Ο Βενιζέλος αρνήθηκε λέγοντας «Πολιτικών ανδρών ανδριάντες εγείρουσι οι συμπολίτες των μετά τον θάνατο τους, διότι μετά το πέρας του σταδίου τους, δύναται να είναι τελική η περί αυτών κρίσις».
Είναι γεγονός ότι οι περισσότεροι πρωθυπουργοί της μεταπολεμικής περιόδου ίδρυσαν ιδρύματα που φέρουν το όνομα τους. Φαίνεται ότι οι σύγχρονοι πολιτικοί θέλουν να ξεκαθαρίσουν ενόσω ζούνε τους λογαριασμούς τους με την ιστορία. Γίνονται οι ίδιοι “ιστοριογράφοι” του… εαυτού τους και θέλουν να παρουσιάζουν τις εξηγήσεις τους γύρω από τα αμφισβητούμενα ιστορικά γεγονότα, όπως αυτοί θα επιθυμούσαν.
Επιδιώκουν να προβάλουν το πορτρέτο τους στην οθόνη της ιστορίας όπως αυτοί θέλουν να είναι. Ανησυχούν για την τελική κρίση της ιστορίας και γι’ αυτό τον λόγο θέλουν αυτοί να οριοθετήσουν την τελική απόφαση της. Θέλουν να την προλάβουν και να την προκαταλάβουν. Επιθυμούν οι ίδιοι να ξεκαθαρίσουν τους λογαριασμούς τους με την Κλειώ. Ανησυχούν ότι ο ιστορικός θα πλαστουργήσει ένα πρόσωπο αλλιώτικο απ’ ό,τι είναι!
Ότι η μορφή που θα δώσει δεν θα ανταποκριθεί μ’ αυτό που θα επιθυμούσαν. Δείχνουν να μην πιστεύουν το ιστορικό δικαστήριο και θέλουν οι ίδιοι οι πολιτικοί να ετοιμάσουν το ιστορικό βήμα «εν ζωή», θέλουν δηλαδή αυτοί να κατευθύνουν την ιστορία.
Η ιστορία όμως βιάζεται, ούτε επηρεάζεται ούτε εκδικείται. Πάντοτε λογαριάζει το λαϊκό αισθητήριο και δεν θέλει να αδικήσει αυτούς που έχουν σφραγιστεί από το λαϊκό αίσθημα με επιτυχία. Αυτό το λαϊκό αισθητήριο κυριαρχεί στην τελική κρίση της. Θέλει να συνταχθεί με το λαϊκό αίσθημα και στο τέλος βρίσκει το δίκιο σ’ αυτήν την πλευρά.
Όχι στην πλευρά των διορθωτών!
Στη χώρα μας ανάμεσα στις πολλές παθογένειες του πολιτικού συστήματος, υπάρχει και αυτή η παθογένεια των πρωθυπουργών να «στήνουν» ιδρύματα «εν ζωή».
Έτσι έχουμε το ίδρυμα Κ. Καραμανλή, Γ. Παπανδρέου, Α. Παπανδρέου, Κ. Μητσοτάκη, Κ. Σημίτη, και αυτές τις μέρες το ίδρυμα Α. Σαμαρά. Το ίδρυμα Ελ. Βενιζέλου αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση και θα αναφερθώ αναλυτικότερα.
Τα παραπάνω ιδρύματα ιδρύθηκαν είτε από τους ίδιους τους πολιτικούς είτε από τους συγγενείς τους.
Το ίδρυμα Κ. Καραμανλή εξυπηρετεί κυρίως το πάθος του Καραμανλή για την υστεροφημία του. Έδινε μεγάλη σημασία στην υστεροφημία του, γιατί γνώριζε ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει σιγουριά γι’ αυτήν. Η αυτοεξορία του για 11 χρόνια στο Παρίσι επηρέασε πολύ τις σκέψεις του για την υστεροφημία του. Ήθελε να ‘χει το τέλος που αυτός επιθυμούσε. Και πιστεύω ότι το πέτυχε. Δεν είχε το άδοξο τέλος των Χ. Τρικούπη. Ε. Βενιζέλου που πέθαναν εξόριστοι σαν… «κυνηγημένοι»!
Τα ιδρύματα Γ. και Α. Παπανδρέου αποτελούν ιδρύματα- σφραγίδες. Δεν έχει καθιερωθεί η φυσιογνωμία τους στον πολιτικό μας ορίζοντα.
Το ίδρυμα Κ. Μητσοτάκη ιδρύθηκε από τον ίδιο για να ρετουσάρει ιδιαίτερα τις όποιες ευθύνες του για τα γεγονότα της 15/7/1965.
Το ίδρυμα Κ. Σημίτη «στήθηκε» για να τον «δικαιώσει» και για να τον «απομακρύνει» από τις όποιες πολιτικές του ευθύνες για τα περισσότερα και μεγαλύτερα σκάνδαλα, που έγιναν στη διάρκεια της πρωθυπουργίας του (χρηματιστήριο, ολυμπιακοί αγώνες, εξοπλισμοί, SIEMENS)!
Αυτές τις μέρες ανακοινώνεται και το ίδρυμα Α. Σαμαρά. Αυτό το ίδρυμα αναφέρει στους σκοπούς του ότι είναι «η μελέτη και προβολή του έργου του Α. Σαμαρά, ως πνευματικού ανθρώπου και πολιτικού άνδρα».
Αλήθεια πότε ονομάζεται κάποιος σαν πνευματικός άνθρωπος; Μάλλον όταν έχει προσφέρει πνευματικό έργο και όταν υπάρχει μια διάκριση στον τομέα του πνεύματος.
