Η κλιματική αλλαγή αποτελεί σήμερα το σημαντικότερο περιβαλλοντικό πρόβλημα στο πλανήτη αλλά παρά το γεγονός ότι αυτό είναι αποδεκτό από το μεγαλύτερο αριθμό επιστημόνων και κυβερνήσεων η υλοποίηση των πολιτικών και των δράσεων που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της καθυστερεί υπερβολικά. Καθώς τα χρόνια περνούν η κλιματική αλλαγή με την εκδήλωση ακραίων κλιματικών φαινομένων προκαλεί μεγάλες καταστροφές σε πλούσιες και αναπτυσσόμενες χώρες που βρίσκονται σε όλες τις Ηπείρους του πλανήτη. Σκοπός του σύντομου κειμένου που ακολουθεί είναι η παρουσίαση των ακραίων κλιματικών καταστροφών οι οποίες συνέβησαν τα τελευταία 3 χρόνια (2018-2019-2020) στο πλανήτη και είχαν μεγάλο οικονομικό κόστος με αναφορά τις πληγείσες περιοχές/χώρες καθώς και το εκτιμώμενο κόστος κάθε μία από αυτές. Τα στοιχεία για τις κλιματικές καταστροφές και το κόστος τους που περιλαμβάνονται στο κείμενο που ακολουθεί έχουν ληφθεί από τις ετήσιες εκθέσεις της διεθνούς μη κυβερνητικής φιλανθρωπικής οργάνωσης “Christian Aid”.
Τα κύρια κλιματικά φαινόμενα που προκαλούν τις ακραίες κλιματικές καταστροφές περιλαμβάνουν ξηρασίες, πλημμύρες, πυρκαγιές και κλιματικές καταιγίδες (τυφώνες, κυκλώνες, Hurricanes). Για τη μείωση των κλιματικών καταστροφών απαιτείται η συνεργασία όλων των δρώντων σε μια κοινωνία σύμφωνα με το μοντέλο της τετραπλής έλικας και συγκεκριμένα:
1. Της πολιτείας η οποία θα καθορίσει τις προτεραιότητες, τις πολιτικές και τα μέτρα που θα πρέπει να ληφθούν,
2. Των επιχειρήσεων και του ιδιωτικού τομέα οι οποίοι θα πρέπει να προσαρμόσουν τις δραστηριότητες τους σύμφωνα με τις απαιτήσεις που θέτει η αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής και των καταστροφικών επιπτώσεων της,
3. Των Ακαδημαϊκών/ερευνητικών ιδρυμάτων τα οποία θα πρέπει να συμβάλλουν στην εξεύρεση νέων τρόπων αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και των κλιματικών καταστροφών που προκαλεί ενώ θα πρέπει να προσπαθήσουν να τεκμηριώσουν καλύτερα και να πείσουν τους δύσπιστους πολίτες για τις δυσμενείς επιπτώσεις των σημερινών ανθρωπογενών δραστηριοτήτων στη ταχεία ανεπιθύμητη αλλαγή του κλίματος του πλανήτη, και
4. Των πολιτών οι οποίοι θα πρέπει σε ατομικό πλέον επίπεδο να στοχαστούν και να δράσουν για την αντιμετώπιση των κλιματικών καταστροφών αλλά και για το μετριασμό της κλιματικής αλλαγής μέσω αλλαγών στη συμπεριφορά τους και των κατάλληλων επιλογών στη καθημερινότητα τους. Εκτός από την ατομική δραστηριοποίηση των πολιτών η συλλογική τους δράση μέσω μη κυβερνητικών οργανώσεων θα μπορούσε να συμβάλλει στις προσπάθειες άμβλυνσης της κλιματικής αλλαγής. Η κοινωνία των πολιτών πέρα από το κράτος και τις επιχειρήσεις έχει καθοριστικό ρόλο στην αντιμετώπιση σημαντικών και σύνθετων περιβαλλοντικών προβλημάτων με κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις.
οι καταιγίδες ονομάζονται α) Κυκλώνες στη περιοχή του Ινδικού και του Νότιου Ειρηνικού ωκεανού, β) Τυφώνες στη περιοχή του Βορειοδυτικού Ειρηνικού ωκεανού, και γ) Hurricanes στη περιοχή του βόρειου Ατλαντικού και Βόρειου Ανατολικού Ειρηνικού ωκεανού.
