Με τη φράση του «Πάντων χρηµάτων µέτρον ἐστίν ἄνθρωπος…», ο Πρωταγόρας (περ. 490 π.Χ. – περ. 420 π.Χ.) δείχνει πόσο ανθρωποκεντρική, σχετική και υποκειµενική είναι η προσέγγιση της αλήθειας και γενικότερα των πραγµάτων. Είναι στην κοινή µας αντίληψη το ότι ο άνθρωπος «φέρνει τα πράγµατα στα µέτρα του», από τα πιο απλά όπως π.χ. η αίσθηση της απόστασης, του βάρους, της ταχύτητας κλπ., µέχρι την αντίληψη δυσκολότερων εννοιών όπως π.χ. της ελευθερίας, της δηµοκρατίας, της ενσυναίσθησης, της αγάπης, ακόµα και αυτής της έννοιας της θεότητας.
Ειδικά για το τελευταίο, της πρόσληψης δηλαδή του Θείου, είναι ανοµολόγητη αλήθεια ότι καθένας µας είναι σε ένα διαρκές «δούναι και λαβείν» µε τον δικό του Θεό!
∆ιαβάζοντας πρόσφατα το βιβλίο του αείµνηστου ∆ιονύση Σιµόπουλου (1943 – 2022) «Είµαστε αστρόσκονη. Σύµπαν, µια ιστορία χωρίς τέλος», συνέλαβα το µυαλό µου να πραγµατεύεται άλλα µεγέθη από τα συνήθη και να ταξιδεύει µε απίθανες ταχύτητες σε χώρους και διαστάσεις έξω από την ανθρώπινη εµπειρία. Αναρίθµητα άστρα και γαλαξίες, αποστάσεις µετρούµενες σε έτη φωτός και ταχύτητες συγκρίσιµες µόνο µε την ταχύτητά του, απίθανες ποσότητες ενέργειας και εντάσεις της βαρύτητας, παραµορφώσεις του χώρου και του χρόνου και «µαύρες τρύπες» που εξαφανίζουν από το Σύµπαν ό,τι «πέσει» σ’ αυτές, συνθέτουν ένα πεδίο απόκοσµο, όµως υπαρκτό, το οποίο καµιά σχέση δεν έχει µε το καθηµερινό πεδίο δράσης των ανθρώπων. Σίγουρα, τα µέτρα µέσα στα οποία προσπαθούµε να χωρέσουµε τη ζωή µας, δεν µπορούν να εξηγήσουν το Σύµπαν που γεννήθηκε βίαια από τη µεγάλη έκρηξη πριν 13,8 δισεκατοµµύρια χρόνια και συνεχίζει να «ζει» και να επεκτείνεται.
Στον Γάλλο Γκυστάβ Φλωµπέρ (1821 – 1880) χρωστάµε τη σκέψη «Τα ταξίδια µάς κάνουν ταπεινούς. Συνειδητοποιούµε πόσο µικροσκοπικός είναι ο χώρος που καταλαµβάνουµε σ’ αυτόν τον κόσµο.» Άραγε θα γινόµασταν πιο ταπεινοί αν µπορούσαµε να κάνουµε κάποιο διαστρικό ταξίδι, για να διαπιστώσουµε σε τι κουκίδα του Σύµπαντος ζούµε;
Για την ύπαρξη ή όχι του Θεού δεν νοείται κάποιας µορφής διαµάχη. Και τούτο επειδή όσα επιχειρήµατα µπορεί να προσκοµίσει αυτός που αρνείται, άλλα τόσα µπορεί να φέρει κι αυτός που υποστηρίζει την ύπαρξή του. Αλλά κυρίως, και είναι αυτό το σπουδαιότερο, επειδή η έννοια του Θείου µόνο µε την πίστη βιώνεται. Σε κάθε περίπτωση όµως η θεότητα, νοµίζω, πρέπει να νοείται ως υπέρτατη έκφραση όλων των εκφάνσεων της ζωής του Σύµπαντος και όχι ως εργαλείο για τις επιδιώξεις µας κατά το δοκούν.
Ο Επίκουρος (341 π.Χ. – 270 π.Χ.) στην πρώτη Κύρια ∆όξα γράφει: «Το µακάριο και άφθαρτο ον ούτε το ίδιο έχει προβλήµατα ούτε και σε άλλους προκαλεί· έτσι δεν οργίζεται µε κανέναν και δεν χαρίζεται σε κανέναν. Γιατί όλα αυτά είναι γνωρίσµατα των αδύναµων όντων.» Και στην επιστολή προς Μενοικέα (123): «Μην του προσάπτεις τίποτα το άσχετο µε την αφθαρσία και αταίριαστο µε τη µακαριότητά του».
Έτσι λοιπόν, πιστεύω, από τα παραπάνω προκύπτει, ότι το ζητούµενο δεν είναι να έχουµε ένα Θεό συµφερτικό για να κάνουµε δουλειές µαζί, αλλά ένα Θεό προς τον οποίο µε προσπάθεια και αγώνες θα κατατείνουµε, χωρίς να περιµένουµε άλλη ανταµοιβή από αυτόν.
*O Μανώλης Κουφάκης είναι δρ µηχανικός, τ. δ/ντής ∆Ε∆∆ΗΕ Α.Ε.
