Στην αρχαιότητα οι σοφοί οραµατίζονταν µια ιδανική πολιτεία του µέλλοντος, συγκεντρώνοντας την προσοχή τους σ’ ένα δέσµιο. Στο πώς θα εκπαιδεύονται οι πολίτες της πολιτείας. Η παιδεία λοιπόν ήταν ο καθοριστικός παράγοντας για µια ιδανική πολιτεία. Σ’ αυτό το πνεύµα έχει συνταχθεί το άρθρο 16 του συντάγµατος. Η παιδεία αποτελεί βασική αποστολή του κράτους και όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωµα δωρεάν παιδείας. Αυτά αναφέρονται στο επίµαχο άρθρο 16 του συντάγµατος της χώρας. Εξαίρει την αποστολή της παιδείας για τον φωτισµό και την ευδαιµονία του λαού.
Για να φωτιστεί το γένος και να αποκτήσει ευδαιµονία, πρέπει να εκπαιδευτεί συστηµατικά. Και αυτό αποτελεί υποχρέωση του κράτους. Είναι γεγονός ότι µια χώρα που προηγείται στον εκπαιδευτικό τοµέα, µπορεί να είναι ισχυρότερη µιας άλλης που προηγείται στον βιοµηχανικό τοµέα. Η παιδεία όµως δεν αφορά µόνο την εκπαίδευση, αλλά ολόκληρο το φάσµα του πολιτισµού. Έτσι λοιπόν στο άρθρο 16 του συντάγµατος εξαίρονται δύο έννοιες που είναι συνυφασµένες µε τον θεσµό της δηµοκρατίας. Η έννοια του ελεύθερου ανθρώπου και η έννοια του υπεύθυνου πολίτη. Αυτός πρέπει να είναι ο στόχος της παιδείας. Να διαπλάσει ελεύθερους ανθρώπους και υπεύθυνους πολίτες, διότι τότε ένας ελεύθερος άνθρωπος θα ΄χει ηθικό φρόνηµα και ένας υπεύθυνος πολίτης θα ΄χει πατριωτισµό.
Η παιδεία λοιπόν είναι βασική αποστολή του κράτους και όχι ιδιωτικών οικονοµικών συµφερόντων. Η εκπαίδευση δεν αποτελεί εµπόρευµα. ∆εν είναι ιδιωτική επιχείρηση αλλά κοινωνικό αγαθό. Ιδιαίτερα στο άρθρο 16 του συντάγµατος αναφέρεται ξεκάθαρα ότι η ανώτατη παιδεία χορηγείται από το κράτος.
Η σύσταση ανώτατων σχολών από ιδιώτες απαγορεύεται: Αυτή τη διάταξη του συντάγµατος ψήφισε η τότε κυβέρνηση της Ν.∆. και που σήµερα θέλει να παρακάµψει η κυβέρνηση. Λέγεται ότι αφού υπάρχουν ιδιωτικά νηπιαγωγεία, σχολεία και Γυµνάσια, γιατί να µην υπάρχουν και ιδιωτικά πανεπιστήµια; Όµως τα σχολεία µε τα πανεπιστήµια δεν έχουν το ίδιο εκπαιδευτικό βάρος. ∆εν µπορούν αυτές οι δυο βαθµίδες της εκπαίδευσης να συγχωνευθούν στο χωνευτήρι της καπιταλιστικής αρχής. Ότι τα πάντα πρέπει να κατευθύνονται από την ιδιωτική οικονοµία. Κκαι πολύ σωστά ο νοµοθέτης έχει εξαιρέσει την παρεχόµενη ανώτατη παιδεία, από τη ζούγκλα της ελεύθερης αγοράς. Στο κάτω κάτω της γραφής, εάν εκλείψουν τα ιδιωτικά σχολεία, η εκπαίδευση θα µείνει αλώβητη. Όταν όµως εκλείψουν τα δηµόσια πανεπιστήµια, ο λαός θα οδηγηθεί στο… σκοτάδι. Αλλά υπάρχει και µια πραγµατικότητα που δεν πρέπει να παραβλεφθεί. Η παµψηφία των µαθητών που προέρχονται από το δηµόσιο σχολείο εισάγεται στα ανώτατα εκπαιδευτικά, και µάλιστα που προέρχεται από λαϊκές οικογένειες.