Μόνο με τη συνεργασία όλων των κοινωνικών εταίρων θα μπορέσουν οι προσπάθειες μετριασμού της κλιματικής αλλαγής, της προσαρμογής στις οδυνηρές επιπτώσεις της και της αντιμετώπισης των ακραίων κλιματικών καταστροφών να γίνουν αποτελεσματικές ελαχιστοποιώντας τις όποιες αναπόφευκτες δυσμενείς επιπτώσεις. Τα αναφερόμενα κόστη (στους πίνακες 1, 2 και 3) των κλιματικών καταστροφών περιλαμβάνουν μόνο εκείνες που έχουν ασφαλιστεί σε ασφαλιστικές εταιρείες. Θα πρέπει να ληφθεί υπ όψη ότι στις αναπτυσσόμενες και φτωχές χώρες γίνονται λιγότερες ασφάλειες περιουσιακών στοιχείων.
Στα αναφερόμενα κόστη θα πρέπει να προστεθούν οι οικονομικές απώλειες λόγω της μειωμένης παραγωγικότητας που οφείλεται στις καταστροφές. Οι ανθρώπινες απώλειες των ακραίων κλιματικών φαινομένων είναι περισσότερες στις αναπτυσσόμενες χώρες. Αντίθετα το οικονομικό κόστος τωνκαταστροφών είναι υψηλότερο στις πλούσιες χώρες καθώς τα περιουσιακά τους στοιχεία είναι πιο ακριβά. Οι πλούσιες χώρες μπορούν ευκολότερα να αποκαταστήσουν τις ζημιές λόγω κλιματικών καταστροφών σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες. Οι πλούσιες χώρες μπορούν επίσης έχοντας περισσότερους οικονομικούς πόρους να προσαρμοστούν ευκολότερα στη κλιματική αλλαγή και να αντιμετωπίσουν λιγότερο επώδυνα τις μελλοντικές κλιματικές καταστροφές σε σχέση με τις αναπτυσσόμενες. Στο πίνακα 4 κατηγοριοποιούνται οι κλιματικές καταστροφές ανάλογα με το είδος τους τη τριετία 2018-2020.
Όπως φαίνεται στο πίνακα 4 οι κλιματικές καταιγίδες (στις οποίες περιλαμβάνονται οι κυκλώνες, τυφώνες, hurricanes και οι έντονες καταιγίδες) αποτελούν τις καταστροφές με το μεγαλύτερο οικονομικό κόστος κατά τη περίοδο 2018-2020. Μεγάλο επίσης είναι το κόστος των πλημμυρών. Το κόστος των δύο αυτών ακραίων κλιματικών καταστροφών μαζί (281.9 δις $) αποτελεί περίπου τα τρία τέταρτα του συνολικού κόστους των ακραίων κλιματικών φαινομένων (373.6 δις $) για τη προαναφερθείσα τριετία. Μικρότερο είναι το κόστος των πυρκαγιών, της ξηρασίας και άλλων ακραίων κλιματικών φαινομένων. Το κόστος δε των συνολικών κλιματικών καταστροφών αυξάνεται σταδιακά κάθε έτος. Στο πίνακα 5 παρουσιάζεται το κόστος των κλιματικών καταστροφών ανά Ήπειρο τη τριετία 2018-2020.
