ότι ήταν άοπλος, πολέμησε με ό,τι παλιά όπλα διέθετε, ακόμη και με πέτρες. Ένας σύγχρονος και άοπλος Δαβίδ στην κυριολεξία, απέναντι στον πάνοπλο θηριώδη Γολιάθ. Και έγραψε το έπος της Μάχης της Κρήτης που θα ήταν περισσότερο καθοριστικό, εάν ο Κρητικός είχε τα όπλα που του στέρησε ο Μεταξάς.
Η Γερμανία πέτυχε μια «πύρρεια νίκη» στην Κρήτη, όπως έγραψε ο Ουίνστον Τσώρτσιλ στα απομνημονεύματά του, γιατί κέρδισε μια μάχη, αλλά έχασε ένα πόλεμο. Και τούτο, επειδή στο πεδίο της Μάχης της Κρήτης τέθηκε εκτός μάχης το 30% της δύναμης σε έμψυχο υλικό που χρησιμοποιήθηκε στην επίθεση κατά του νησιού, που μεταφράζεται (σύμφωνα με γερμανικές πηγές) σε 3.250 νεκρούς και 3.800 τραυματίες επί συνολικής δύναμης 23.464 ανδρών. Κατά τους Βρετανούς, οι γερμανικές απώλειες ήταν πολύ μεγαλύτερες, ανερχόμενες σε 15.000 νεκρούς και τραυματίες, εάν υπολογιστεί και ο αριθμός εκείνων που πνίγηκαν στην αποτυχημένη απόπειρα μεταφοράς στρατευμάτων από τη θάλασσα. Η σοβαρότερη όμως απώλεια των Γερμανών ήταν εκείνη της καταστροφής της 7ης Αερομεταφερόμενης Μεραρχίας των αλεξιπτωτιστών που αποτελούσε για τα δεδομένα της εποχής, ένα από τα αποτελεσματικότερα όπλα του γερμανικού στρατού. Η εξουδετέρωση και η απώλεια των καλύτερων Γερμανών αλεξιπτωτιστών στην Κρήτη, στάθηκε αφορμή να καταργηθεί η χρήση του τρομερού αυτού όπλου στη συνέχεια εκείνου του πολέμου.
Ο ίδιος ο Χίτλερ, κατήργησε αμέσως το σώμα έχοντας χάσει την εμπιστοσύνη του, και λέγοντας στον υπεύθυνο για το σώμα στρατηγό Στούντεντ:
«Η Κρήτη αποδεικνύει ότι οι αλεξιπτωτιστές ανήκουν πλέον στο παρελθόν». Και όμως με αυτούς (όπως γράφει ο Τσώρτσιλ) θα μπορούσαν να καταλάβουν χωρίς αντίσταση την Κύπρο, τη Συρία, το Ιράκ και ίσως και την Περσία, εάν δεν είχαν υποστεί την πανωλεθρία αυτή στην Κρήτη.
Η τελική όμως έκβαση της Μάχης της Κρήτης όπως εξελίχθηκε, ανέτρεψε τα γερμανοϊταλικά σχέδια στη Β. Αφρική, βοήθησε τη Μ. Βρετανία στην εκεί αντεπίθεσή της, κι έδωσε τον απαιτούμενο χρόνο στους συμμάχους να ανασυνταχθούν. Παραδειγμάτισε τη Γιουγκοσλαβία να ταχθεί κι εκείνη τελικά κατά του άξονα. Πέραν των άλλων σχεδίων που ματαιώθηκαν, σπουδαιότερη ήταν η αναβολή για ένα περίπου μήνα της γερμανικής επίθεσης κατά της Ρωσίας. Η αναβολή αυτή, αποδείχθηκε μοιραία για τους Γερμανούς στρατοκράτορες. Σε αντίθετη περίπτωση, εάν δηλαδή είχε κερδηθεί ο πόλεμος στη Ρωσία, ο Άξονας θα είχε στη διάθεσή του όλη την Ευρώπη, ενώ τα αεροπλάνα και υποβρύχιά του θα κυριαρχούσαν από τις ακτές της Ελλάδας, σε ολόκληρη τη Μεσόγειο. Ο πρωθυπουργός της Αγγλίας Άντονι Ηντεν είπε: «Η Ελλάς έδωσε πρώτη ένα μάθημα».

Ε. Επίλογος
Για τους παραπάνω λόγους, η Μάχη της Κρήτης δεν ήταν σαν τις άλλες. `Ηταν ένα ορόσημο! `Ηταν η τελευταία τακτική μάχη στα κράσπεδα της Ευρώπης, μα η πρώτη μάχη εθνικής αντίστασης εναντίον του Ναζισμού, και που οριοθέτησε την αρχή του τέλους της ναζιστικής λαίλαπας.
Αυτή ήταν η Μάχη της Κρήτης. Δεν θα μπορούσε να ήταν διαφορετική, καθώς δεν επιτρέπει η Ιστορία στο νησί που γέννησε το Δία, τον Τάλω, το Μίνωα, τον Γκρέκο, τον Κορνάρο, τον Δασκαλογιάννη, τη Θυμιανή Παναγία, το Αρκάδι, το Βενιζέλο, τον Καγιαλέ, τον Καζαντζάκη, ν’ αλλάξει. Έπρεπε να προσθέσει ακόμη ένα έπος, για να παραμείνει το νησί των θρύλων, των θαυμάτων, των αινιγμάτων, του πολιτισμού, του παραδειγματισμού και των υψηλών ιδανικών. Ετσι, δεν το επίτρεπε η καταγωγή του αυτή να δώσει «γην και ύδωρ» στους αυθάδεις βέβηλους ναζιστές. Μα καθώς γέννησε τον Ξένιο Δία, φιλοξενεί χιλιάδες από δαύτους στα χώματά του και παραγγέλνει μ’ ένα νεοριζίτικο στα τέκνα του, στους Κρητικούς:
«Γροικάτε ίντα παράγγελνε η Κρήτη των παιδιών τζη:
– Μετρήσετε τα μνήματα των εδικώ και ξένω,
σ’ ούλα ν’ ανάψετε κερί, λιβάνι και καντήλι,
κι αν έρθουν και δικολογιές των ξένω σκοτωμένω
να τσι φιλοξενήσετε»…