Ο τουρισµός αποτελεί σήµερα τη σηµαντικότερη πηγή εισοδήµατος στη Κρήτη και συµβάλλει στην ευηµερία του νησιού.
Όµως αντιµετωπίζει πολλαπλές προκλήσεις οι οποίες επιτάσσουν την αλλαγή του υπάρχοντος τουριστικού µοντέλου και την επινόηση κατάλληλων στρατηγικών προσαρµογής στις διάφορες προκλήσεις για να συνεχίσει την επιτυχή πορεία του στο εγγύς µέλλον. Καθώς η τεχνητή ευφυία εισέρχεται σταδιακά στη καθηµερινότητα µας έγινε µία προσπάθεια αξιοποίησης της (µέσω του Chat GPT) στη µελέτη κάποιων προβληµάτων που αντιµετωπίζει σήµερα ο τουριστικός τοµέας στο νησί και συγκεκριµένα στην ανάλυση SWOT και PESTEL της τουριστικής βιοµηχανίας.
Η τουριστική βιοµηχανία της Κρήτης
Ο τουρισµός αποτελεί τον πιο δυναµικό τοµέα της οικονοµίας της Κρήτης και γνώρισε αλµατώδη ανάπτυξη τις τελευταίες δεκαετίες εκτοπίζοντας από τη πρωτοκαθεδρία το πρωτογενή τοµέα. Παρά την εντυπωσιακή ανάπτυξη του, ο τουρισµός του νησιού είναι αντιµέτωπος µε ποικίλα διαρθρωτικά προβλήµατα που σχετίζονται µε:
Α) Την ανάπτυξη των περισσότερων τουριστικών καταλυµάτων στο βόρειο παραλιακό µέτωπο του νησιού,
Β) Την εποχικότητα του τουρισµού που περιορίζεται σε 6-7 µήνες τον χρόνο,
Γ) Την ανεπάρκεια ορισµένων υποδοµών για την υποδοχή του σηµερινού όγκου των τουριστών, και
∆) Την ύπαρξη φαινοµένων υπερ-τουρισµού τα τελευταία χρόνια στην Κρήτη ο οποίος επηρεάζει δυσµενώς τα ευάλωτα φυσικά της οικοσυστήµατα.
Ταυτόχρονα η τουριστική βιοµηχανία του νησιού απειλείται από εξωγενείς παράγοντες που περιλαµβάνουν οικονοµικούς και γεωπολιτικούς κινδύνους, αυξηµένο ανταγωνισµό από άλλους τουριστικούς προορισµούς, τη κλιµατική κρίση, πανδηµίες κ.α. Αξίζει να σηµειωθεί ότι στην Κρήτη είναι εγκατεστηµένες πολλές τουριστικές µονάδες υψηλών προδιαγραφών (ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων), ενώ το νησί προσφέρεται για την ανάπτυξη αρκετών µορφών θεµατικού τουρισµού όπως αγροτο-τουρισµού, θρησκευτικού τουρισµού, πολιτιστικού τουρισµού, γαστρονοµικού τουρισµού, ορειβατικού τουρισµού, φυσιολατρικού τουρισµού, συνεδριακού τουρισµού κ.α. Σήµερα στη Κρήτη κυριαρχεί ο µαζικός τουρισµός όπου η πλειοψηφία των επισκεπτών ελκύονται από τον ήλιο, τη θάλασσα και τις υπέροχες αµµώδεις παραλίες της Κρήτης, τον αποκαλούµενο τουρισµό των τριών S (Sun – Sea – Sand).
Χαρακτηριστικά της τουριστικής βιοµηχανίας της Κρήτης
Η τεχνητή ευφυία και το Chat GPT
Το Chat GPT αποτελεί ένα καινοτόµο εργαλείο τεχνητής νοηµοσύνης που αναπτύχθηκε από την εταιρεία Open Artificial lntelligence (Open AI) και παράγει κείµενο το οποίο µοιάζει σαν να έχει γραφτεί από τον άνθρωπο. Αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει σε σχέση µε άλλα µοντέλα τεχνητής νοηµοσύνης είναι η ικανότητα να κατανοεί τις οδηγίες και να διατηρεί το πλαίσιο µια συνοµιλίας, προσφέροντας απαντήσεις που είναι συναφείς, σχετικές και ολοκληρωµένες. Με τις κατάλληλες οδηγίες µπορεί να γίνει πολύ δηµιουργικό.