Όπως προκύπτει από το πίνακα 5 το κόστος των κλιματικών καταστροφών στην (βόρεια και νότια) Αμερική και στην Ασία τη προαναφερόμενη τριετία ανέρχεται σε περίπου 90 % του συνολικού κόστους των καταστροφών αυτών. Είναι δε ελαφρά υψηλότερο στην Αμερική σε σχέση με την Ασία ενώ στις άλλες τρείς Ηπείρους (Ευρώπη, Αυστραλία και Αφρική) ανέρχεται μόλις στο 3% του συνολικού κόστους περίπου σε κάθε μία. Δυστυχώς ενώ το κόστος των μεγάλων κλιματικών καταστροφών στις ΗΠΑ ήταν μεγαλύτερο σε σχέση με άλλες χώρες του πλανήτη η προηγούμενη κυβέρνηση των ΗΠΑ (η κυβέρνηση του Ντ. Τράμπ) δεν πείστηκε γι αυτήν και απέσυρε τη χώρα από τη παγκόσμια συμφωνία για το κλίμα. Οι κλιματικές καταστροφές επιδείνωσαν τις επιπτώσεις της πανδημίας COVID-19 σε ευάλωτες περιοχές/χώρες. Είναι ευνόητο ότι μία ευάλωτη χώρα της οποίας οι υποδομές έχουν αποδιοργανωθεί λόγω κάποιας κλιματικής καταστροφής θα δυσκολευθεί να λάβει τα ενδεδειγμένα μέτρα για την αντιμετώπιση της επώδυνης σημερινής πανδημίας με ότι αυτό σημαίνει για την υγεία του πληθυσμού της. Ταυτόχρονα ο συνδυασμός των κλιματικών καταστροφών και της πανδημίας COVID-19 αποδιοργανώνει/εξαθλιώνει πολλές κοινωνίες και οδηγεί τους κατοίκους τους στη μετανάστευση δημιουργώντας “περιβαλλοντικούς πρόσφυγες”. Αυτό αναμένεται να μας επηρεάσει σαν χώρα καθώς βρισκόμαστε σε κρίσιμη γεωγραφική θέση/σταυροδρόμι από την οποία διέρχονται μεταναστευτικές ροές που κατευθύνονται από την Ασία, τη Μέση Ανατολή και την Ανατολική Αφρική προς την Ευρώπη.
Οι κλιματικές καταστροφές προκαλούν σημαντικές βλάβες στις υποδομές και τα παραγωγικά συστήματα πολλών ευάλωτων αναπτυσσόμενων χωρών/περιοχών και καθυστερούν την επίτευξη ορισμένων από τους 17 στόχους του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών για την επίτευξη αειφόρου ανάπτυξης (Sustainable Development Goals) στο πλανήτη και συγκεκριμένα των στόχων 1, 2, 6 και 7 που αναφέρονται αντίστοιχα: α) στην εξάλειψη της φτώχειας, β) στην εξάλειψη της πείνας, γ) στη παροχή καθαρού νερού και στην ύπαρξη συστημάτων διαχείρισης των λυμάτων και απορριμμάτων, και δ) στη παροχή επαρκούς ενέργειας για τη κάλυψη των αναγκών τους.
Αντί επιλόγου
Οι αναπτυσσόμενες χώρες πληρώνουν δυσανάλογο τίμημα, όσον αφορά τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, σε σχέση με τις πλούσιες. Στην αλλαγή της σύστασης της ατμόσφαιρας και στην αύξηση της συγκέντρωσης θερμοκηπιακών αερίων σε αυτή συνέβαλαν πολύ περισσότερο οι πλούσιες χώρες σε σχέση με τις φτωχότερες ιδιαίτερα κατά τη περίοδο μετά τη βιομηχανική επανάσταση στα τέλη του 18ου αιώνα. Όπως η ανθρωπότητα γνωρίζει σήμερα πώς να αντιμετωπίσει την επιδημία COVID-19 έτσι και τα μέτρα που απαιτούνται για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι γνωστά παρόλο που κάποιοι αρνούνται για διάφορους λόγους να τα αποδεχτούν. Απαιτείται η αποφυγή της χρήσης ορυκτών καυσίμων, οι επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, η μείωση των εκπομπών διαφόρων θερμοκηπιακών αερίων στην ατμόσφαιρα και η παροχή τεχνικής και οικονομικής βοήθειας στις αναπτυσσόμενες χώρες (ιδιαίτερα για τις απαραίτητες επενδύσεις σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας υποκαθιστώντας τα ορυκτά καύσιμα).
Τα στοιχεία για τις κλιματικές καταστροφές και το κόστος τους που αναφέρονται στο κείμενο αυτό αντλήθηκαν από τις ετήσιες εκθέσεις του παγκόσμιου φιλανθρωπικού μη κυβερνητικού οργανισμού CHRISTIAN AID. Στόχοι του οργανισμού αυτού είναι η εξάλειψη της ακραίας φτώχειας στο πλανήτη και η δημιουργία συνθηκών ισότητας, ελευθερίας και αξιοπρέπειας για όλους τους ανθρώπους ανεξαρτήτως Εθνικότητας ή θρησκεύματος.
