» Μέσα από τις συλλογές του Μουσείου Τυπογραφίας
Ενδιαφέρουσες πληροφορίες για τα Χανιά του 1700, προσφέρει η σπάνια έκδοση «Ακριβής περιγραφή της Κρήτης» βασισµένη στα γραφόµενα του Ολλανδού συγγραφέα Όλφερτ ∆άπερ που βρίσκεται στο Μουσείο Τυπογραφίας Γιάννη & Ελένης Γαρεδάκη.
Ο ∆άπερ (Dapper Olfert) είχε µεταφράσει το βιβλίο από τα φλαµανδικά στα Γαλλικά το 1705 και το 1836 ο Εµµ. Βερνάρδος ο Κρής µετέφρασε την έκδοση στα Ελληνικά, συµπληρώνοντας κάποια επιπλέον στοιχεία. Στις 413 σελίδες του, γίνεται µια αναλυτική περιγραφή του νησιού κατά τον 17ο και 18ο αιώνα, περιλαµβάνοντας πληροφορίες για ακρωτήρια, όρη, παλιές πόλεις και φρούρια, ήθη και έθιµα των παλαιών Κρητών, στοιχεία για τη χλωρίδα και πανίδα της Κρήτης, τα προϊόντα και τα νοµίσµατά της κ.α Συνεπώς η συγκεκριµένη «περιγραφή» προσφέρει σηµαντικά στοιχεία γεωγραφίας, ιστορίας, κοινωνικής ανθρωπολογίας, τοπογραφίας, αγροτικής παραγωγής κτλ
Στην εισαγωγή του ο µεταφραστής, Εµµανουήλ Βερνάρδος ο οποίος είχε συµµετάσχει στην Ελληνική Επανάσταση και στις Εθνοσυνελεύσεις του Άστρους και της Τροιζήνας ως πληρεξούσιος των Κρητών, επισηµαίνει πως ο ∆άπερ στηρίχθηκε σε περιγραφές άλλων περιηγητών όπως οι Γάλλοι Tournefort, Savary κα
Να σηµειωθεί πως συνδροµητές της έκδοσης ήταν προσωπικότητες της εποχής από διαφορετικούς χώρους, µεταξύ άλλων αναφέρονται οι: Σ. ∆εληγιάννης, Νικ. Ρενιέρης, Α. Γρυπάρης, Γ. Γεννάδιος, Σ. Παπαρηγόπουλος, Γ.Μ. Καραµάνος, Ι.Ε. Χίλλ, ∆.Γ. Κριεζής, Σ. Σκούφος, George Finlay κ.α.
Η παλιά πόλη των Χανίων
Για την παλιά πόλη των Χανίων, αναφέρεται ότι οι οχυρώσεις της αποτελούσαν ένα από τα τέσσερα κυριότερα φρούρια του νησιού. Στο ενετικό λιµάνι ελλιµενίζονταν σκάφη τα οποία «δεν χρειάζονταν πάνω από 12-13 έως 14 πόδια βάθος για να µπορούν να κωπηλατούν. Τα αχθοφόρα πλοία δεν µπορούσαν να εισέλθουν µε ευκολία εξαιτίας των σκοπέλων και των βράχων στην είσοδο του λιµανιού. Ωστόσο στα δυτικά, τα πλοία ήταν πιο εύκολο να ελλιµενιστούν, όπως επίσης και νότια και δυτικά της νησίδας Θοδωρού όπου αγκυροβολούσαν µεγαλύτερα σκάφη. Για την νησίδα Θοδωρού επισηµαίνεται πως µέχρι και το 1645 υπήρχε διορισµένος ∆ιοικητής (Rettore) και ευγενής ενετός Γραµµατέας που ασκούσαν την διοίκηση του νησιού.
Η Επαρχία των Χανίων ( il Territori di Canea), ήταν από τις µεγαλύτερες της Κρήτης και χαρακτηρίζονταν Επισκοπική, δηλαδή ήταν εξαρτηµένη από τον Επίσκοπο του Χάνδακα. Είχε υπό την διοίκηση της πέντε πόλεις: Αποκόρωνα, Κίσαµο, Σέλινο, Άγιο Νικήτα και Σφακιά και περιλάµβανε 244 χωριά.
