Σε διεθνές συνέδριο, το οποίο πραγματοποιήθηκε την προηγούμενη εβδομάδα στο φημισμένο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης στη Μεγάλη Βρετανία, παρουσιάστηκαν τα “Χανιώτικα νέα” ως ένα πετυχημένο μοντέλο λειτουργίας μίας ημερήσιας επαρχιακής εφημερίδας στην Ελλάδα. Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Reuters Institute for the Study of Journalism, το οποίο αποτελεί ερευνητικό και εκπαιδευτικό φορέα του εν λόγω πανεπιστημιακού ιδρύματος και είχε ως θέμα “Τοπική Δημοσιογραφία σε όλο τον κόσμο: επαγγελματικές πρακτικές, οικονομικές βάσεις και πολιτικές επιπτώσεις”.
Στο συνέδριο συμμετείχαν πάνω από 80 εισηγητές από χώρες της Ευρώπης, όπως η Σουηδία, η Νορβηγία, η Γαλλία, η Μεγάλη Βρετανία, η Γερμανία, η Σερβία κ.α. καθώς επίσης και από την Αυστραλία και τις Η.Π.Α. Ολες οι εισηγήσεις αφορούσαν αποκλειστικά έρευνες και μελέτες για τον τοπικό Τύπο και την τοπική δημοσιογραφία.
Οπως αναφέρθηκε από τους οργανωτές του συνεδρίου, η επιλογή της συγκεκριμένης θεματικής δεν έγινε τυχαία. Ο τοπικός Τύπος παρουσιάζει ένα ιδιαίτερο ενδιαφέρον σε όλο τον κόσμο εξαιτίας του γεγονότος ότι εξακολουθεί και έχει μία σημαντική αναγνωσιμότητα και κυκλοφορία σε σχέση με τον λεγόμενο “εθνικό Τύπο”, ο οποίος παρουσιάζει φθίνουσα πορεία. Επίσης επισημάνθηκε ότι ερευνητικά ο χώρος δεν έχει μελετηθεί επαρκώς όπως άλλες κατηγορίες Μ.Μ.Ε. και ότι συνεπώς υπάρχει πεδίο για συστηματική έρευνα και μελέτη.
Η παρουσίαση των “Χανιώτικων νέων” αποτέλεσε μελέτη περίπτωσης ημερήσιας επαρχιακής εφημερίδας, η οποία, σύμφωνα με τους εισηγητές, ακόμα και την περίοδο της οικονομικής κρίσης και της μετάβασης στην ψηφιακή εποχή εξακολουθεί και αναπτύσσεται και ως προς την αναγνωσιμότητα και ως προς τις επενδύσεις στις νέες τεχνολογίες και το ανθρώπινο δυναμικό.
Η παρουσίαση υπό τον τίτλο «Επιχειρηματικά μοντέλα ημερήσιων τοπικών εφημερίδων στην Ελλάδα: Οι περιπτώσεις των εφημερίδων “Χανιώτικα νέα” και “Ελευθερία” της Λάρισας» έγινε από τους καθηγητές Γιώργο Τσουρβάκα και Αντώνη Σκαμνάκη του Τμήματος Δημοσιογραφίας και Μ.Μ.Ε. του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και αφορούσε εκτός από τα “Χανιώτικα νέα” και την εφημερίδα “Ελευθερία” της Λάρισας. Η επιλογή των δύο εφημερίδων έγινε με βάση τα υψηλότερα ποσοστά της μέσης ημερήσιας αναγνωσιμότητας που κατέχουν οι δύο πρώτες ελληνικές ημερήσιες επαρχιακές εφημερίδες με βάση πρόσφατες σχετικές έρευνες.