Ίσως αυτό το πλεονέκτηµα αυτών των παιδιών να ΄χει µπει στο στόχαστρο των θαυµαστών του καπιταλισµού και να θέλουν να εξισωθούν ικανοί µαθητές των λαϊκών τάξεων µε τους µαθητές των εύπορων οικογενειών που στέλνουν τα παιδιά τους στα ιδιωτικά σχολεία. Να επέλθει δηλαδή µια εξίσωση προς τα κάτω, µε τη λειτουργία των ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Γιατρός εσύ µε βαθµό 19, γιατρός κι εγώ µε τα… λεφτά µου!
Η παιδεία όµως δεν αγοράζεται, δεν εξαγοράζεται, δεν εµπορευµατοποιείται. Και γι’ αυτό επιφανείς πολιτικοί και διανοούµενοι, κρατιστές και µη, φιλελεύθεροι και σοσιαλιστές, συµφώνησαν στο άρθρο 16 του συντάγµατος.
«Η ίδρυση ανώτατων σχολών υπό ιδιωτών απαγορεύεται».
Τόσο ξεκάθαρα γίνεται αναφορά στη λειτουργία των πανεπιστηµίων, που δεν χρειάζονται ερµηνείες από ανώτατα δικαστήρια! Αυτό λοιπόν υποστήριξαν και ψήφισαν επιφανείς προσωπικότητες. Ο Κ. Κατσαρός, ο ∆. Νιάνιας, ο Ε. Παπανούτσος, ο Α. Παπανδρέου, ο Γ. Μαύρος, ο Ι. Πεσµατζόγλου, ο Η. Ηλιού, ο Λ. Κύρκος στη συνεδρίαση της Βουλής στις 25 Απριλίου 1975.
Σήµερα επιχειρείται η ένταξη της ανώτατης παιδείας στα σχέδια της κερδοφορίας του ιδιωτικού κεφαλαίου. Και µάλιστα µε ένα σχέδιο που θυµίζει το σχέδιο του “∆ούρειου Ίππου” για να αγνοηθεί το άρθρο 16 του συντάγµατος. Η ιδεοληψία της νεοφιλελεύθερης ιδεολογίας δεν έχει όρια. Ότι έχει αποµείνει στο κράτος οδηγείται στο κέρδος της ιδιωτικής οικονοµίας. Ακόµα και ο πυλώνας ενός κοινωνικού κράτους, που είναι η παιδεία.
Λέγεται ότι όσοι αντιδρούν σ’ αυτή τη δήθεν µεταρρύθµιση, είναι πολέµιοι του εκσυγχρονισµού και ότι είναι “αγκυρωµένοι” στην ξεπερασµένη… παράδοση.
Βέβαια είναι επικίνδυνο να καταστεί η παράδοση, ο απόλυτος κριτής και οδηγός του µέλλοντος. Όµως στην προκειµένη περίπτωση δεν πρόκειται για κάτι τέτοιο. Επιχειρείται βίαια να αποκοπούµε από τον εθνικό παραδοσιακό κορµό της παιδείας, από ανεδραίωτες απόψεις. Επιχειρείται η επιβολή ενός προβληµατικού µοντερνισµού που δεν έχει ανάγκη η ανώτατη παιδεία.
Επιχειρείται να επικρατήσει το κύκλωµα χρήµα- γνώση- χρήµα, που δηµιουργεί την εκµετάλλευση της γνώσης και την υποβάθµιση του δηµόσιου πανεπιστηµίου.
Αλίµονο για το µέλλον των παιδιών µας, αν καθαγιαστεί και αποκρυσταλλωθεί ένα τέτοιο ιδεολογικό ρεύµα, ακόµα και στον τοµέα της ανώτατης εκπαίδευσης. Να δηµιουργηθούν δύο τάξεις στη νεολαία µας, εκείνων που έχουν την οικονοµική δυνατότητα µιας ανώτατης εκπαίδευσης στα ιδιωτικά ιδρύµατα και εκείνων που δεν υπάρχει άλλος δρόµος, παρά µόνο ο δρόµος κατάληξης τους στο δηµόσιο πανεπιστήµιο. Ότι δεν χρειάζονται πνευµατικές ικανότητες για να προχωρήσεις στην ανώτατη εκπαίδευση, παρά µόνο οικονοµική δυνατότητα. Η άσκηση της επιχειρηµατικής πρωτοβουλίας δεν ανταποκρίνεται στο κοινωνικό συµφέρον, στην περίπτωση ίδρυσης των ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Αυτή η ιδιωτική πρωτοβουλία θα αποβεί σε βάρος του ζήλου των νέων µας για καλύτερη παιδεία. Η εµπορευµατοποίηση της καταρρίπτει το ιδεολόγηµα για την πολιτεία των… αρίστων!
