Κύριε διευθυντά,
όλα ανεξαιρέτως τα μεγάλα συλλαλητήρια που πραγματοποιήθηκαν στην Ελλάδα στην περίοδο της μεταπολίτευσης απέτυχαν στις επιδιώξεις τους και τα περισσότερα υπήρξαν επιζήμια για τον τόπο, με συνέπειες που υφιστάμεθα ακόμη. Εννοώ τα παρακάτω: κατά των Σκοπίων για τη χρήση του ονόματος “Μακεδονία” (1992)· κατά της μεταρρύθμισης του ασφαλιστικού από τον Τάσο Γιαννίτση (2001)· κατά της αφαίρεσης του θρησκεύματος από τις ταυτότητες (2000-2001)· κατά των μνημονίων, από τους “αγανακτισμένους” (2011). Όσο για το συλλαλητήριο στο Σύνταγμα όσος κι αν ήταν ο κόσμος που διαδήλωσε, είναι απολύτως βέβαιο ότι η γειτονική χώρα θα συνεχίσει ως «Μακεδονία», είτε με σύνθετο είτε με ατόφιο το όνομα – εναντίον του οποίου γίνεται η κινητοποίηση.
Γιατί λοιπόν η κοινωνία επιμένει με πάθος σε μαζικές κινητοποιήσεις που φέρνουν τα αντίθετα αποτελέσματα; Πριν από τετρακόσια χρόνια ο Αγγλος φιλόσοφος Φράνσις Μπέικον εξήγησε παραστατικά ότι ο ανθρώπινος νους ρουφάει σαν το σφουγγάρι κάθε λογής πλάνη και την υποστηρίζει μέχρι τέλους, απωθώντας με όλες του τις δυνάμεις οποιοδήποτε αντίθετο, ορθολογικό επιχείρημα. Τις πλάνες αυτές τις αποκάλεσε «είδωλα» και τις συνέδεσε με την ανθρώπινη φύση («είδωλα της φυλής»), το άτομο («είδωλα του σπηλαίου»), τις κοινωνικές συναναστροφές («είδωλα της αγοράς») και τις παραδεδομένες φιλοσοφικές αντιλήψεις («είδωλα του θεάτρου»). Στη μαζική συμμετοχή σε συλλαλητήρια με μη ρεαλιστικά αιτήματα ωθούν κυρίως «τα είδωλα της αγοράς»: ο ένας παρασύρει τον άλλο, ώσπου η τάση γίνεται ρεύμα και τελικά πραγματική χιονοστιβάδα που, όπως όλοι γνωρίζουμε, κυλάει στα τυφλά.
Σε ορισμένα από τα προαναφερθέντα συλλαλητήρια πρωτοστάτησε η Εκκλησία της Ελλάδας και χρεώθηκε την αντίστοιχη φθορά. Εν προκειμένω οι ιεράρχες παρασύρθηκαν να συμμετάσχουν στο συλλαλητήριο σαν το φτερό στον άνεμο, χωρίς καν να προσέξουν ότι ένας από τους διοργανωτές προωθεί δημόσια έναν απειλητικό για τη δημοκρατία στόχο: «Ο αγώνας για λευτεριά τώρα ξεκίνησε και πρέπει να λήξει όταν τελειώσουμε με την κατοχή [της χώρας], όταν αδειάσει η Βουλή από το κηφηναριό των δωσιλόγων […]». Ο μόνος που στάθηκε όρθιος και τόλμησε να επικρίνει τη στάση της ιεραρχίας και του κλήρου είναι ο Μεσσηνίας Χρυσόστομος. Σε πρόσφατο άρθρο του επισημαίνει, μεταξύ πολλών άλλων, ότι «κινδυνεύουμε να αλλοιωθούμε εκκλησιολογικά και να εκφυλιστούμε σε μια “θεραπαινίδα” διαφόρων ομάδων, πολλές φορές άγνωστης ιδεολογίας, τοποθέτησης και αρχών αλλά και επιδιωκόμενων σκοπιμοτήτων». «Φωνή βοώντος» στην έρημο όχι μόνο της Εκκλησίας αλλά και της πολιτικής και της δημοσιογραφίας.
Μιχαήλ Πασχάλης,
Ομότιμος καθηγητής Κλασικής Φιλολογίας, Πανεπιστήμιο Κρήτης
Δεν είναι παράλογη η συμπεριφορά των ανθρώπων που διαδηλώνουν, δηλαδή δεν διαδηλώνουν για κάτι που ξέρουν πως δεν θα γίνει, αλλά για κάτι που νομίζουν πως μπορεί να γίνει. Κάποιοι τους έκαναν να πιστεύουν πως μπορεί να γίνει αυτό που θέλουν. Το πρόβλημα λοιπόν είναι πως κάποιοι λένε ψέματα και άλλοι τους πιστεύουν, γιατί δεν έχουν την δύναμη να σκεφτούν ορθά. Απλά πράγματα δηλαδή που δεν χρειάζονται ψυχολογική ή φιλοσοφική ερμηνεία. Έτσι ξεγέλασε και ο Τσίπρας τον κόσμο πως μπορεί να υπάρξουν λεφτά χωρίς μνημόνια, έτσι τον ξεγελάει τώρα πως πρώην πρωθυπουργοί σέρναν βαλίτσες με λεφτά, έτσι ξεγελούν κάποιοι τους ανθρώπους πως μπορεί να υπάρξει ονομασία των Σκοπίων χωρίς την λέξη Μακεδονία. Πάντα η ανθρώπινη πραγματικότητα διαμορφωνόταν με παράγοντες την ανθρώπινη εξυπνάδα και την ανθρώπινη βλακεία. Το γεγονός όμως πως μάζες ανθρώπων πιστεύουν κάτι που άλλοι ξέρουν πως είναι λανθασμένο, δεν κάνει να οδηγεί τους άλλους στο να μην σέβονται την λανθασμένη άποψη των μαζών και να την αντιμετωπίζουν σαν αρρώστια, αυτό δεν είναι ορθολογικό, δεν είναι και δημοκρατικό και οδηγεί σε πόλωση και διχασμό. Λανθασμένες απόψεις τις αντιμετωπίζεις λέγοντας την αλήθεια και με την προσπάθεια να πείσεις, αν δεν μπορέσεις να πείσεις, πρέπει να αποδεχτείς πως υπάρχουν λανθασμένες απόψεις με τις συνέπειες τους, κάτι που επίσης το αντιμετωπίζεις ορθολογικά και δημοκρατικά.