«Το παρελθόν δεν μόνο αυτό που σου συνέβη. Μερικές φορές είναι και εκείνο που γράφτηκε από μόνο του»
Χρονοκαταφύγιο
Η μνήμη μας παίζει παιχνίδια. Σε όλους κι όλες μας. Γι’ αυτό είναι ρεαλιστικό το απόσπασμα από το βιβλίο “Χρονοκαταφύγιο”.
Είναι οι μνήμες που μένουν μαζί μας, οι θαμμένες κι οι άλλες οι ψευδό-μνήμες. Τις τελευταίες τις πλάθουμε χρησιμοποιώντας τωρινές προσλήψεις. Και μετά τις αρχειοθετούμε στο παρελθόν. Για να τις ανασύρουμε αργότερα σαν αυθεντικές.
Είναι τα προσωπικά μας deja-vu. Τα ανομολόγητα.
Τέτοια στιγμιαία ταξίδια Αλέ-ρετουρ έζησα το Σαββατοκύριακο διαβάζοντας το βιβλίο “Χρονοκαταφύγιο”.
Αποσπάσματα του και σχόλια για τη μνήμη και τη νόσο Alzheimer συνθέτουν το σημείωμα.
Μια Ευρωπαϊκή γεωγραφία της ηλικίας
Oι Βόρειο-Ευρωπαίοι μεταναστεύουν στο Νότο μαζικά εδώ και δεκαετίες. Μύχια τους ελπίδα να επιβραδύνουν το χρόνο, να βρουν το χρονοκαταφύγιο τους…
«Αν υπήρχε κάποια ευρωπαϊκή γεωγραφία της ηλικίας κάπως έτσι θα ήταν η κατανομή της…
Παρίσι, Βερολίνο και Άμστερνταμ για τα νιάτα, με τη χαλαρότητα τους τις μυρωδιές της μαριχουάνας, τις μπιροποσίες, τις ποδηλατάδες, το κύλισμα στα πάρκα, τις Κυριακάτικες υπαίθριες αγορές των παλιατζήδων και την ελευθεριότητα…
Ακολουθεί η ωριμότητα σε Βιέννη και Βρυξέλλες με επιβράδυνση των ρυθμών, ανέσεις, τραμ, ασφάλιση υγείας, σχολεία για τα παιδιά, λίγο σταδιοδρομία, υπαλληλία στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Για αυτούς που δεν θέλουν ακόμα να γεράσουν υπάρχει η Ρώμη, η Βαρκελώνη ή Μαδρίτη με το καλό φαγητό, τα ζεστά απογεύματα που σε αποζημιώνουν για την κίνηση στους δρόμους και το ελαφρύ χάος.
Στην ύστερη νεότητα θα προσέθετα τη Νέα Υόρκη θεωρώντας την Ευρωπαϊκή πόλη που μετατοπίστηκε πίσω από τον ωκεανό.
Η Ζυρίχη είναι η πόλη για τα γεράματα. Εδώ ο κόσμος επιβραδύνεται. Το ποτάμι της ζωής έχει μεταμορφωθεί σε λίμνη αργή, γαλήνια. Πολυτέλεια της πλήξης κι ήλιος στο λόφο για τα γέρικα κόκαλα.
Ο χρόνος σ’ όλη του τη σχετικότητα…».
Η απώλεια της μνήμης
Τι μας συμβαίνει όταν χάσουμε τη μνήμη μας;
Μήπως απελευθερωνόμαστε;
Χωρίς μνήμη δεν υπάρχουν υποχρεώσεις, ενοχές, δεν υπάρχει καν έγκλημα. Κι επειδή η απώλεια της μνήμης έρχεται στην 4η συνήθως ηλικία λειτουργεί σαν εξισωτικός παράγοντας.
Είναι η περίπτωση όταν κανείς από την παρέα δεν μπορεί να ανασύρει από τα αρχεία της μνήμης του το όνομα ενός κοινού γνωστού.
Τα γηρατειά μας εξισώνουν.
Δεν είναι μόνο το παρελθόν μας που ξεθωριάζει σαν γραπτό σε πίνακα κιμωλίας. Αρκετοί έχουν την αίσθηση ότι το μέλλον έχει καταργηθεί… Οι αναλήψεις μας από τα αποθέματα μνήμης αραιώνουν.
Όταν το ταξίδι προς την Ιθάκη -το παρελθόν μας- ολοκληρωθεί θα θυμόμαστε ελάχιστα κι αποσπασματικά.