Ο ημερήσιος επαρχιακός τύπος στην Ελλάδα
Οι εισηγητές αναφέρθηκαν στα βασικά χαρακτηριστικά του ημερήσιου επαρχιακού Τύπου στην Ελλάδα στις αντιφάσεις και στις διαφοροποιήσεις που υπάρχουν εντός του κλάδου, γεγονός που σχετίζεται με μία σειρά από παράγοντες. Ενδεικτικά αναφέρθηκαν ορισμένες αιτίες οι οποίες επέδρασαν στην ιστορική εξέλιξη και διαμόρφωση του επαρχιακού Τύπου στη χώρα, όπως η ανισομερής οικονομική και περιφερειακή ανάπτυξη, οι παραδόσεις των τοπικών κοινωνιών στην ανάγνωση των εφημερίδων και γενικά των έντυπων Μέσων καθώς και οι δημοσιογραφικές αξίες που κάθε εφημερίδα υιοθετεί. Επισημάνθηκαν, ωστόσο, και άλλοι παράγοντες που εμποδίζουν την ανάπτυξη των επαρχιακών εφημερίδων, όπως η εμπλοκή τους, σε αρκετές περιπτώσεις, στα τοπικά πελατειακά δίκτυα, η μακροχρόνια εξάρτηση, ορισμένων από αυτές, από τις έμμεσες κρατικές ενισχύσεις διαμέσου κυρίως των ατελειών καθώς και η ύπαρξη του τοπικισμού, ο οποίος δεν ενθαρρύνει τη διεύρυνση του αναγνωστικού κοινού συνεπώς και την αύξηση των πωλήσεων.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε στα εξαιρετικά υψηλά ποσοστά μέσης ημερήσιας αναγνωσιμότητας που έχουν οι δύο αυτές επαρχιακές εφημερίδες, ποσοστά που βρίσκονται περίπου στο 45% στις ηλικίες μεταξύ 13 – 65 ετών με βάση πρόσφατες έρευνες αναγνωσιμότητας. Οι εισηγητές τόνισαν ότι αυτά τα ποσοστά αναγνωσιμότητας δεν υπάρχουν στις ημερήσιες εφημερίδες πανελλαδικής κυκλοφορίας, οι οποίες έχουν υποστεί μία τεράστια μείωση στην κυκλοφορία τους και αντιμετωπίζουν μία σοβαρή κρίση. Τέλος επισημάνθηκε ότι η οικονομική και νομισματική κρίση στην Ευρώπη, όπως αυτή εκφράσθηκε στην Ελλάδα, έχει δημιουργήσει τεράστια προβλήματα στις τοπικές εφημερίδες εφόσον η διαφημιστική αγορά έχει συρρικνωθεί δραματικά, ενώ ταυτόχρονα οι πωλήσεις μειώνονται.
Το παράδειγμα των “Χανιώτικων Νέων”
Οι εισηγητές αναφέρθηκαν ειδικά στην περίπτωση της εφημερίδας “Χανιώτικα νέα” την οποία χαρακτήρισαν κοινωνικοποιημένο επικοινωνιακό θεσμό και μοντέλο της Δημοσιογραφίας των Πολιτών (Citizens Journalism) θεωρώντας ότι αυτή αποτελεί σπάνια περίπτωση έντυπου Μ.Μ.Ε. όπου όχι μόνο διαβάζεται, αλλά και γράφεται από τους αναγνώστες. Ταυτόχρονα διευκρίνισαν ότι, ενώ η εφημερίδα προωθεί τη συμμετοχή των αναγνωστών στο περιεχόμενο, η ίδια στηρίζεται σε έναν μεγάλο αριθμό επαγγελματιών δημοσιογράφων πλήρους απασχόλησης, οι οποίοι ως επαγγελματίες καλύπτουν με πλήρη επάρκεια όλα τα τοπικά θέματα. Οπως αναφέρθηκε η εφημερίδα καλύπτει όλα τα τρέχοντα θέματα τοπικής επικαιρότητας, ενώ ο κυρίως τίτλος σχετίζεται σχεδόν πάντα με ένα τοπικό ζήτημα. Αναφορά έγινε και στο ιδιόκτητο δίκτυο διανομής και στη μη εξάρτησή της από τις κρατικές ενισχύσεις διακίνησης διαμέσου της ταχυδρομικής ατέλειας, η οποία όμως προσφάτως περιορίστηκε σημαντικά εξαιτίας των μνημονιακών πολιτικών.
