Τα διαπύλια τέλη των λαχανικών στα Χανιά το 1920

«Ζωηρά αγανάκτησις επικρατεί εις τα τάξεις των παραγωγέων λαχανικών και οπωρικών λόγω της επιβληθείσης υπό του Δήμου Χανίων βαρείας φορολογίας 6% επί των προϊόντων αυτών, ήτις με το 2% των διαπυλίων τελών αποτελεί σημαντικήν αφαίμαξιν, ισοδυναμούσαν σχεδόν με τον καταργηθέντα δημόσιο φόρον των 10% από τον οποίον ο κόσμος επίστευσεν ότι απαλλάγει. Η αγανάκτησις δε επεκτείνεται εις όλας τας λαϊκάς τάξεις, διότι κατ’ ουσίαν η φορολογία επιβαρύνει τον καταναλωτήν[…]» («Νέα Έρευνα» 2/7/1920).
Τι ήταν όμως τα «διαπύλια τέλη»; Πότε καθιερώθηκαν και ποιά ήταν η ιστορία τους; Τα διαπύλια τέλη» ήταν δημοτικοί φόροι, οι οποίοι καθιερώθηκαν το 1847 με τον Νόμο 68/1847 «Περί δημοτικών φόρων» και καταργήθηκαν το 1948, δηλαδή διήρκησαν έναν ολόκληρο αιώνα. Ήταν μια μορφή έμμεσης φορολογίας που επέβαλαν οι δημοτικές αρχές των πόλεων στα αγαθά, τα οποία μετέφεραν υποζύγια από άλλες περιοχές όταν εισέρχονταν από τις πύλες των πόλεων. Τα τέλη εισπράττονταν από τους εισπράκτορες, φιλικά προσκείμενους στην εκάστοτε δημοτική αρχή, στους οποίους είχαν «ενοικιαστεί». Στα σημεία είσπραξης στις μεγάλες πόλεις, όπως η Αθήνα υπήρχαν ειδικά πρόχειρα κτίσματα, οι «Φόροι». Τέτοιου είδους φόροι υπήρχαν στην αρχαία Αθήνα (το «Διαπύλιον»), στο Βυζάντιο, κατά την περίοδο της Βενετοκρατίας, καθώς και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Φαίνεται ότι στα Χανιά είχαν καταργηθεί και το 1920 επιβλήθηκαν εκ νέου επί Δημαρχίας Εμμανουήλ Μουντάκη.
Το άρθρο στον «Κήρυκα» συνεχίζει ότι αυτός ο φόρος ήρθε να προστεθεί στην αύξηση της τιμής του άρτου, με αποτέλεσμα την υπερτίμηση και άλλων αγαθών, καθώς το ψωμί και τα λαχανικά ήταν είδη πρώτης ανάγκης, σύμφωνα με τον αρθρογράφο. Εντυπωσιακή είναι η διαπίστωση των κοινών οικονομικών προβλημάτων της σημερινής εποχής με εκείνα πριν από ένα αιώνα, όπως διατυπώνεται στη φράση: «Και φαίνεται παραδόξως η ευκολία με την οποία η φορολογία αύτη επεβλήθη υπό τη Δημοτικής αρχής και ενεκρίθη υπό της προσϊσταμένης διοικητικής αρχής, χωρίς να ληφθώσιν υπόψη τα αφόρητα βάρη με τα οποία επιφορτίζει τας λαϊκάς τάξεις, η σημερινή ακρίβεια, η οποία καθιστά αβίωτον τον βίον». Το αποκορύφωμα ήταν η αποκάλυψη ότι η υπηρεσία των «διαπύλιων τελών» κόστιζε στο Δήμο το 46% των εισπραττόμενων τελών. «Τούτο μας φαίνεται τόσον βαρύ, που δυσκολευόμεθα να το πιστεύσωμεν και πιστεύομεν ότι η δημοτική αρχή θα θελήση να δώση μιαν εξήγησιν επί τούτου», καταλήγει αφήνοντας αιχμές για τους δημοτικούς άρχοντες ο συντάκτης του άρθρου.
Πηγές
1. Τα «Διαπύλια Τέλη» (1847-1948), η στάση «Φόρος» και τα πρώτα «Διόδια» (1842). Μικρά κατάστιχα. Η ιστορία της Λογιστικής και της φορολογίας
https://www.taxheaven.gr/news/37725/ta-diapylia-telh-18471948-h-stash-foros-kai-ta-prwta-diodia-1842?output=printer, 6/8/2020.
2. http://3lyk-argous.arg.sch.gr/neo/pdf/foroi%20tel.pdf, 6/8/2020.