Τον καθηγητή της Φιλοσοφίας της Θρησκείας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Μιχάλη Κυρ. Μακράκη, έναν θεολόγο βαθιάς ορθόδοξης πίστης με δημιουργικές αναζητήσεις για την ουσιώδη έλλαμψη και πραγματική έκφραση της αληθινής χριστιανικής και ορθόδοξης ζωής σ’ έναν τόσο παράλογο ανίερο και εκτυφλωμένο κόσμο.
O οποίος τώρα, μέσα σε μια σκοτεινή πορεία διαστροφής και καταστροφής των πάντων -που αποκαλείται εκσυγχρονισμός, πρόοδος με συνεχή καταναγκασμό οδηγεί σε αδιέξοδη πραγματικότητα σήμερα και αύριο. Σε όλη αυτή την οδυνηρή σύγχρονη δοκιμασία ανθρώπου – ανθρωπότητας, αλλά και ελληνικότητας ο αυθεντικός -και με το υπόδειγμα της ζωής του Χανιώτης ακαδημαϊκός δάσκαλος, ο Μιχάλης Μακράκης, έφυγε από την αγαπημένη του πόλη που γεννήθηκε και έζησε, χωρίς ο σύγχρονος υλιστικοκρατικός χανιωτισμός να γνωρίσει τη σημαντική προσφορά του την οποία μας άφησε κληρονομιά να αναζητήσουμε τους θησαυρούς της…
Ο Μιχάλης Μακράκης έφυγε μακριά κι εκεί θα “συναντήσει” τον αγαπημένο του για χρόνια συνομιλητή τον Μιχάλη Γρηγοράκη, που νωρίς είχε επισημάνει την πνευματική του αξία την οποία με πολλά σημαντικά άρθρα του στα “Χανιώτικα νέα” άνοιγε δρόμους ευήγορους και ευήπνοους για μια ζωή πνευματικής αξίας και ουσίας.
Στην εξόδια τελετή της περασμένης Τετάρτης προΐστατο ο σεβ. μητροπολίτης κ. Δαμασκηνός με συμμετοχή του προϊσταμένου του κοιμητηρίου, του προϊσταμένου του μητροπολιτικού μας ναού Εισοδίων, πατρός Στυλιανού, του προϊσταμένου του Ι.Ν. Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Ν. Χώρας που ο Μ.Μ. σε ηλικία 18 ετών έκαμε το πρώτο του κήρυγμα με ευλογία του π. Αντωνίου Στρογγυλάκη… και άλλων ιερέων.
Ο δήμαρχος Χανίων αυτοβούλως ως πρώτος πολίτης Χανίων τίμησε ευλαβικά τον υποδειγματικά ταπεινόφρονα φιλόσοφο της Θρησκείας των Χανίων. Μετά τη βαθιά πνευματική ομιλία του μητροπολίτη μας μίλησε, αναφερόμενος στην προσωπικότητα και το έργο του, ο πρόεδρος των Πνευματικών Δημιουργών Χανίων Δημήτρης Νικολακάκης κ.ά.
ΕΦΥΓΕ Ο ΧΑΝΙΩΤΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΟΣ ΤΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ
Ο Χανιώτης καθηγητής της φιλοσοφίας της θρησκείας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών Μιχάλης Κ. Μακράκης μετά από την περασμένη Τετάρτη έφυγε για την κοινωνία των αγγέλων που πάντα τους ένιωθε ως τους φύλακές μας, σε τούτη την αφύλακτη γη. Εφυγε εν ειρήνη με το φως της αναστάσεως (για την οποία έχει γράψει τόσα πολλά) γευσάμενος με βαθιά πίστη την τελευταία του θεία μετάληψη, ακούγοντας τις αναστάσιμες ωδές, μαζί με δοξαστικούς ήχους. Ετσι ισχυρά προετοιμασμένος πνευματικά μετέστη, με θεία γαλήνη, «από γης εις ουρανόν».
ΠΟΛΥΕΠΙΠΕΔΗ ΓΝΩΣΗ ΚΑΙ ΘΕΟΛΟΓΙΑ
Ο Μιχάλης Μακράκης αποτέλεσε μια ξεχωριστή σύγχρονη πνευματική πραγματικότητα. Με βάση την ορθόδοξη πίστη του, την ευρύτερη χριστιανική ευθύνη του, την ουσιαστική καθηγητική διδασκαλία του, τη συγγραφική πρωτοτυπία του και την ανθρωπιστική του κοινωνική λειτουργία. Η σημαντική συνολική πνευματική δημιουργία και προσφορά βοηθήθηκε από τις λαμπρές θεολογικές φιλοσοφικές του σπουδές στην Ελλάδα, Γαλλία και Αμερική. Με παράλληλες αναζητήσεις όλων των σύγχρονων διεπιστημονικών γνώσεων καθώς και όλων των νέων παγκόσμιων ηπειρωτικών και περιφερειακών νέων εξελίξεων και συνθηκών.
