“Όλα τα ανθρώπινα πλάσματα γεννιώνται ελεύθερα και έχουν δικαίωμα στην ευτυχία”
Τόμας Τζέφερσον, 3ος πρόεδρος των Η.Π.Α
Η αναγνώριση και η (οιονεί) προστασία Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει υποστηριχθεί -και όχι αβασίμως φρονούμε- πως ξεκίνησε, έστω και εθιμικά, πριν από αρκετούς αιώνες στην αρχαία Αθηναϊκή Δημοκρατία. Πολύ, πριν, δηλαδή, επιβληθεί νομοθετικά ως εσωτερική υπόθεση κρατών και, στη συνέχεια, υπόθεση παγκοσμίου ενδιαφέροντος, με σοβαρές, πάντως, και συχνές προσβολές τους μέχρι σήμερα !
O Θουκυδίδης, στον “Περικλέους Επιτάφιο” (Κεφ. Β. 46) αναφέρει πως, όταν ο Περικλής κυβερνούσε την Αθήνα, ”[…] η Πόλις ανέτρεφε τα παιδιά των νεκρών τού πολέμου ως τη συμπλήρωση των 18 τους χρόνων. […] Τότε, ως τελευταία τιμητική προσφορά, κατά την τέλεση των δραματικών αγώνων στα Μεγάλα Διονύσια […] τους χάριζε από μια πανοπλία οπλίτη” ! Αυτά τα δικαιώματα αναγνώριζε κι απέδιδε η Αθηναϊκή Δημοκρατία στα ανήλικα τέκνα των νεκρών ηρώων της και, με αυτόν τον τρόπο, τους τιμούσε η Πολιτεία.
Αλλά και γενικότερα, στην Αρχαία Ελλάδα, ο ελεύθερος πολίτης απολάμβανε μια σειρά δικαιωμάτων, σαν να ήταν εγγράφως διατυπωμένα, τα οποία τού εξασφάλιζαν στην πράξη την πολιτική του ελευθερία ! Οι αρχαίες λέξεις “ισονομίη”, δηλαδή ισότητα έναντι του νόμου, “ισοτιμίη”, δηλαδή πολιτική ισότητα, “ισηγορίη”, δηλαδή ισότητα όλων ως προς το δικαίωμα τής έκφρασης του λόγου (“ισηγορίη ως εστί χρήμα σπουδαίον” , Ηρόδοτος 5, 78), ήταν λέξεις ελληνικές !! Κρίθηκε, λοιπόν, σκόπιμο ν’ ανατρέξουμε στην ιστορική μνήμη, ακριβώς για να υπενθυμίσουμε πως η αναγνώριση και απονομή δικαιωμάτων έχουν βαθιά ελληνικές τις ρίζες.
Ωστόσο, από τον 18ο αιώνα και έπειτα, η προστασία των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου από περιορισμένο τοπικά -από περιφερειακό, δηλαδή, πρόβλημα- καθίσταται θέμα διεθνές κι απασχολεί εξίσου σοβαρά την Παγκόσμια Κοινότητα. Ενδεικτικά παραθέτουμε ακολούθως, κατά χρονολογική σειρά και άκρως συνοπτικά, ορισμένες, μόνον -μείζονος, όμως, σημασίας- Διακηρύξεις και Συμβάσεις · Παγκόσμιες, Διεθνείς και Εθνικές:
α. Τη Διακήρυξη της Αμερικανικής Ανεξαρτησίας τής 4ης Ιουλίου 1776, η οποία, μαζί με το Αμερικανικό Σύνταγμα, που ψηφίσθηκε το 1887, αποτελούν τον αμερικανικό κατάλογο των Θεμελιακών Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου.
β. Τη Γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου και τού Πολίτη -του 1789- με την οποίαν προστατεύονται τα “φυσικά , αναπαλλοτρίωτα και ιερά Δικαιώματα του Ανθρώπου” και η οποία αποτέλεσε το πρότυπο για τις διακηρύξεις και άλλων κρατών!