Εκτός κι αν τα χουμε καταγράψει…, τότε διαβάζοντας τα θα τα θυμόμαστε και θα μας πνίγουν.
Θα είναι κάτι σαν μια παλίρροια του παρελθόντος.
Το σύνδρομο του απόντος
Υπάρχουν τόσα πολλά μέρη όπου δεν βρίσκομαι… Στη Λισσαβώνα, στην Κωνσταντινούπολη, στο Άμστερνταμ. Όχι μόνο λείπω, αλλά λείπω με πόνο. Λείπω ένα βροχερό απομεσήμερο στο Λονδίνο, λείπω από τον καύσωνα ένα απόγευμα στη Μαδρίτη. Λείπω τόσο πολύ. Ο κόσμος είναι γεμάτος από την απουσία μου…
Η απουσία είναι ιδιαίτερα εκκωφαντική για τους κοσμοπολίτες…
Έχω ένα όνειρο…
Ευτυχώς υπάρχει το πράσινο. Η εναλλακτική, η ελπίδα για την επόμενη μέρα των διαδόχων μας.
Κι ας υπάρχει κίνημα ρετρό σ’ όλη τη γηραιά ήπειρο.
Τα νέα ταξίδια αρχίζουν, μόλις τελειώσουν τα τωρινά.
«Καλά ταξίδια σχολικά» ευχηθήκαμε στα πρωτάκια μας.
Στους τελειόφοιτους μας η ευχή μας ήταν «η περιέργεια, η παρατηρητικότητα κι η προνοητικότητα να σας οδηγούν».
Το βιβλίο “Χρονοκαταφύγιο”
Ο Βούλγαρος συγγραφέας Georgi Gospodinov τιμήθηκε με το Βραβείο Booker, για το “Χρονοκαταφύγιο”. Στην ανακοίνωση αναφέρεται «Είναι ένα σπουδαίο μυθιστόρημα για την Ευρώπη, μια ήπειρο που χρειάζεται ένα μέλλον, όπου το παρελθόν ανακατασκευάζεται και η νοσταλγία είναι δηλητήριο. Προσφέρει μια προοπτική για το πεπρωμένο χωρών που ήταν στο επίκεντρο της ιδεολογικής σύγκρουσης Δύσης και κομμουνιστικού κόσμου».
Στο “Χρονοκαταφύγιο”, ο Gospodinov με τρυφερότητα, χιούμορ και μοναδική ενσυναίσθηση παρατηρεί τη σύγχρονη Ευρώπη και δημιουργεί δύο παράλληλες χώρες: το παρελθόν και το μέλλον.
Συνδυάζοντας την ειρωνεία και τη νοσταλγία, μας μεταφέρει σε χρόνους και τόπους για να αντιμετωπίσει την αβεβαιότητα του μέλλοντος, σ’ ένα γοητευτικό ταξίδι στην απέραντη ήπειρο του χθες.
Το βραβείο συνοδεύτηκε με το ποσό των 50.000 λιρών.
Συμπερασματικά
-Ταξιδεύουμε, μαζεύουμε μυρωδιές και ιστορίες. Μας χρειάζονται ιστορίες από διάφορες χρονιές. Κάθε είδους ιστορίες μικρές, μεγάλες, φωτεινές…
– Θυμόμαστε με τα χρώματα της παλέτας, ζωγραφίζουμε τις μνήμες με λέξεις άλλων εποχών…
– Ανακαλούμε τις μονομανίες μας, τις συλλογές, τις καλλιέργειες, τους έρωτες και τις συνθηκολογήσεις μας.
– Ανασυγκροτούμε τον εαυτό μας πάνω στις μνήμες των άλλων, χωρίς να επιστρέφουμε σε παλιούς προορισμούς.
-Το “Χρονοκαταφύγιο” έχει τόσες αναγνώσεις, όσες φορές το διαβάσεις. Είναι οι μνήμες μας, η λήθη κι η αναβίωση τους…
*Ο Κυρ. Βασιλομανωλάκης είναι Πτυχ. Ψυχολογίας-Ανάπτυξης Παιδιού, Master Εκπαίδευσης στη Διά Βίου Μάθηση. Επικοινωνία polygnosi@otenet.gr Τα βιβλία του ‘Μαθαίνω εύκολα΄ ‘Θυμάμαι εύκολα’ ‘Μελετώ αποτελεσματικά’ διατίθενται από τα βιβλιοπωλεία Libraire και ΚΥΒΟΣ.