ΙΔΙΑΙΤΕΡΗ ΕΜΒΑΘΥΝΣΗ ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΟΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ
Εχοντας μια ιδιαίτερη εμβάθυνση στην αρχαιοελληνική φιλοσοφική, την οποία είχαν και οι μεγάλοι πατέρες ανατολής και δύσης. Παράλληλα όμως, ο καθηγητής Μιχάλης Μακράκης είχε μια εποπτεία της ιστορικής φιλοσοφικής εξέλιξης καθώς και με τις σύγχρονες μορφές της, όπως τη φιλοσοφία των νέων Γάλλων και άλλων φιλοσόφων κ.λπ.
Με αυτό τον πολύπλευρο εξοπλισμό γνώσεων δίδαξε στη μέση εκπαίδευση, στις διδασκαλικές ακαδημίες και στις πανεπιστημιακές αίθουσες με τους μαθητές, τους σπουδαστές και τους φοιτητές του να παρακολουθούν με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τις δημιουργικές παραδόσεις του. Γιατί όλες τις συνδύαζε με αναφορές στις διάφορες τέχνες.
ΘΕΟΛΟΓΙΑ – ΤΕΧΝΗ Ή ΕΠΙΣΤΗΜΗ
Είχε σπουδάσει όμως ζωγραφική στο Σαν Φραντζίσκο, κινηματογράφο, θέατρο, χορό, μουσική γνωρίζοντας ως θεολόγος όλη τη βυζαντινή μουσική και την ορθόδοξη υμνολογία με λεπτομέρειες.
Μαζί με τη μεγάλη ευρωπαϊκή κοσμική μουσική για τις μεγάλες συμφωνίες, όπερες, ρέκβιεμ, μεγάλες λειτουργίες κ.λπ.
Στο δοκίμιό του “Ψυχολογία της θρησκείας και λογοτεχνία” που πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό “Θεολογία” τόμος ΞΔ, τεύχος Δ’ σελ. 653 – 682 και κυκλοφόρησε σε ανάτυπο το 1993. Ο αείμνηστος καθηγητής γράφει (στις 32 σελίδες του δοκιμίου αυτού και το εξής):
ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ
«Πρόθεσή μας εδώ είναι να εκθέσουμε τους λόγους για τους οποίους προτείνουμε την καθιέρωση ενός νέου πανεπιστημιακού μαθήματος με την ονομασία “θρησκειοψυχολογική ανάλυση της λογοτεχνίας ως προέκταση της ψυχολογίας της θρησκείας -που ήδη διδάσκεται- στον χώρο της λογοτεχνίας”. Αλλά συνάμα και ως απαίτηση της εποχής μας που διακρίνεται κατεξοχήν εξαιτίας του κινηματογράφου και της τηλεόρασης ως αφηγηματική κι εποπτική (εικονολογική).
Στην προκειμένη περίπτωση δηλαδή θα μπορούσε να συμβεί ό,τι και μ’ έναν άλλο κλάδο της θρησκειολογίας, με την ονομασία “φιλοσοφική και θεολογική ανάλυση λογοτεχνίας” που είναι μια απαίτηση της εποχής μας που κυριαρχεί η εικόνα, αλλά και κάθε άλλης εποχής, αφού η ίδια η γλώσσα όπως απέδειξε στη φιλοσοφία της γλώσσας ο Λούντβιχ Βιτγκενστάιν από την πρώτη κιόλας εμφάνιση της “εποχής του ματιού”».
ΑΠΟ ΤΟ ΑΣΥΝΕΙΔΗΤΟ ΣΤΟ πεδιο ΤΗΣ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗΣ
Για να προσθέσει ο κ. Μ. Μακράκης -στο δοκίμιό του “Ψυχολογία της Θρησκείας και Λογοτεχνία” (σελ. 10-11) τα εξής σημαντικά:
«Τα αρχέτυπα ως έμφυτες προϋποθέσεις για το σχηματισμό συμβολικών εικόνων βρίσκουν τρόπο να μεταφερθούν από τη σφαίρα του ασυνείδητου στο πεδίο της συνείδησης με πανάρχαιες και διατηρούμενες στην ασυνείδητη μόνιμη τυπικά μορφή φιγούρες και σύμβολα που εξωτερικεύεται στα όνειρα, στα οράματα, στις συλλήψεις της φαντασίας και εμψυχώνουν τους μύθους, τους θρύλους, τις τέχνες, τους πολιτισμούς και τις θρησκείες των λαών».