Πίσω από αυτό το λογισµικό βρίσκεται ένα πολύπλοκο δίκτυο αλγορίθµων βασισµένο σε µια τεχνολογία που ονοµάζεται “transformer architecture” (αρχιτεκτονική µετασχηµατισµού). Αυτό που το κάνει να ξεχωρίζει και να το κάνει εντυπωσιακό είναι πως παράγει απαντήσεις προβλέποντας τη συνέχεια σε µια ακολουθία λέξεων όπως και οι άνθρωποι όταν προβλέπουν το τέλος µιας πρότασης κατά την ακρόαση ή την ανάγνωση. Ζυγίζοντας δισεκατοµµύρια πιθανούς συνδυασµούς λέξεων και προβλέποντας την συνέχεια δηµιουργεί ένα κείµενο εµβέλειας από µία µόνο πρόταση, µια παράγραφο µέχρι και ολόκληρο βιβλίο.
Στο επίκεντρο του Chat GPT βρίσκεται η τεχνολογία της τεχνητής νοηµοσύνης όπου χρησιµοποιεί έναν συγκεκριµένο τύπο deep learning (βαθιάς µάθησης). Η βαθειά µάθηση είναι υποσύνολο του machine learning (µηχανικής µάθησης) µε τα τεχνητά νευρωτικά δίκτυα να είναι εµπνευσµένα από τη δοµή του ανθρώπινου εγκεφάλου όπου και µαθαίνουν να διαχειρίζονται τεράστιες ποσότητες δεδοµένων. Ενώ το παραδοσιακό neural network (νευρικό δίκτυο) περιέχει µόνο δύο µε τρία επίπεδα, το σύστηµα της βαθιάς µάθησης έχει πολλά επίπεδα. Το µοντέλο βασίζεται στον µετασχηµατιστή που περνάει από µια διαδικασία δύο βηµάτων την προ-εκπαίδευση και την τελειοποίηση.
Κατά τη φάση της προ-εκπαίδευσης, το µοντέλο εκτίθεται σε ένα ευρύ φάσµα κειµένων που υπάρχουν στο διαδίκτυο µαθαίνοντας µια µεγάλη γκάµα πληροφοριών από τη δοµή της γραµµατικής γλώσσας µέχρι τα γεγονότα που διαδραµατίζονται στον κόσµο. Στην επόµενη φάση της τελειοποίησης, το Chat GPT µπορεί να µορφοποιήσει το αποτέλεσµα σε ένα πιο στενό σύνολο δεδοµένων και οριοθέτησης µε ανθρώπινη επίβλεψη. Αυτό επιτρέπει στο µοντέλο να είναι πιο ελεγχόµενο και ασφαλές, ικανό να ανταποκρίνεται µε ακρίβεια σε πιο συγκεκριµένες οδηγίες από τον χρήστη και να αποφεύγει τη δηµιουργία ακατάλληλου ή µεροληπτικού περιεχοµένου.
Μία βασική διαφορά της τεχνητής ευφυίας σε σχέση µε την ανθρώπινη ευφυία είναι ότι ενώ η ανθρώπινη ευφυία βασίζεται στο ντετερµινιστικό ή στοχαστικό/πιθανοκρατικό τρόπο σκέψης αναζητώντας τη σχέση αιτίου-αποτελέσµατος για να εξάγει συµπεράσµατα η τεχνητή ευφυία αναγνωρίζει τυχόν µοτίβα που υπάρχουν σε πολύ µεγάλο όγκο δεδοµένων και βάσει αυτών εξάγει χρήσιµα συµπεράσµατα.