ΤΟ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟ ΑΣΥΛΟ
Πολλοί είναι αυτοί που συνδέουν την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστηµίων µε το πανεπιστηµιακό άσυλο. ∆ηλαδή θα γίνεται µια αντιπαράθεση µεταξύ δηµοσίων και ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Θα παρουσιάζονται τα ιδιωτικά σαν “παράδεισος” και τα δηµόσια σαν “κόλαση”. Για µια τέτοια προοπτική θα ρίχνουν τις ευθύνες στο πανεπιστηµιακό άσυλο!
Το άσυλο όµως έχει ιστορία. Έρχεται από τον µεσαίωνα, όπου τότε τα πανεπιστήµια ήσαν εκείνα που οδήγησαν στην Αναγέννηση. Τότε υπήρχε το τρίπτυχο στα πανεπιστήµια. Η αυτοδιοίκηση, η ακαδηµαϊκή ελευθερία και το άσυλο. Αυτό το τρίπτυχο έκανε τα πανεπιστήµια κάστρα πολιτισµού. Σ’ αυτό το τρίπτυχο βασίζεται η λειτουργία της ανώτατης εκπαίδευσης και κατοχυρώνεται µε συνταγµατικές διατάξεις. Εάν θραύσουµε αυτές τις αρχές, τότε θα έχουµε µια κοινωνία σκλάβων του πνεύµατος. Θα καταλήξουµε σε µία κοινωνία έτοιµη να διαλυθεί και να υποταχθεί. Σε µια κοινωνία χωρίς ρωµαλεότητα.
Το πολιτικό σύστηµα ασχολείται για δεκαετίες µε το πανεπιστηµιακό άσυλο. Το έχει ταυτίσει µε την έννοια του χώρου και όχι µε το απαραβίαστο του πνεύµατος. Η ελευθερία του πνεύµατος υπάρχει µέσα στο άσυλο του πνεύµατος. Αφορά το πνευµατικό έργο των ιδρυµάτων και των πνευµατικών τους προσδιορισµών.
Άσυλο λοιπόν και εσώθεν και εξώθεν!
Λέγεται επίσης ότι δεν µπορεί να υπάρξει τάξη στα πανεπιστήµια, όταν υπάρχει το απαραβίαστο του ασύλου τους.
Βεβαίως όταν τελείται µια αξιόποινη πράξη πρέπει να γίνεται ό,τι γίνεται για κάθε έκταση της επικράτειας. Για την επιβολή της τάξης υπεύθυνες πρέπει να είναι οι πανεπιστηµιακές αρχές, οι οποίες θα κρίνουν εάν είναι σκόπιµο να ζητήσουν τη συνδροµή και άλλων αρχών. Η κυβέρνηση παραµέρισε την ακαδηµαϊκή κοινότητα και νοµοθέτησε τη λειτουργία της πανεπιστηµιακής αστυνοµίας. Προσέλαβε 1500 αστυνοµικούς για να αστυνοµεύουν τον πανεπιστηµιακό χώρο. Και το µέτρο αυτό… ναυάγησε. Αυτοί οι αστυνοµικοί θα βρεθούν στους δρόµους, που το έγκληµα βρίσκεται σε έξαρση. Οι εγκληµατίες δρουν ανενόχλητοι. Τα πανεπιστήµια χρειάζονται καθηγητές και όχι αστυνοµικούς. Τέτοια µέτρα δεν αποτελούν µεταρρυθµίσεις, γιατί δεν υπάρχει συναίνεση της ακαδηµαϊκής κοινότητας. Καµία ιδεολογία δεν µπορεί να αντιµετωπιστεί µε αστυνοµικά µέτρα. Και το πανεπιστηµιακό άσυλο είναι µία ιδεολογία. Εκεί βρήκαν άσυλο οι χιλιάδες φοιτητές στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Εκεί στον χώρο του πανεπιστηµιακού ασύλου οι φοιτητές ξεσήκωσαν την Ελλάδα και παραβιάστηκε από τα τανκς της Χούντας. Όταν το τανκ παραβιάζει την πόρτα του πανεπιστηµιακού ασύλου, τότε η ιστορία αυτής της χώρας κάνει στάση. Γιατί γκρεµίζεται η πόρτα που οδηγεί στην ακαδηµαϊκή ελευθερία, στη γνώση, στην έρευνα, στη δηµοκρατία. Αυτές τις αξίες προστατεύει το άσυλο στα πανεπιστήµια.