Νησίδες Θοδωρού και Σούδας
Κατά το 1645 οι Τούρκοι έκαναν απόβαση στην Κρήτη, αρχίζοντας µε την άλωση του φρουρίου της νησίδας Θοδωρού, το οποίο οι Ενετοί επανακατέβαλαν το 1650. Οι ενετοί ονόµαζαν τη νησίδα «Τουρλουρού» και οι Έλληνες Αγ. Θεόδωρος. Στο βιβλίο γίνεται αναφορά στο ξεκίνηµα της Τουρκοκρατίας στα Χανιά και στο πώς οι Τούρκοι για να κυριεύσουν την πόλη των Χανίων επί 54 ηµέρες έκαναν επτά εφόδους µε µεγάλα κανόνια και όλµους ενώ ύψωσαν ψηλό προµαχώνα από χώµα (Τάµπια) για να ελέγχουν τα τείχη. Όταν η πόλη παραδόθηκε στους Οθωµανούς, οι αιχµάλωτοι οδηγήθηκαν σε τρία κάτεργα κοντά στο λιµάνι Σούδας, όπου εκεί οι Τούρκοι βρήκαν 500 κανόνια.
Στο βιβλίο γίνεται ειδική αναφορά στην νησίδα της Σούδας και στο φρούριο (Fortezza) που είχαν κατασκευάσει οι Ενετοί για να προστατέψουν τον κόλπο από εχθρικά και πειρατικά πλοία. Σ’ αυτό είχε εφαρµοσθεί η τελευταία λέξη της οχυρωµατικής τέχνης ώστε δεν µπόρεσαν οι Τούρκοι να το καταλάβουν και παρέµεινε στην κυριαρχία των Βενετών σχεδόν µισό αιώνα ύστερα από την κατάληψη της Κρήτης, οπότε είχε γίνει το καταφύγιο των κυνηγηµένων πατριωτών, ώσπου παραδόθηκε στους Τούρκους µε συνθήκη το 1715.
Στο βόρειο µέρος ήταν ο προµαχώνας Martinengo και ο προµαχώνας Μichiel. Στην ανατολική πλευρά ήταν στρατώνες και δεξαµενές, αποθήκες ενώ υπήρχαν αρκετές µικρές εκκλησίες, ανάµεσα τους ο ναός της Παναγίας La Madonnina. Στα νοτιοδυτικά ο προµαχώνας Orsino και η πύλη του φρουρίου.
Σε άλλο κεφάλαιο του βιβλίου, γίνεται αναφορά στις «ιδιαίτερες κλίσεις των Σφακιανών», εξηγώντας µεταξύ άλλων πως «οι Σφακιώτες υπερέβην σε ανδρεία και εµπειρία στα όπλα». Ήταν επιδέξιοι Τοξότες και µάχονταν µε τόλµη και γενναιότητα. Αγαπούσαν ιδιαίτερα τον χορό και χόρευαν πάντα ένοπλοι».
Παλιές ονοµασίες περιοχών των Χανίων
Στο βιβλίο µε την «περιγραφή» της Κρήτης, περιλαµβάνεται πίνακας µε τις ονοµασίες περιοχών του νησιού πριν το 1700 και το 1800. Όπως φαίνεται, η ετυµολογία των παλιών ονοµασιών σχετίζεται µε την αρχαιότητα.
Μεταξύ άλλων αναφέρονται:
•Αµφιµαλία πόλις: Παλαιόκαστρο
έξω της Σούδας
•Κόλπος Αµφιµαλίας: Κόλπος της
Σούδας
•∆ρέπανον Ακρωτηρίου:
Μελέκας Ακρωτηρίου
•Μινώα πόλις: πόλις Χανίων
•Βουδρόαι νήσοι: Άγιος Θεόδωρος,
Θοδωρού
•Κυδωνία πόλις: Αχλαδιά
•Πυκνός ποταµός: Ταυρωνίτης
•Λιµήν Κυδωνίας: Πλατανιάς
•Περγαµαία πόλις: Γωνιά
•Τίτυρος όρος: Ροδωπού
•∆ικτύναιον Ακρωτήριον:
Ακρωτήριο Σπάθα
•Κόρυκον όρος και νήσος:
Γραµπούσα
•Κίσαµος πόλις: Κίσαµος
•Μυλόαι νήσοι: Κυριάνοι
•Φαλάσαρνα πόλις: Πρινιάκος
•Άπτερα πόλις: Παλαιόκαστρον
•Ράµνος λιµήν: Σφινάρι
•Πολυρρηνία πόλις: Βρύσαις
•Κάδανος: Κάνδανος
•Ιναχώριον πόλις: Σκλαβοπούλα
•Έλυρος πόλις: Αγία Ειρήνη
•Συία πόλις: Αγιά Ρουµέλη
•Λίσα πόλις: Σέλινο
•Τάρρα πόλις: Χώρα Σφακίων
•Λάππα πόλις: Ανώπολις
•Φοίνιξ πόλις: Φοίνικας
•Λευκόν όρος: Μαδάρες
•Κλαύδος νήσος: Γαύδος