Η ανάλυση SWOT
Η Ανάλυση SWOT είναι ένα εργαλείο στρατηγικού σχεδιασµού και εξετάζει τα Ισχυρά (Strengths) και Αδύναµα σηµεία (Weaknesses) ενός οργανισµού ή µιας επιχείρησης, τις Ευκαιρίες (Opportunities) και Απειλές (Threats) που προέρχονται από το περιβάλλον στο οποίο δραστηριοποιείται. Χρησιµοποιείται από πολλούς οργανισµούς/επιχειρήσεις προκειµένου να αξιολογήσουν την κατάσταση που βρίσκονται σήµερα µε σκοπό να πάρουν αποφάσεις και να διαµορφώσουν έτσι την µελλοντική στρατηγική τους.
Η Ανάλυση SWOT χωρίζεται σε δύο βασικά µέρη. Στην ανάλυση του εσωτερικού περιβάλλοντος του οργανισµού που είναι τα ∆υνατά (Strengths) και Αδύναµα (Weaknesses) σηµεία του, και στην ανάλυση του εξωτερικού περιβάλλοντος του οργανισµού που είναι οι Ευκαιρίες (Opportunities) και οι απειλές (Threats) που υπάρχουν και καλείται να τις διαχειριστεί.
Η ανάλυση SWOT µπορεί να αποτελέσει ένα πολύ σηµαντικό εργαλείο για κάθε οργανισµό. Μέσω αυτής µπορούν να εντοπισθούν και να αξιοποιηθούν τα δυνατά σηµεία του οργανισµού για να αξιοποιηθούν οι µελλοντικές ευκαιρίες που θα παρουσιαστούν. Μπορούν να προσδιοριστούν οι απειλές και οι κίνδυνοι που θα παρουσιαστούν και να αποφευχθούν µε τις κατάλληλες ενέργειες. Οι πληροφορίες και οι γνώσεις που θα αποκτηθούν µέσα από την διαδικασία της ανάλυσης SWOT θα µειώνουν σηµαντικά το ρίσκο κατά την διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Ανάλυση SWOT της τουριστικής βιοµηχανίας της Κρήτης
Η ανάλυση PESTEL
Στον κόσµο του στρατηγικού σχεδιασµού και της λήψης αποφάσεων, η ανάλυση PESTEL αποτελεί ένα κρίσιµο εργαλείο για τoyς οργανισµούς που στοχεύουν να διατηρήσουν ένα ανταγωνιστικό πλεονέκτηµα στο περιβάλλον που λειτουργούν. Η ανάλυση PESTEL είναι η συντοµογραφία των λέξεων Political, Economic, Social, Technological, Environmental, Legal (πολιτική, οικονοµική, κοινωνική, τεχνολογική, περιβαλλοντική και θεσµική) και παρέχει µια ολοκληρωµένη επισκόπηση των µακρο-περιβαλλοντικών παραγόντων που θα µπορούσαν να επηρεάσουν ένα οργανισµό. Με τη συστηµατική εξέταση αυτών των παραγόντων, οι οργανισµοί µπορούν να προβλέψουν τις πιθανές προκλήσεις και ευκαιρίες και να σχεδιάσουν αποτελεσµατικές στρατηγικές για την αντιµετώπισή τους. Η ανάλυση PESTEL είναι ένα πλαίσιο που επιτρέπει στους οργανισµούς να εντοπίζουν και να αναλύουν διάφορους εξωτερικούς παράγοντες που ενδέχεται να επηρεάσουν τις δραστηριότητές τους. Το εργαλείο αυτό εξετάζει έξι κρίσιµους παράγοντες:
Α) Πολιτικοί παράγοντες
Αναφέρεται στην επίδραση των κυβερνητικών πολιτικών, των κανονισµών, της πολιτικής σταθερότητας ή αστάθειας σε ένα οργανισµό.
Β) Οικονοµικοί παράγοντες
Εξετάζονται οικονοµικοί παράγοντες όπως τα ποσοστά πληθωρισµού, τα επιτόκια, η οικονοµική ανάπτυξη, οι συναλλαγµατικές ισοτιµίες και οι δηµοσιονοµικές πολιτικές.
