Το διάταγμα του Μ. Μοροζίνι της 29ης Απριλίου 1252
» Συμπλήρωση 771 ετών από την επανίδρυση της Πόλης από τους Ενετούς
«Πρὸς τούτοις διατάσσομεν, ὅτι πόλις πρέπει να ιδρυθῇ ἐν τῇ εἰρημένη χώρα τοῦ Ακρωτηρίου Σπάθα, καὶ εἰς τὸν ῥηθέντα στρατηγὸν καὶ τοὺς συμβούλους ἀναθέτομεν καὶ παραγγέλλομεν, τὴν πόλιν τῶν Χανίων νὰ ἐπανοικοδομήσουν…»
Επανίδρυση… το ημερολόγιο δείχνει 29 Απριλίου του 1252, πριν από 771 χρόνια ακριβώς, και ο 44ος δόγης της Βενετίας Μαρίνο Μοροζίνι με διάταγμα του ορίζει σε 90 ευγενείς και λαϊκούς της “γαληνοτάτης δημοκρατίας” να ιδρύσουν πόλη κοντά στο σημείο όπου βρίσκονταν η αρχαία Κυδωνία. Πρόκειται ουσιαστικά για τη “σύγχρονη” δημιουργία της πόλης των Χανίων στα γεωγραφικά όρια που γνωρίζουμε σήμερα.
Το αυθεντικό διάταγμα βρίσκεται στα αρχεία της Βενετίας και είναι δημοσιευμένο στο τεύχος 1-2 του περιοδικού “Κρητικαί Μελέται” το 1933 από τον διευθυντή του Γεώργιο Σήφακα. Το περιοδικό εκδιδόταν στο Ρέθυμνο και ο ερευνητής αξιοποιώντας πλήθος πηγών δημοσιεύει όλο το διάταγμα του Μοροζίνι στα Ενετικά και στα Ελληνικά. Αντίτυπα του βρίσκονται στη βιβλιοθήκη του Κωνσταντίνου Τζωρτζάκη απόγονου της ενετικής οικογένειας των “Tζορτζο”, που μας τα παραχώρησε για τη συλλογή των στοιχείων.
ΦΕΟΥΔΑ… ΚΑΒΑΛΛΑΡΙΕΣ
«Ημεῖς Μαρίνος Μωροζένος, ἐλέῳ Θεοῦ Βενετίας, Δαλματίας καὶ Κροατίας Δόγης, κύριος τῆς τετάρτης μοίρας καὶ τοῦ ἡμίσεως πάσης τῆς Βυζαντινῆς Αὐτοκρατορίας, μετὰ τῶν ἡμετέρων κριτῶν καὶ σοφῶν τοῦ συμβουλίου, ἐπινευούσης τῆς Βενετίας ἐν δημοσίᾳ Συνελεύσει, μετὰ τῶν διαδόχων ἡμῶν δίδομεν καὶ παραχωροῦμεν εἰς σᾶς, προσφιλεῖς πιστοὺς ἡμῶν Ενετούς, ὧν τὰ ὀνόματα σημειοῦνται κάτωθεν τοῦ παρόντος, 75 καβαλλαρίας (φέουδα) ἐκ τῶν ἐνενήκοντα τοιούτων, αἵτινες δέον να σχηματισθοῦν σύμφωνα πρὸς τὴν διαταγὴν τὴν δοθεῖσαν παρ’ ἡμῶν καὶ τοῦ ἡμετέρου συμβουλίου ἐκ τῆς χώρας τοῦ ᾿Ακρωτηρίου Σπάθα τῆς νήσου Κρήτης, ἥτις ἄρτι κατέστη ελευθέρα καὶ ἐκείνης, ἥτις θέλει καταστῆ τοιαύτη καθ’ ον χρόνον σεῖς ἐν αὐτῇ θὰ διάγετε καὶ θὰ ὁρᾶτε μετὰ τοῦ παρόντος στρατοῦ μας, δῆλον ὅτι ἀπὸ τὴν ρίζαν Φλακῆς μέχρι τῆς ἄλλης θαλάσσης προς νότον καὶ ἐκεῖθεν μέχρι τοῦ ᾿Ακρωτηρίου Σπάθα, συνυπολογιζομένης καὶ προστιθεμένης τῆς χώρας τῶν παρακειμένων νησίδων Γαύδων εἰς τὰς 90 ταύτας καβαλλαρίας» λέει στην εισαγωγή του το διάταγμα του δόγη της Βενετίας.
