Αγαπημένοι μας φίλοι αναγνώστες, ευχαριστούμε πολύ, για τα καλά σας λογια, που μας δίνουν την απαραίτητη δύναμη και το κουράγιο να συνεχίζουμε να άρθρο γράφουμε, στην έγκριτη εφημερίδα των Χανιωτικων Νέων, που μας φιλοξενεί κάθε Πέμπτη και την οποία ευχαριστούμε, από καρδιάς!
Mια αγαστή συνύπαρξη που θα συνεχισθεί, μέχρι το τέλος του 2022, στο πλαίσιο των επετειακων δράσεων για τα 100 από την Μικρασιατική Καταστροφή του 1922 και την Γενοκτονία των Ελλήνων της καθ ‘ ημάς Ανατολής από το Τουρκικό Κράτος, αναδυκνείοντας ταυτόχρονα, τον αυλο πολιτισμο και την αιματοβαμμενη Ιστορία της Ιωνικης Γης. Από σήμερα, ξεκινάμε μια περιήγηση στον τόπο και τον χρόνο, της Πατρίδας της καρδιάς μας….. Ένα οδοιπορικό στις πόλεις της Μικρας Ασίας…. Ας γίνουμε συνοδοιπόροι σε αυτό το ταξίδι….
Μικρά Ασία!
Ένα κομμάτι της Ελλάδας που μεγαλούργησε στην αρχαιότητα και πόνεσε πολύ στην νεότερη ιστορία. Ένα οδοιπορικό στην Μικρά Ασία δεν είναι εύκολη υπόθεση.
Πόσες γιαγιάδες δεν μεγάλωσαν τα εγγόνια τους , με ιστορίες από τα μέρη αυτά , που έμοιαζαν με παραμύθι… και πώς να γίνει συνείδηση ότι ο τόπος μας έγινε παντοτινή ανάμνηση….
Ο γεωγραφικός χώρος που ορίζεται ως Μικρά Ασία, δεν μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια. Ορισμένοι μελετητές αποδίδουν στους Ρωμαίους την πατρότητα του χώρου , κάποιοι άλλοι προσδιορίζουν τις δυσκολίες που παρουσιάζει η ιστορική του τοποθέτηση.
Όλες οι μεγάλες πόλεις, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της οικονομικής ζωής της Μικράς Ασίας , συγκεντρώνονται στα παράλια , και οι πόλεις αυτές είναι στραμμένες προς τον έξω κόσμο , σε αντίθεση με αυτές που βρίσκονται στο εσωτερικό. Η θάλασσα επιδρά καθοριστικά στην διαμόρφωση της νοοτροπίας των ανθρώπων που βρίσκονται στα παράλια ,άνοιγμα εμπορικό και πολιτιστικό προς την Δύση , και η νοοτροπία τους αυτή διαφέρει από την νοοτροπία των κατοίκων της ηπειρωτικής χώρας.
Ας ξεκινήσουμε το οδοιπορικό μας…
Πρώτος σταθμός μας , τα Αλάτσατα.
Μία από τις πιο γνωστές και τραγουδισμένες πόλεις της Μικράς Ασίας. Καρσί ( απέναντι) από την Χίο ,στο σημείο που ενώνεται το κύριο κομμάτι της χερσονήσου της Ερυθραίας , με την δυτική της άκρη , μία ακόμα μικρότερη χερσόνησο στην οποία όμως βρίσκονταν πόλεις με πολύ μεγάλη ανάπτυξη , όπως η Κρήνη (Τσεσμές) , Αγία Παρασκευή , Κάτω Παναγιά κτλπ.
Τα Αλάτσατα απείχαν 80 περίπου χλμ. Από την Σμύρνη , με την οποία συνδέονταν με αμαξωτό δρόμο. Ο πληθυσμός της πόλης είχε ξεπεράσει τις 7.000 κατοίκους. Κατ’εξοχήν αγροτική περιφέρεια με μεγάλη γεωργική παραγωγή, όπως και οι περισσότερες πόλεις της χερσονήσου. Ελάχιστοι Αλατσατιανοί ασχολούνταν με την θάλασσα μιας και το εισόδημα από τις γεωργικές ασχολίες ήταν πολύ μεγαλύτερο. Κύρια καλλιέργεια ήταν το αμπέλι , το σιτάρι, η ελιά , το βαμβάκι και ο καπνός.
Εκτός από τους αγρότες , υπήρχαν κι άλλοι επαγγελματίες και κάποιοι από αυτούς είχαν και κάποιας μορφής οργάνωση σε συντεχνίες , σινάφια όπως λεγόταν στα Τούρκικα. Κάθε σινάφι είχε και τον δικό του προστάτη, στον οποίο την ημέρα της γιορτής του ,γιόρταζαν με ειδική λειτουργία και αρτοκλασία.