Γ) Κοινωνικοί παράγοντες
Αυτή η πτυχή εξετάζει τις πολιτιστικές, δηµογραφικές και κοινωνικές τάσεις που ενδέχεται να επηρεάσουν την αγορά και τη συµπεριφορά των καταναλωτών.
∆) Τεχνολογικοί παράγοντες
Τεχνολογικοί παράγοντες όπως οι αναδυόµενες ή υπάρχουσες τεχνολογίες, η καινοτοµία και οι τεχνολογικές αλλαγές µπορούν να επηρεάσουν τις λειτουργίες, τη δοµή κόστους και την αγορά σε ένα οργανισµό.
Ε) Περιβαλλοντικοί παράγοντες
Οι περιβαλλοντικοί παράγοντες, συµπεριλαµβανοµένων των καιρικών συνθηκών, της κλιµατικής αλλαγής και των περιβαλλοντικών κανονισµών, µπορούν να έχουν σηµαντικές επιπτώσεις σε οργανισµούς, ιδίως σε τοµείς όπως ο τουρισµός, η γεωργία και η ασφάλιση.
ΣΤ) Θεσµικοί παράγοντες
Αυτή η κατηγορία αφορά την επίδραση των υφιστάµενων και επικείµενων νόµων στις λειτουργίες ενός οργανισµού.
Η ανάλυση PESTEL µπορεί να προσφέρει πολλά οφέλη σε οργανισµούς και επιχειρήσεις. Επιτρέπει στους οργανισµούς να παραµένουν προληπτικοί και όχι αντιδραστικοί απέναντι στις εξωτερικές αλλαγές. Μέσω αυτής της µεθοδικής προσέγγισης, οι οργανισµοί µπορούν να κατανοήσουν το ευρύτερο τοπίο, να αξιολογήσουν πιθανούς κινδύνους, να αποκαλύψουν ευκαιρίες και να διαµορφώσουν στρατηγικά σχέδια για µακροπρόθεσµη ανάπτυξη. Με την κατανόηση αυτών των εξωτερικών παραγόντων, οι οργανισµοί µπορούν να ευθυγραµµίσουν τις στρατηγικές τους αναλόγως και να διασφαλίσουν τη βιωσιµότητα και την κερδοφορία σε µια διαρκώς µεταβαλλόµενη αγορά.
Η ανάλυση SWOT και PESTEL µε τη χρήση του Chat GPT δεν µπορεί να υποκαταστήσει τον ανθρώπινο παράγοντα όµως µπορεί – µαζί µε αυτόν – να συµβάλει σε µια πιο ολοκληρωµένη ανάλυση της τουριστικής βιοµηχανίας της Κρήτης.
Ανάλυση PESTEL της τουριστικής βιοµηχανίας της Κρήτης. Επιπτώσεις από διάφορους εξωτερικούς παράγοντες.
*Ο Γιάννης Βουρδουµπάς
είναι χηµικός µηχανικός ΕΜΠ, M.Sc., Ph.D.
Περισσότερα στοιχεία για το θέµα αυτό είναι διαθέσιµα στα επιστηµονικά άρθρα/βιβλία του γράφοντος που έχουν δηµοσιευθεί στα παρακάτω αγγλόφωνα επιστηµονικά περιοδικά:
Α) Vourdoubas, J. (2024). The use of Chat GPT for the assessment of tourism industry in the island of Crete, Greece. A SWOT analysis, International Journal of Current Science Research and Review, 7(12), 8832-8841.
Β) Vourdoubas, J. (2025). The use of Chat GPT in assessing the tourism industry in the island of Crete, Greece. A PESTEL analysis, International Journal of Current Science Research and Review, 8(1), 57-70.
Γ) Vourdoubas, J. (2024). Evaluation of overtourism in the island of Crete, Greece, European Journal of Applied Sciences, Engineering and Technology, 2(6), 21-32.
∆) Vourdoubas, J. (2023). The nexus between climate change and tourism industry in the island of Crete, Greece, Eliva Press, ISBN: 978-99949-8-809-9