…Οπως παρατήρησαν διάφοροι ερμηνευτές που τη “βίαιη εισβολή των θεμελιακών εικόνων (αρχέτυπων) από το ασυνείδητο στην περιοχή της συνείδησης τη θεωρούσε στη ζωή ως θεμέλιο του θρησκευτικού βιώματος και συχνά της καλλιτεχνικής δημιουργίας.
Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΣΤΗ ΘΡΗΣΚΕΙΑ
Για να τονίσει ότι: Ο συμβολισμός στη θρησκεία (ως θρησκευτικός συμβολισμός) όσο και στην τέχνη (ως καλλιτεχνικό κίνημα) είναι συνηθισμένο φαινόμενο στην ψυχανάλυση ή ψυχολογία του βάθους. Ο Μιχάλης Κ. Μακράκης έχει γράψει από χρόνια και έχει υποστηρίξει -με πνευματική εμμονή- μια ζωή ως προχθές που αποδήμησε ότι: Η φιλοσοφία της θρησκείας από την αρχαία ελληνικά φιλοσοφία ως τη διαμόρφωσή της σε ιδιαίτερο κλάδο (τέλη 18ου – αρχές 19ού αιώνα) και την παραπέρα εξέλιξή της στην εποχή μας. Για να πρέπει να προστεθεί και η νεοελληνική έρευνα με τη δική της ιδιοτυπία…
Βασικά, οι σπουδαιότεροι Ελληνες πανεπιστημιακοί ερευνητές που ασχολήθηκαν ειδικότερα (περισσότερο από άλλους) με τη φιλοσοφία της θρησκείας είναι ο Ευάγγελος Θεοδώρου, ο Νικόλας Νησιώτης κ.ά.
Για να ασχοληθεί με το θρησκειο-φιλοσοφικό έργο τους για να γράψει έχοντας και την παράλληλη διεθνή εποπτεία -το δικό του έργο: Ιστορία της φιλοσοφίας της θρησκείας (εκδ. ελληνικά γράμματα 1994) έργο που θα το παρουσιάσουμε.
ΠΟΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΚΑΙ ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΕΡΓΑΣΙΕΣ
Ο καθηγητής Μιχάλης Μακράκης σε όλη του τη ζωή που συμπορευθήκαμε πνευματικά μαζί) ήταν ένας χριστιανός ορθόδοξος σπάνιας ευσέβειας, ιδιαίτερης ευαισθησίας με απόλυτη βιωματική εμπειρία της πίστης του και με πολυσχιδή ένωση όλων των επιστημονικών πεδίων (με αφετηρία τη βαθιά θεολογική της υπόσταση και τη συνεχή φιλοσοφία).
Σύμφωνα με τον κατάλογο των εκδόσεών του και την παιδευτική του πορεία που τον υπέβαλε στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών 1987 τα έργα του είναι πολλά σε αυτοτελείς εκδόσεις: Βιβλία ως μελετήματα που τα κατατάσσει σε 3 μέρη:
Ι Μέρος Αυτοτελείς εκδόσεις: βιβλία και μελετήματα
ΙΙ μέρος: δημοσιεύματα: δοκίμια και άρθρα
ΙΙΙ μέρος: Βιβλία και άρθρα (φιλοσοφικά, θεολογικά) και λογοτεχνικά για εκδόσεις.
ΓΡΑΦΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΛΕΥΚΕΣ ΧΩΡΕΣ
Από τις αυτοτελείς σημαντικές εκδόσεις του, σήμερα δεύτερη εβδομάδα μετά το Πάσχα, Κυριακή των Μυροφόρων, θέλω να αναφερθώ στο πρωτοποριακό του κυριακοδρόμιο με τον τίτλο: “Λευκές χώρες” που την τολμηρή δημιουργία του τη βιώσαμε μαζί στη διάρκεια της σκοτεινής εποχής της δικτατορίας.