γ. Την Οικουμενική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου, που ψήφισε η Γενική Συνέλευση του Ο.Η.Ε., στις 10 Δεκεμβρίου 1948. Οι λαοί των Ηνωμένων Εθνών, με τον Καταστατικό Χάρτη τού Ο.Η.Ε., επιβεβαίωσαν την πίστη τους στα θεμελιώδη Δικαιώματα και την αξιοπρέπεια των ανθρώπων και διατράνωσαν την απόφασή τους να προωθήσουν την κοινωνική πρόοδο και βελτίωση των συνθηκών τής ζωής !
δ. Την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Προάσπισης των Δικαιωμάτων τού Ανθρώπου (Ε.Σ.Δ.Α.), της 4ης Νοεμβρίου 1950, μεταξύ των κρατών – μελών τού Συμβουλίου τής Ευρώπης.
ε. Συμβάσεις τής Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (Δ.Ο.Ε.) για την προστασία των γυναικών, του παιδιού κ.ά. .
Η εκδοχή τού να θεωρηθούν όλοι οι άνθρωποι τής Γης φορείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων αποτέλεσε αίτημα από τον 18ο αιώνα. Άλλωστε, η Γαλλική Διακήρυξη του 1789 απευθυνόταν στην Παγκόσμια Κοινότητα !
Αναφερθήκαμε πιο πάνω στην άτυπη -την εθιμική- αναγνώριση ουσιωδών δικαιωμάτων, από την εποχή, ακόμη, της ελληνικής αρχαιότητας ! Επιβάλλεται, όμως, ν’ αναφερθούμε και στο “σήμερα”, για τα συμβαίνοντα στη σύγχρονη Ελλάδα, γιατί μάς αναμένουν ευχάριστες εκπλήξεις για το θέμα αυτό, τις κυριότερες εκ των οποίων παραθέτουμε ακολούθως, και πάλι εν συνόψει .
1. Η Διακήρυξη του Ρήγα Φεραίου (Βελεστινλή), του 1797. Ένα κείμενο διακήρυξης για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα αρκετά καινοτόμο και ουμανιστικό, για μιαν Ελλάδα, στην οποίαν όλα, μέχρι τότε, “τά ‘σκιαζε η φοβέρα και τα πλάκωνε η σκλαβιά” των Τούρκων κατακτητών ! Διακήρυξη, που δίκαια χαρακτηρίσθηκε ως έξοχο γραπτό μνημείο τής Νεοελληνικής Ιστορίας !
2. Όλα τα Ελληνικά Συντάγματα, από το πρώτο, της 15.11.1821 – τής “Ανατολικής Χέρσου Ελλάδος” – και το επόμενο, της 01.01.1822, της Επιδαύρου, που αρχίζει με την περιώνυμη Διακήρυξη της Ελληνικής Ανεξαρτησίας, και περιέλαβαν κατάλογο των Δικαιωμάτων των Ελλήνων, μέχρι και το σημερινό, διαπνέονται από τις αξίες και τις αρχές τού ανθρωπισμού, του πολιτισμού και της αλληλεγγύης. Ειδικότερα, στο ισχύον Σύνταγμα, της 23.12.2019, με τα άρθρα 4 έως 25, προστατεύονται ΌΛΑ τα Δικαιώματα, Ατομικά και Συλλογικά, παντός ευρισκομένου στην Ελλάδα, φυσικού ή νομικού προσώπου, ενώ, με το άρθρο 28 παρ. 1, οι κανόνες τού Διεθνούς Δικαίου και οι Διεθνείς Συμβάσεις είναι απολύτως σεβαστές ! Τέλος, η Ελληνική Νομοθεσία προστατεύει, με απειλή, μάλιστα, βαρύτατων κυρώσεων, τη ζωή και ακεραιότητα ακόμη και των ζώων -και όχι, μόνο, των οικόσιτων !
Η Ελλάδα, άλλωστε, είναι κοιτίδα τής Δημοκρατίας, του πολιτισμού και του Ξένιου Διός, πρωτοπόρος στην προστασία και θαλπωρή παντός πενόμενου, διωκόμενου και ανέστιου ικέτη!
