Η έλλειψη λεπτομερειών σε μια αφήγηση είναι η καλύτερη ένδειξη ότι κάποιος ή κάποια σας λέει ψέματα.
Άλλοι πιστεύουν ότι η απουσία οπτικής επαφής σημαίνει ότι κάποιος είναι πιθανό να μας λέει ψέματα.
«Τι από τα δύο είναι πιθανότερο;».
Ερευνητές διαπίστωσαν ότι οι λεπτομέρειες κάνουν τη διαφορά. Εκτός κι αν οι ψεύτες το γνωρίζουν, όποτε μπορούν εύκολα να μας εξαπατήσουν.
Οι αστυνομικοί και οι ανακριτές που έχουν εκπαιδευτεί να ανιχνεύουν ψέματα βασίζονται συχνά σε πολλαπλές ενδείξεις, όπως η οπτική επαφή, η διάρκεια των απαντήσεων και οι λεπτομέρειες.
Στο σημείωμα παρουσιάζω ευρήματα που θα σας διευκολύνουν να αναγνωρίσετε τα Πρωταπριλιάτικα ψέματα και τους καλύτερους ψεύτες…
Πες το με λεπτομέρειες
Μελέτες έδειξαν ότι αν προσπαθούμε να αξιολογήσουμε ένα ευρύ φάσμα πληροφοριών δυσκολευόμαστε να εντοπίσουμε ένα ψεύτη.
Οι ερευνητές κατέρριψαν την αντίληψη ότι οι ψεύτες αποστρέφουν τα μάτια τους. Αφού σε σχετική έρευνα τα άτομα που έλεγαν αλήθεια και οι ψεύτες απέστρεψαν το βλέμμα τους στον ίδιο βαθμό.
Στην ίδια έρευνα βρέθηκε ότι οι αληθείς δηλώσεις ήταν πιο λεπτομερείς από τις παραπλανητικές,
Διαπιστώθηκε ότι αν βασιζόμαστε σε πολλαπλές ενδείξεις διακρίνουμε με ακρίβεια τα ψέματα στο 59% των περιπτώσεων, ενώ αν βασιζόμαστε μόνο στον παράγοντα των λεπτομερειών εντοπίζουμε την αλήθεια στο 66% των περιπτώσεων.
Στην πραγματικότητα έχουμε την ευχέρεια να επαληθεύσουμε την ακρίβεια των δηλώσεων μέσω ερευνών ή ερωτήσεων.
Φυσικά αν ο ψεύτης γνωρίζει ότι χρησιμοποιείται ο παράγοντας της λεπτομέρειας για να αξιολογηθεί η αληθοφάνεια του μπορεί να μας ξεγελάσει. Τι θα κάνει;
Θα μας σερβίρει πολλές πληροφορίες για να γίνει πιστευτός.
Πρωταπριλιάτικα
Σε παλαιότερες εποχές στις γειτονιές της πόλης μας τα συνηθισμένα αθώα αστεία ήταν σχετικά με ερωτοδουλειές. Έτσι το ξημέρωμα της 1ης Απριλίου μαθαίναμε…
«Ποια δεσποινίδα κλέφτηκε με ποιον» ή
«Ποιος παντρεμένος ή ποια παντρεμένη έφυγε νύχτα από το παράθυρο».
Σε άλλες πιο αθώες περιπτώσεις οι ετοιμόγεννες γεννούσαν από δίδυμα και πάνω.
Όλα τα Πρωταπριλιάτικα αστεία γινόταν πιστευτά για ώρες κι ας μην ήταν στολισμένα με λεπτομέρειες. Ο λόγος;
Η διασταύρωση μιας φήμης χρειαζόταν χρόνο, μιας και τα τηλέφωνα στην κάθε γειτονιά ήταν μετρημένα.
Η αντρική γλώσσα σώματος
Όταν λένε ψέματα, οι άντρες μιμούνται τη γλώσσα του σώματος των ακροατών τους. Το περίεργο είναι ότι το κάνουν χωρίς να το συνειδητοποιούν.
Η ανακάλυψη αυτή μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μια νέα μορφή τεστ ανίχνευσης ψεύδους από την αστυνομία.
Είναι σύνηθες οι ψεύτες να αλλάζουν σκόπιμα τη συμπεριφορά τους έτσι ώστε να εμφανίζονται ως ειλικρινείς. Η συγκεκριμένη συμπεριφορά αντιγραφής της γλώσσας σώματος (καθρεπτισμός είναι ο όρος στην ψυχολογία) δεν χειραγωγείται επειδή γίνεται αυτόματα.