Τότε είχαμε μαζί με τον αείμνηστο Μιχάλη ένα κοινό πνευματικό ενδιαίτημα στην οδό Φωκυλλίδου, πίσω από τον Αγιο Διονύσιο. Εκεί ήταν απέναντι και η οικογενειακή (ενοικιαζόμενη) κατοικία μου. Σ’ αυτή την πνευματική μας εστία μέσα στη μεγάλη βιβλιοθήκη μας διαβαίναμε τα μαύρα χρόνια της χούντας. Γράφοντας εγώ τις “τυραννίες” του δικτάτορα κι εκείνος γράφοντας τις “Λευκές χώρες”, μια νέα μορφή λόγου στα Ευαγγέλια της Κυριακής. Για τον άμβωνα, το ραδιόφωνο, την τηλεόραση, τον κινηματογράφο και το θέατρο.
ΣΤΟΝ ΥΨΙΠΕΤΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΟ ΤΟΥ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΟΥ ΛΟΓΟΥ
Ενα βιβλίο που εκδόθηκε από την αποστολική διακονία το 1974. Με αφιέρωση από τον συγγραφέα του: «Στον καθηγητή Παναγ. Τρέμπελα, τον υψιπετή δάσκαλο του εκκλησιαστικού λόγου και πρώτο μου δάσκαλο».
Το βιβλίο αυτό περιλαμβάνει ομιλίες -πριν ακόμα να εκλεγεί ως καθηγητής της Θεολογικής Σχολής- στις 52 Κυριακές του έτους. Αυτές εκφωνήθηκαν στον ιστορικό ναΐδριο των Αγίων Ισιδώρων Λυκαβηττού που είναι ακριβώς κάτω από τον Αγιο Γεώργιο.
Τότε εγώ ως πρόεδρος του Εκκλησιαστικού Συμβουλίου άνοιξα τον δρόμο γι’ αυτή τη σημαντική πραγμάτωση πείθοντας τον Μ.Μ. να αφιερώσει από τον πολύτιμο χρόνο του για τις θρησκειολογικές, φιλοσοφικές, λογοτεχνικές μελέτες του- για τη δημιουργία ενός πιο αναζητητικού κυριακοδρομίου.
ΕΝΑ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑΚΟ ΒΙΒΛΙΟ
Η έκδοση αυτού του έργου αποτέλεσε ένα σημαντικό γεγονός και τόλμη από την πλευρά της αποστολικής διακονίας στην οποία τότε ήταν γενικός διευθυντής ο σημερινός αρχιεπίσκοπος Αλβανίας κ. Αναστάσιος, επίσκοπος τότε Αντρούσσης και τακτικός καθηγητής θρησκειολογίας στη Θεολογική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.
Επαναλαμβάνω ότι αυτό το βιβλίο είναι πρωτοποριακό για τον σύγχρονο κηρυγματικό λόγο και θα παρουσιάσω και τη θεωρία του στα 3 πρώτα μέρη όπως τα εκφράζει ο συγγραφέας του.
Για να ασχοληθούν ευρύτερα με όλο το πολυσχιδές έργο του, για την προβολή του οποίου δεν ενδιαφερότανε ο ίδιος αποτρέποντας ακόμα κι εμένα, τον πιο στενό πνευματικό του αδελφό και συνοδοιπόρο…
ΓΥΝΑΙΚΑ: ΠΙΟ ΔΥΝΑΤΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΝΤΡΑ
Ομως, αύριο, Κυριακή των Μυροφόρων, θα αναφερθώ στον τίτλο που έδωσε στη 18η ομιλία του εκείνης της Κυριακής που είναι “ένας χαρακτηριστικός για τη μακράκεια πρωτοτυπία τίτλος: “Πιο δυνατή από τον άντρα” για να πει και τα εξής:
«…Η τόλμη, το θάρρος, είναι πριν από όλα ανδρική αρετή καθώς ο άνδρας εκπροσωπεί το “ισχυρό φύλο” αντίθετα ο φόβος ταιριάζει περισσότερο στη φύση της γυναίκας. Κι όμως οι μυροφόρες εκείνο το πρωί έδειξαν θάρρος όχι λιγότερο από τον Ιωσήφ… που στην περίπτωση των Μυροφόρων με τη συναισθηματική φύση της γυναίκας ως πιο επιδεκτική στην αγάπη από τον άντρα απέβαλε τον φόβο όταν οι μυροφόρες πήγαν ν’ αλείψουν με μύρα το πρωί της αναστάσεως. Τότε που οι γυναίκες με την αγάπη τους προς τον διδάσκαλο έγιναν πιο δυνατές, ξεπερνώντας σε αγάπη τον άντρα».
Εύχομαι στην αγαπημένη μας Μαρία Φωτεινάκη – Μακράκη (λυκειάρχη) που τόσο τον βοήθησε στη ζωή και το έργο να αντιμετωπίσει με τη δύναμη της αγάπης της την απουσία του.