Ιστορικά, τα Ανθρώπινα Δικαιώματα πέρασαν και περνούν πολλές διακυμάνσεις -πολλές φουρτούνες- ίσαμε σήμερα, μέχρι την αναγνώριση και την προστασία τους.! Και θα συνεχίσουν να υφίστανται την αμφισβήτηση και την προσβολή τους, όσο παραμένουν ανεμπόδιστοι και ατιμώρητοι οι ισχυροί και ασυνείδητοι, οι κοινοί κακοποιοί και οι “επιφανείς” εγκληματίες τού “λευκού κολάρου”, που δεν ορρωδούν προ εμποδίων. Και, όμως, είναι παρήγορο το γεγονός ότι Λαοί και Κοινωνίες, με τους αγώνες, τις πολυπληθείς συγκεντρώσεις και τις διεκδικήσεις τους, στέλνουν, κατά καιρούς, στην Παγκόσμια Κοινότητα και στους βιαστές των ονείρων τους ηχηρά μηνύματα για την ανάγκη προστασίας των δικαιωμάτων τους, ατομικών, συλλογικών, κοινωνικών, πολιτικών και των ελευθεριών των ανθρώπων -παιδιών, ανδρών και γυναικών !
Πολλά είναι -και συχνά- τα παραδείγματα τέτοιων ξεσηκωμών, στο κοντινό και απώτερο παρελθόν. Σε μιαν απ’ αυτές, στην ογκώδη διαδήλωση στη Γένοβα, τον Ιούλιο τού 2001, συνέρρευσαν απ’ όλη την Υφήλιο πλέον των 250.000 διαδηλωτών, διαμαρτυρόμενοι, στο πλαίσιο τής Συνόδου τής G8, κατά τής παγκοσμιοποίησης και της μη εφαρμογής τού Πρωτοκόλλου τού Κιότο -τού 1997- για την προστασία τού Περιβάλλοντος ! Το αποτέλεσμα, βέβαια, αυτής τής διαδήλωσης, με έναν νεκρό, εκατοντάδες τραυματίες και τεράστιες καταστροφές στην τοπική οικονομία, ουδόλως επηρέασε τις μετέπειτα πολυαριθμότερες διεκδικήσεις τους για τον σεβασμό των Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.
Εξίσου, όμως, παρήγορο είναι και το γεγονός πως υπάρχουν τα Διεθνή και Εθνικά Δικαιοδοτικά Όργανα -τα Δικαστήρια- ικανά να ανακόπτουν και να συνετίζουν τούς παράνομους ισχυρούς και τους όποιους λοιπούς εγκληματίες · να επιβάλλουν τη νομιμότητα και να προστατεύουν τα δικαιώματα των αδικουμένων “εν παντί τόπω και χρόνω” , τα κυριότερα εκ των οποίων, σε διεθνές μεν επίπεδο, είναι :
α. Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο, που έχει την έδρα του στη Χάγη και δικάζει εγκλήματα κατά τής ανθρωπότητας,
β. το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο των Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, που εδρεύει στο Στρασβούργο και
γ. Το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Ένωσης με έδρα το Λουξεμβούργο.
Και, σε επίπεδο κρατών, είναι τα Εθνικά Δικαιοδοτικά Όργανα καθενός από αυτά.
Οι κοινωνίες μπορούν -και δικαιούνται- να ευημερήσουν · οι λαοί, εξίσου, μπορούν -και δικαιούνται- να πάνε μπροστά, εάν οι ηγέτες τους και οι ισχυροί τής Γης αποφασίσουν κάποτε να κάνουν βίωμά τους και να σεβασθούν την παρακαταθήκη τού Σόλωνος, αρχαίου Έλληνα σοφότατου Νομοθέτη, ότι “άριστα οι πόλεις οικούντο, εάν οι μεν πολίται τοις άρχουσι πείθονται, οι δε άρχοντες τοις νόμοις” !!
