Η Εργατική Πρωτομαγιά γιορτάστηκε πρώτη φορά στην Ελλάδα το 1893 στην Αθήνα. Tη διοργάνωση της εκδήλωσης ανέλαβε ο Ρεθυμνιώτης Σταύρος Καλλέργης, οπαδός του ουτοπικού σοσιαλισμού των Γάλλων Σαρλ Φουριέ και Ανρί ντε Σαιν Σιμόν (που ήρθε στην Ελλάδα στα μέσα του 19ου αιώνα με τον Φραγκίσκο Πυλαρινό και τον Παναγιώτη Σοφιανόπουλο), ιδρυτής του «Κεντρικού Σοσιαλιστικού Συλλόγου» και εκδότης της εφημερίδας «Σοσιαλιστής». Ο κοινωνικός αγωνιστής Σταύρος Καλλέργης, τιμώντας την εξέγερση των εργατών στο Σικάγο το 1886, ήταν ο κεντρικός ομιλητής και ζήτησε να κλείσουν τα καταστήματα την Κυριακή, οκτάωρη εργασία και σύνταξη στους ανίκανους για εργασία μετά από εργατικό ατύχημα. Τα αιτήματα δεν έγιναν δεκτά από την κυβέρνηση του Χαριλάου Τρικούπη και ο Καλλέργης κατέληξε στη φυλακή για δέκα ημέρες.
Στον 20ο αιώνα το εργατικό προλεταριάτο της Ελλάδας – μέχρι και τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο – ήταν αγρότες, καθώς η χώρα στηριζόταν στην αγροτική οικονομία. Αυτό εξηγεί γιατί οι τρεις σημαντικοί σταθμοί-σύμβολα των εργατικών αγώνων είχαν σχέση με την καλλιέργεια της γης. Η δολοφονία του Κεφαλλονίτη δημοσιογράφου Μαρίνου Αντύπα (1907) από μεγαλοτσιφλικάδες του θεσσαλικού κάμπου στον Πυργετό της Λάρισας και η εξέγερση των κολίγων στο Κιλελέρ (1910) της Θεσσαλίας, σχετίζονταν με την αδυναμία του κράτους να πραγματοποιήσει την αγροτική μεταρρύθμιση και την αναδιανομή των γαιών στους κολίγους (αυτή τελικά έγινε υποχρεωτικά λόγω της Μικρασιατικής Καταστροφής), ενώ ο αιματοβαμμένος Μάης του 1936 στη Θεσσαλονίκη αφορούσε στην απεργία των καπνεργατών.
Η Πρωτομαγιά αποτέλεσε έμπνευση για τους ποιητές και για τον χώρο της Τέχνης γενικότερα. Εκτός από τον «Επιτάφιο», το γνωστό ποίημα του Ρίτσου αφιερωμένο στα γεγονότα του ’36, ένας άλλος ποιητής, ο οποίος ύμνησε την Πρωτομαγιά ήταν ο Γιάννης Βαρβέρης:
«Νωθρά δικαιώματα
κόκκινα ωράρια δροσερά
και λάγνα συνδικάτα.
Τ’ αφεντικά τις απεργίες αμείβουνε
με υπερωρίες
εμείς κεφάτα τις δουλεύουμε
αυτές γεννούν ωάρια νέα
νέα κεφάτα ωράρια εκχωρούμε
μαζί και τους νόμιμους τόκους τους
με υπεραξίες
δωροδοκώντας το έλεος ζούμε».
«Πρωτομαγιά»
Η Πρωτομαγιά, όμως, είναι επίσης γιορτή της άνοιξης και της φύσης, η οποία συνδυάζει αρχέγονα λατρευτικά στοιχεία που σχετίζονταν με τη λατρεία των νεκρών. Ενδιαφέρον ήταν ο εορτασμός της Πρωτομαγιάς από τους χαλικούτηδες στα Χανιά την πρώτη δεκαετία του 1900 με τον γνωστό Αλή Γκογκό επικεφαλή εντυπωσιακής μουσικοχορευτικής πομπής, η οποία αποτελούνταν από οικογένειες που οι γυναίκες φορούσαν πολύχρωμα ρούχα. Η πορεία ξεκινούσε από το Κουμ Καπί και κατέληγε στον Κλαδισό για φαγοπότι και χορό δίπλα στην παραλία.
Πηγές
1. Αλιγιζάκης Α. «Όπερες, Μαντολινάτες & Καντάδες, Βαλς & Συρτός στα παλιά Χανιά», Ηράκλειο 2016.
2. http://agonaskritis.gr/, «Σταύρος Καλλέργης. Ένας Κρητικός ουτοπικός σοσιαλιστής», 31/3/2020.
3. https://www.sansimera.gr/articles/224, «Η εξέγερση του Κιλελέρ», 31/3/2020.
4. https://www.sansimera.gr/biographies/1575, «Μαρίνος Αντύπας», 31/3/2020.
5. https://www.sansimera.gr/articles/771, «Ο ματωμένος Μάης του ‘36», 31/3/2020.