Ο εκδότης του “Κρητικαί Μελέται” Γεώργιος Σήφακας επισημαίνει στις εισαγωγικές του παρατηρήσεις πως «το διάταγμα αυτό που εκδόθηκε στις 29 Απριλίου του 1252 αφορά την αποστολή αποίκων Ενετών στο διαμέρισμα των Χανίων, τη διανομή σε αυτούς των σχηματισθέντων μετά την κατάληψη της χώρας (σ.σ. του νησιού) και η ανοικοδόμηση της πόλης».
Έχει προηγηθεί στα 1204 η Άλωση της Κωνσταντινούπολης από τους Φράγκους, με τη Βενετία να παίρνει ένα μεγάλο μέρος των εκτάσεων της πρώην Βυζαντινής Αυτοκρατορίας όχι όμως την Κρήτη. Αυτή παραχωρείται στον μαρκίσιο Βονιφάτιο Μομφερατικό (βασιλιάς της Θεσσαλονίκης) που πουλάει το νησί για 5.000 δουκάτα στους Ενετούς.
Οι Ενετοί πολεμούν και διώχνουν τους Γενουάτες που έχουν σπεύσει να καταλάβουν την Κρήτη (φτιάχνοντας και οχυρώσεις στο λιμάνι των Χανίων ο ονομαζόμενος και γενουάτικος πύργος) και στέλνουν ευγενείς (καβαλλάρηδες) και λαϊκούς (πεζούς) προκειμένου να φέρουν τους «άγριους νησιώτες εις την πειθαρχίαν» ακολουθώντας τα πρότυπα των αρχαίων Ρωμαίων.
Η πρώτη αποστολή γίνεται το 1211, με διάταγμα του τότε δόγη Πέτρο Τζιάνι με 132 ευγενείς και 408 λαϊκούς και στους οποίους δόθηκαν μεγάλες εκτάσεις. «Από τότε αρχίζει η προσπάθεια προς πραγματική εγκατάσταση της Ενετικής κυριαρχίας στην Κρήτη, η οποία συντελέσθει μετά πάροδο πολλών ετών και βαθμιαία και όχι χωρίς σοβαρού κλονισμούς» αναφέρει ο Σήφακας στις “Κρητικαί Μελέται”.
Με βάση τα κείμενα της εποχής η θέση των Ενετών την περίοδο των αρχών του 13ου αιώνα ήταν ιδιαίτερα δυσχερής στη γεωγραφική ενότητα των Χανίων και δεν είχαν ακόμα ελέγξει τον ορεινό όγκο της περιοχής, ενώ οι τοπικοί πληθυσμοί ήταν εχθρικοί απέναντι τους.
Ο Andrea Dandolo 54ος δόγης της Βενετίας αναφερόμενος για αυτήν την περίοδο επισημαίνει πως κατά το 1252 «οι Ενετοί που στάλθηκαν στην Κρήτη προς υποταγή των Γραικών (όπως ονομάζει τους κατοίκους του νησιού), την αγριότητα αυτών γενναία συνέτριψαν. Τότε ο Δόγης το διαμέρισμα το λεγόμενο “Ακρωτήριο Σπάθα” το έδωσε ως φέουδο σε ευγενείς και λαϊκούς και διέταξε την εκ νέου οικοδόμηση της πόλης των Χανίων». Στους αποίκους δίνονται εκτάσεις και προνόμια αλλά και παράλληλα η υποχρέωση να συνεισφέρουν σε άνδρες και άλογα σε περίπτωση πολέμου.