Οι μπακάληδες γιόρταζαν του Αγίου Χαραλάμπους οι τσαγκάρηδες του Αγίου Ευθυμίου , οι ζευγάδες του Αγίου Σπυρίδωνος , οι φουρνάρηδες του Αγίου Παντελεήμονος , κτλπ.κτλπ.
Το θρησκευτικό αίσθημα στα Αλάτσατα ήταν πολύ ανεπτυγμένο και η εκκλησία καθώς και οι θρησκευτικές γιορτές βρισκόταν στο επίκεντρο της κοινωνικής ζωής.
Ελάχιστοι ήταν αυτοί που δεν παρακολουθούσαν τις Κυριακάτικες λειτουργείες. Τηρούσαν ευλαβικά τις νηστείες και πολλές οικογένειες θεωρούσαν μεγάλη τιμή να ακολουθήσουν τα παιδιά τους τον ιερατικό βίο.
Στα Αλάτσατα , υπήρχαν πολλές εκκλησίες. Ο ιερός ναό των Εισοδίων ο οποίο χτίστηκε το 1833 σε σχέδια του αρχιτέκτονα Ε. Καλονάρη, ο Άγιος Γεώργιος , η Αγία Τριάδα, ο Άγιος Δημήτριος , ο Άγιος Κωνσταντίνος.
Τα Αλάτσατα σιγά σιγά , άρχισαν να αναπτύσσονται και τελικά έγιναν η πρωτεύουσα των γύρω οικισμών όπως η Αγριλιά , τα Λίτζα , το Ρεϊς Ντερέ , το Πυργί κτλπ.
Παρ’όλο που η καθημερινότητά τους ήταν γεμάτη από σκληρή δουλειά , οι ώρες του δειλινού αφιερώνονταν στην ψυχαγωγία. Οι γυναίκες για κουβέντα έξω από τα σπίτια τους , και οι άνδρες στα καφενεία.
Συχνά μαζεύονταν και στα σπίτια για βεγγέρα , μετά το φαγητό , πιο πολύ για κουβεντούλα , με γλυκό κρασάκι , ρακί και ούζο.
Οι Αλατσατιανοί για κάθε μήνα έβγαζαν κι από ένα γνωμικό , ανάλογα συνήθως με τον καιρό που επικρατούσε ή τις γεωργικές δουλειές που είχε.
Έτσι π.χ έλεγαν « Γενάρη μήνα κλάδευε , φεγγάρι μην κοιτάζεις» ή « ο πώχει κόρη ακριβή, του Μάρτη ήλιος μην τη δει» , « από Άοστο χειμώνα κι από Μάρτη καλοκαίρι» κτλπ. κτλπ
Όπως και σε όλη την Μικρά Ασία , υπήρχαν και στα Αλάτσατα πολλες δοξασίες και προλήψεις στην καθημερινότητά τους. Έτσι για παράδειγμα, προζύμι δεν δανείζονταν όταν νυχτώσει , γιατί θα το δουν τα’ άστρα και δεν θ’ ανέβει η ζύμη.
Δεν έβαζαν ποτέ ανάποδα το ψωμί στο τραπέζι , και πάντα πριν το κόψουν , το σταύρωναν.
Δεν λούζονταν ποτέ το Σάββατο του Λαζάρου γιατί πίστευαν πως το κεφάλι τους θα κουνιέται συνέχεια.
Τα τραγούδια και οι χοροί ήταν ο τρόπος που εκδήλωναν την χαρά αλλά και την λύπη τους. Χόρευαν κυρίως δύο χορούς. Τον Τούρκικο (ζεϊμπέκικο) και τον μπάλο. Τα τραγούδια που συνήθιζαν να λένε , ήταν νησιώτικα , ηπειρώτικα , αλλά και πολλά που έρχονταν από την Σμύρνη όπως ο Αραμπάς , η Μπουρνοβαλιά , Παραπονιάρικό μου κτλπ.
Κλείνουμε το αφιέρωμά μας στα Αλάτσατα με στίχους από το πιο γνωστό τραγούδι…
Στ’Αλάτσατα, στην Παναγιά,
στ’αγιόδημ’από πίσω, Αλατσατιανή,
στ’αγιόδημ’από πίσω, Πανωχωριανή,
έχω φυτέψει λεμονιά,
και πάω να την ποτίσω, Αλατσατιανή,
και πάω να την ποτίσω, Πανωχωριανή,
άιντε, άιντε γκιντελίμ, Αλατσατιανή,
θα σε κλέψω, δε σ’αφήνω, Πανωχωριανή
Πηγές: Μικρασιατικά χρονικά, Αλάτσατα Φ. Κλεάνθη, Μικρά Ασία Π. Μπατούρη