ΠΙΣΤΩΣΕΙΣ ΤΗΣ ΠΑΙ∆ΕΙΑΣ
∆εν γίνεται παιδεία µε θεωρίες, µε ευχές και ιδεολογήµατα. Η παιδεία χρειάζεται πιστώσεις. Χρειάζονται πιστώσεις για τους ανθρώπους της παιδείας, που καταγίνονται µε την ανθρώπινη ψυχή. Οι άνθρωποι της εκπαίδευσης όλων των βαθµίδων δεινοπαθούν, διότι το κράτος δεν είναι καλός εργοδότης. Είναι απαράδεκτο το µεροκάµατο ενός ανειδίκευτου εργάτη να ΄ναι µεγαλύτερο από το µεροκάµατο ενός δασκάλου ή ενός καθηγητή πανεπιστηµίου.
Παρ’ όλα αυτά, τα πανεπιστήµια µας είναι καλά. Βρίσκονται στις 500 πρώτες θέσεις, ανάµεσα σε 6.000 πανεπιστήµια. Όσοι επιχειρούν να υποβαθµίσουν τα πανεπιστήµια µας και τα παρουσιάζουν σαν άντρα παρανοµίας και ότι δεν γίνονται µαθήµατα, δεν εκτιµούν τον µόχθο και το έργο καθηγητών και φοιτητών. Αυτή η απαράδεκτη προπαγάνδα στοχεύει στην προώθηση της ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Εάν το κράτος νοιάζεται για καλύτερη παιδεία, χρειάζονται πιστώσεις. Οι πιστώσεις που δίνονται στην παιδεία είναι οι µισές από τον µέσο όρο της Ε.Ε. Στην Ελλάδα είναι περίπου 3,5% του Α.Ε.Π., ενώ στην Ε.Ε. είναι περίπου 6%! Αν φθάναµε τον µέσο όρο της Ε.Ε. θα ΄πρεπε για το 2024 να δώσουµε περίπου 6 δισ. παραπάνω και όχι… 200 εκ.
ΤΑ ΜΗ ΚΡΑΤΙΚΑ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑ
Οι εκφάνσεις που χρησιµοποιούνται για τα µη κρατικά και µη κερδοσκοπικά πανεπιστήµια, δεν ανταποκρίνονται προς την πραγµατικότητα. Πρόκειται για ιδιωτικά πανεπιστήµια, για ιδιωτικές επιχειρήσεις. Ένα πανεπιστήµιο κανονικό, για να λειτουργήσει θέλει µεγάλες πιστώσεις. Θέλει κτήρια, εργαστήρια, ανθρώπινο δυναµικό. Ποιος επενδυτής θα βάλει το κεφάλαιο του σε µια τέτοια κοστοβόρα επένδυση και δεν θα επιδιώξει όχι µόνο να πάρει τα χρήµατα που τοποθέτησε, αλλά και να αποκοµίσει κέρδος. Εκτός κι αν έχει καταργηθεί ο καπιταλισµός στη χώρα και δεν το έχουµε αντιληφθεί. Εποµένως ο όρος µη κερδοσκοπικά, είναι προκλητικός!
Λέγεται ότι είµαστε µια καθυστερηµένη χώρα, γιατί δεν λειτουργούν ιδιωτικά πανεπιστήµια. Ας δούµε τι γίνεται στις άλλες χώρες. Στην Ευρώπη λειτουργούν ιδιωτικά πανεπιστήµια. Αυτά είναι σχεδόν ανύπαρκτα και η ανώτατη παιδεία στηρίζεται στη δηµόσια. Αυτά τα πανεπιστήµια χορηγούν διπλώµατα υποβαθµισµένων σχολών. ∆εν µπορούν να φθάσουν τα δηµόσια γιατί η επένδυση δεν ανταποκρίνεται στην επιδιωκόµενη κερδοφορία. Γι’ αυτό εξάλλου κλείνουν συνεχώς τα ιδιωτικά πανεπιστήµια.