Οι εισηγητές τόνισαν, επίσης, ότι τα έσοδα των δύο εφημερίδων στηρίζονται κυρίως στις πωλήσεις τους και στα έσοδα από τις τοπικές διαφημίσεις, τις μικρές αγγελίες και τις ανακοινώσεις ευχαριστήριων, μνημοσύνων κ.λπ. Ειδικά για την τελευταία κατηγορία επισημάνθηκε ότι αυτού του είδους η δημοσιοποίηση αποτελεί μία κοινωνική αξία ορισμένων τοπικών κοινωνιών, να μοιράζονται δηλαδή τη χαρά και τη λύπη με άλλα μέλη της κοινότητας, γεγονός που αποδεικνύει τον υψηλό βαθμό κοινωνικοποίησης και αλληλεγγύης σε περιοχές της ελληνικής περιφέρειας.
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε και για την πρωτοβουλία των “Χ.Ν.” να ιδρύσουν το μοναδικό σήμερα Μουσείο Τυπογραφίας στην Ελλάδα το οποίο έχει έναν πολιτιστικό και εκπαιδευτικό χαρακτήρα. Ειδικά για το Μουσείο Τυπογραφίας έγινε παρουσίαση και εικόνων με τη νέα πτέρυγα και τα σπάνια εκθεσιακά αντικείμενα. Η παρουσίαση της εν λόγω πρωτοβουλίας της εφημερίδας προκάλεσε το έντονο ενδιαφέρον όπως φάνηκε και από τις πολλές ερωτήσεις που έγιναν προς τους εισηγητές κατά τη διάρκεια και στο περιθώριο του συνεδρίου.
Συμπεραάματα και επισημάνσεις
Από τις εισηγήσεις και στη συζήτηση που ακολούθησε επισημάνθηκε ότι και σε άλλες περιοχές τη Ευρώπης και των Η.Π.Α. εμφανίζονται τοπικές εφημερίδες οι οποίες έχουν ισχυρή αναγνωσιμότητα και κυκλοφορία σε τοπικό επίπεδο. Το γεγονός αυτό υποδηλώνει ότι ανεξαρτήτως των τεχνολογικών αλλαγών και ιδιαίτερα τη διαδικασία μετάβασης από την έντυπη στη διαδικτυακή πληροφορία οι τοπικές έντυπες εφημερίδες θα εξακολουθήσουν για αρκετά χρόνια να υπάρχουν εφόσον όμως μπορούν να εκφράζουν τις τοπικές κοινότητες και να τηρούν τη δημοσιογραφική δεοντολογία. Συνεπώς προκειμένου να εξακολουθήσουν να συσπειρώνουν και να διευρύνουν το αναγνωστικό τους κοινό θα πρέπει να δίνουν έμφαση στην τοπική ενημέρωση και στα τοπικά ζητήματα. Σε ορισμένες περιπτώσεις θα πρέπει να υπάρχει μεταξύ τους συνεργασία, όπως για παράδειγμα η ανταλλαγή δημοσιογραφικής ύλης. Τέλος έγινε κατανοητό ότι σταδιακά και σε βάθος χρόνου θα υπάρξει μία μετατόπιση του αναγνωστικού κοινού από τις έντυπες εφημερίδες στις διαδικτυακές και για τον λόγο αυτό ο τοπικός Τύπος θα πρέπει να προετοιμαστεί αναπτύσσοντας και εμπλουτίζοντας συνεχώς την ηλεκτρονική του έκδοση και παρουσία.