ΠΟΛΙΝ ΤΩΝ ΧΑΝΙΩΝ ΝΑ ΕΠΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΟΥΝ
«Πρὸς τούτοις διατάσσομεν, ὅτι πόλις πρέπει να ιδρυθῇ ἐν τῇ εἰρημένη χώρα τοῦ Ακρωτηρίου Σπάθα, καὶ εἰς τὸν ῥηθέντα στρατηγὸν καὶ τοὺς συμβούλους ἀναθέτομεν καὶ παραγγέλλομεν, τὴν πόλιν τῶν Χανίων νὰ ἐπανοικοδομήσουν, ἢ ἄλλην πόλιν ἐν τῇ εἰρημένῃ χώρᾳ τοῦ ᾿Ακρωτηρίου Σπάθα ἐξ ὑπαρχῆς νὰ κτίσουν καὶ οἰκοδομήσουν ἐν τῷ τόπῳ ἐν τῷ ὁποίῳ εἰς τὸν στρατηγὸν τοῦτον καὶ τοὺς συμβούλους του ἢ εἰς τὸν αὐτὸν στρατηγὸν καὶ εἰς ἕνα ἐκ τῶν συμβούλων του θά ἤρεσκε καὶ θὰ ἐφαίνετο καλὸν καὶ ὠφέλιμον, κρατοῦντες κατὰ μέρος πέριξ τῆς εἰρημένης πόλεως γῆν ὡσεὶ τριῶν σταδίων ἐκ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν 90 καβαλλαριῶν, τὸ ἥμισυ τῆς ὁποίας γῆς δέον ν’ ἀνήκῃ εἰς τὸ Ενετικὸν δημόσιον» αναφέρει το διάταγμα του Μοροζίνι χαρακτηριστικά.
Ο αρχαιολόγος και πρώην διευθυντής της Εφορίας Βυζαντινών Αρχαιοτήτων κ. Μιχάλης Ανδριανάκης μας σημειώνει πως το διάταγμα του Μοροζίνι βρίσκεται στα αρχεία της Βενετίας. Με βάση τις εκθέσεις που έφταναν στην Βενετία «είναι ξεκάθαρο πως ήθελαν να ξαναφτιάξουν την πόλη των Χανίων. Την επανίδρυσαν, την ανέπτυξαν, την κράτησαν μέχρι τέλους και έκαναν πολλά έργα» λέει ο κ. Ανδριανάκης. Για την άμυνα της πόλης των Χανίων οι Ενετοί κατασκεύασαν προμαχώνες στις τέσσερις γωνίες της και στο μέσο της νότιας πλευράς την Piatta Forma (πάνω σε αυτή κτίσθηκε στις αρχές του 20ου αιώνα η Δημοτική Αγορά) , ενώ κάθε προμαχώνας ήταν ενισχυμένος με ένα επιπρομαχώνα που κατασκευάστηκε σε ψηλότερο σημείο. Για την προστασία του λιμανιού – όπου κατασκευάστηκαν τα Νεώρια για την επισκευή και προστασία των πλοίων των Ενετών – δημιουργήθηκε και το Rivellino del Porto (σημερινό Φιρκά).
Παράλληλα όμως στα πλαίσια μεταγενέστερων εκθέσεων που έκαναν προς την Βενετία ο ρέκτορας των Χανίων, ο διοικητής της Κρήτης «υπήρχαν και αναφορές που εμφανίζονταν μετανιωμένοι ορισμένοι από τους ευγενείς για την επιλογή να φτιάξουν την πόλη στο συγκεκριμένο σημείο και όχι στον κόλπο της Σούδας, κάτω από τα Άπτερα όπου ήταν καταλληλότερος ως χώρος για λόγους ασφάλειας από τα καιρικά φαινόμενα, αμυντικούς και εμπορικούς» εξηγεί ο κ. Ανδριανάκης.
Στο διάταγμα αναφέρονται αναλυτικά τα ονόματα των αποίκων, ο αριθμός των αλόγων τους και τους δίνονται οδηγίες για την εκτέλεση των εντολών του Δόγη της Βενετίας.
Ο υποψήφιος βουλευτής Χανίων της Ν.Δ. παρουσιάζει θέσεις – προτάσεις εν όψει των εκλογών