Στις ΗΠΑ τα µεγάλα πανεπιστήµια µπορεί να µην είναι δηµόσια, αλλά δεν είναι ιδιωτικά. Αυτά τα πανεπιστήµια συντηρούνται µε χορηγίες, µε µεγάλες δωρεές και µε τα µεγάλα δίδακτρα των φοιτητών. Τα δίδακτρα φτάνουν περίπου στα 100.000 δολ. τον χρόνο.
∆εν µπορεί λοιπόν να λειτουργήσει ένα τέτοιο σύστηµα στην Ελλάδα. Στη χώρα µας έχουµε 25 πανεπιστήµια και έχουν τις υποδοµές να δεχθούν περισσότερους φοιτητές. ∆εν υπάρχει λοιπόν πρόβληµα όσον αφορά την επάρκεια των πανεπιστηµίων. ∆εν έχει ανάγκη ίδρυσης ιδιωτικών πανεπιστηµίων. Και όµως σχεδιάζεται συνταγµατική εκτροπή, για να λειτουργήσουν ιδιωτικά ιδρύµατα. Φαίνεται ότι η παράκαµψη του άρθρου 16 θα γίνει µε την άµεση ανακήρυξη των δεκάδων Κολλεγίων σε Πανεπιστήµια και µε το πρόσχηµα ότι συνεργάζονται µε ξένα πανεπιστήµια (εφηµερίδα ΑΠΟΓΕΥΜΑΤΙΝΗ). Τα κολλέγια λοιπόν των 2 ορόφων θα δίνουν διπλώµατα δικηγόρων, γιατρών, µηχανικών ισότιµων µε τα διπλώµατα των δηµοσίων πανεπιστηµίων και Πολυτεχνείων. Και τίθεται το ερώτηµα.
Πού πήγε η αριστεία, η αξιοκρατία, η δικαιοσύνη που είχαν υπερτονιστεί από την πολιτική ηγεσία; Πού πήγε η βάση εισαγωγής; Ο φοιτητής µε το προσόν της πνευµατικής ικανότητας και που έκανε τεράστιες προσπάθειες για να εισαχθεί στο δηµόσιο πανεπιστήµιο, “εξισώνεται” µε αυτόν που µε µοναδικό προσόν την οικονοµική άνεση, µπορεί χωρίς ιδιαίτερες προσπάθειες να πάρει όποιο δίπλωµα θέλει. Αρκεί να ΄χει χρήµατα για να πληρώνει την ιδιωτική παιδεία!
Αυτός ο διαχωρισµός είναι καταστροφικός για το µέλλον της νεολαίας. Της στέλνουµε το µήνυµα ότι δεν χρειάζεται ζήλος για µελέτη, αφού έτσι κι αλλιώς την περιµένουν δεκάδες Κολλέγια- ιδιωτικά πανεπιστήµια να της δώσουν όποιο δίπλωµα θέλει!
Έχουµε ξεπουλήσει την εθνική µας οικονοµία. Ας αφήσουµε απ’ έξω την παιδεία αλλά και την υγεία. Η δωρεάν παιδεία και υγεία αποτελούν τα θεµέλια σ’ ένα κράτος που θέλει να υπηρετήσει την κοινωνία. Η ιδιωτική οικονοµική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να αναπτύσσεται σε βάρος της ανθρώπινης αξιοπρέπειας και του κοινωνικού συνόλου. Η εµπορευµατοποίηση της ανώτατης παιδείας θα επιφέρει τέτοιες καταλήξεις.
Σκοπός της παιδείας είναι να παράγει επιστήµονες που θα υπηρετήσουν τον άνθρωπο. Να παράξει επιστήµονες που δεν θα µετατρέψουν την επιστήµη σε κακοποιό δύναµη και την τεχνοκρατία σε όργανο της τυραννίας. Μια τέτοια παιδεία µπορεί να εγγυηθεί το κράτος και όχι η παρουσία οικονοµικών συµφερόντων.
*Ο Βασίλης Πεντάρης
είναι π. βουλευτής Χανίων