Στην βιβλιογραφία υπάρχουν κι άλλες περιπτώσεις “καθρεπτισμού” οι οποίες προδίδουν τις μύχιες σκέψεις μας.
Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι όταν οι άνδρες λένε την αλήθεια, οι κινήσεις του σώματός τους διέφεραν από αυτές του ατόμου που έκανε ερωτήσεις. Όταν όμως έλεγαν ψέματα, οι κινήσεις τους έτειναν να ευθυγραμμίζονται. Γιατί ενεργούμε έτσι;
Επειδή για να πεις ψέματα απαιτείται μεγαλύτερη συγκέντρωση, οι “ψεύτες” ομιλητές υποσυνείδητα μιμούνται τις λεπτές κινήσεις του σώματος του ακροατή τους. Αντιγράφοντας τη γλώσσα σώματος του συνομιλητή τους εξοικονομούν γνωστικούς πόρους.
Αυτός είναι ένας τρόπος αντιμετώπισης της “γνωστικής υπέρ-φόρτωσης” της μνήμης εργασίας τους.
Αυτή είναι μια στρατηγική που γνωρίζουν οι εκπαιδευμένοι πωλητές και η οποία δεν είναι εμφανής στο αγύμναστο μάτι.
Οι παθολογικοί ψεύτες
Οι εγκέφαλοι των παθολογικών ψευτών έχουν δομικές διαφορές που τους διευκολύνουν να λένε ψέματα. Έχουν περισσότερη λευκή ουσία η οποία τους επιτρέπει γρήγορη, πολύπλοκη σκέψη, ενώ αντίθετα έχουν λιγότερη φαιά ουσία με αποτέλεσμα να έχουν μικρότερες αναστολές. Συγκεκριμένα βρέθηκε ότι οι ψεύτες έχουν 25% περίπου περισσότερη λευκή ουσία και 14% λιγότερη φαιά ουσία από τους φιλαλήθεις.
Οι ερευνητές τονίζουν ότι αυτές είναι οι πρώτες βιολογικές διαφορές που ανακαλύφθηκαν μεταξύ των παθολογικών ψευτών και του γενικού πληθυσμού.
Το αποτέλεσμα είναι ότι οι παθολογικοί ψεύτες να βιοπορίζονται από αυτή τους την ικανότητα.
Η ύπαρξη περισσότερης λευκής ουσίας τους βοηθάει:
• Να είναι καλύτεροι στην περίπλοκη διαδικασία του ψέματος,
• Να μας χειραγωγούν,
• Να κάνουν αποτελεσματική προβολή στο μέλλον,
• Να κάνουν ταυτόχρονα πολλαπλές εργασίες,
• Να διαβάζουν τη σκέψη μας,
• Να καταστέλλουν το άγχος τους,
• Να καταστέλλουν την αυτόματη παρόρμηση τους να πουν την αλήθεια και
• Να εξασκηθούν στις ψεύτικες ιστορίες τους. Έτσι μπορούν να ανακαλούν την κατασκευασμένη ιστορία τους ευκολότερα από την αληθινή.
Τέλος, οι ερευνητές παρατήρησαν ότι τα αυτιστικά παιδιά, που δυσκολεύονται πολύ να πουν ψέματα, αναπτύσσουν λευκή ουσία περισσότερη από τα υπόλοιπα παιδιά.
Συμπερασματικά
– Είναι προτιμότερο να χρησιμοποιούμε μόνο ένα παράγοντα επαλήθευσης της αλήθειας, τις λεπτομέρειες.
– Ο κίνδυνος για τους ψεύτες είναι ότι όσο περισσότερες λεπτομέρειες μας δίνουν, τόσο ευκολότερο είναι να ελεγχθούν και φυσικά να τις ξεχάσουν.
– Οι σύγχρονες Πρωταπριλιάτικες ιστορίες αγγίζουν την τελειότητα, αφού είναι γαρνιρισμένες με εικόνες, συνεντεύξεις και στοιχεία.
– Στις μικρές κοινωνίες τα ψέματα βγαίνουν στην επιφάνεια ταχύτερα. Το αποτέλεσμα είναι να χαρακτηρίζουν μόνιμα άτομα και καταστάσεις.
«Είντα να πιστέψει κιανείς απού τούτονα τον ψοματάρη;».
*Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr
Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