Ο Κ. Καραμανλής επιθυμούσε τον κεντρώο προσανατολισμό της Ν.Δ. και γι’ αυτό τον λόγο στήριξε τον Γ. Ράλλη. Ο Γ. Ράλλης είχε ακολουθήσει την πολιτική και τον ιδεολογικό προσανατολισμό που είχε δώσει ο ιδρυτής της Ν.Δ. Αυτή όμως η στήριξη του Κ. Καραμανλή προς τον Γ. Ράλλη βοήθησε μελλοντικά τον Κ. Μητσοτάκη για την αρχηγία της Ν.Δ. Ο Αβέρωφ θέλοντας να εκδικηθεί τον «καραμανλισμό» που ανέδειξε πρωθυπουργό τον Γ. Ράλλη, στήριξε με όλες τις δυνάμεις του τον Κ. Μητσοτάκη έναντι του Κ. Στεφανόπουλου, στη διεκδίκηση της αρχηγίας της Ν.Δ. το 1984. Πρωταγωνιστικό ρόλο σ’ αυτή την πολιτική βούληση Αβέρωφ, έπαιξε και ο Α. Σαμαράς.
Ο Α. Σαμαράς ανταμείφθηκε από τον Κ. Μητσοτάκη για τη στήριξη του στην εκλογή του και τον έκανε υπουργό Εξωτερικών. Δυστυχώς, όμως, αποδείχθηκε μοιραίος για τη χώρα με το Μακεδονικό αλλά και για τον Μητσοτάκη. Διέσπασε το κόμμα της Ν.Δ. και ανέτρεψε τον εκλεγμένο πρωθυπουργό.
Μετά τη διάλυση του κόμματος της Πολιτικής Άνοιξης που είχε ιδρύσει επέστρεψε στο κόμμα της Ν.Δ. και μάλιστα γίνεται αρχηγός της έναντι της Ντ. Μπακογιάννη!
Οι εσωκομματικοί συσχετισμοί λειτούργησαν τότε υπέρ αυτού. Γιατί πάντα αυτοί προσδιορίζουν τις εξελίξεις στη Ν.Δ.! Με τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ και ιδιαίτερα του Ε. Βενιζέλου γίνεται πρωθυπουργός. Μια κυβέρνηση μοιραία για το ΠΑΣΟΚ.
Ενώ έλεγε κι αυτός ότι θα σκίσει φύλλο φύλλο το μνημόνιο στο Ζάππειο, εφάρμοσε το πιο σκληρό μνημόνιο, κόβοντας τους μισθούς και τις συντάξεις κατά 50%. Έριξε μαύρο στη δημόσια τηλεόραση, ενέργεια ανεπίτρεπτη για μια Δημοκρατία και για την ελεύθερη έκφραση!
Δεν πήγε ποτέ στην ώρα του πρωθυπουργού στη Βουλή και δεν θέλησε να συναντήσει ποτέ τον Διέπραξε μια θεσμική απρέπεια που δεν ταιριάζει στη Δημοκρατία, αφού δεν παρέδωσε όταν ηττήθηκε στις εκλογές του 2015. Ο νέος πρωθυπουργός βρήκε το κλειδί του πρωθυπουργικού γραφείου κάτω από ένα… χαλάκι!
Οι λογαριασμοί με την ιστορία δεν ξεκαθαρίζονται με την ίδρυση ιδρυμάτων. Τα ιδρύματα αυτά είναι χρήσιμα, όταν οι πολιτικοί τους έχουν επιτελέσει ιστορικό έργο. Μπορεί να θέλουν οι πολιτικοί να επιδιώκουν να προβάλουν το πορτρέτο τους όπως αυτοί θέλουν, αλλά η ιστορία είναι αδέκαστη. Δεν επηρεάζεται από κανένα ίδρυμα και γι’ αυτό έχει τεράστιο βάρος η τελική κρίση της.
ΙΔΡΥΜΑ ΕΛ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΥ
Θα κάνω μια ιδιαίτερη αναφορά στο ίδρυμα Ελ. Βενιζέλου, γιατί αυτό αποτελεί το αποτέλεσμα μιας ιστορικής δικαίωσης για τον μεγάλο Έλληνα πολιτικό. Το ίδρυμα «Ελ. Βενιζέλος» δεν ιδρύθηκε ούτε από τον ίδιο ούτε από τους συγγενείς του. Ιδρύθηκε σχεδόν μισό αιώνα μετά τον θάνατο του. Όταν ο λαός και η ιστορία τον δικαίωσαν για το έργο του. Όταν επήλθε μια πρωτοφανής εθνική ομοφωνία γύρω από το έργο του Ελ. Βενιζέλου. Πνευματικό και πολιτικό!
Μετέφρασε τον Θουκυδίδη και οι ομιλίες του στη Βουλή των Ελλήνων αποτελούν πραγματείες. Το πολιτικό του έργο είναι ιστορικό. Βρήκε την Ελλάδα μέχρι τη Μελούνα της Λάρισας και την έφθασε μέχρι εκεί που βρίσκεται σήμερα και που δεν μπορούν να το «χωνέψουν» ακόμη οι Τούρκοι, παρόλο που έχει περάσει ένας αιώνας.
Η δικαίωση της ιστορίας λοιπόν επέβαλε τη σύσταση του ιδρύματος, γιατί διαπίστωσε ότι όλες οι πλευρές του ελληνικού ορίζοντα έχουν μόνο λόγια θαυμασμού και νοσταλγίας. Σήμερα ο Ελ. Βενιζέλος αποτελεί μια ενωτική δύναμη για το έθνος. Κατάφερε με το δημιουργικό του έργο να γενεί δημιουργός μιας πολιτικής παράδοσης. Η ιστορία δεν μπορούσε να μην καταγράψει το έργο του, γιατί είχε συνείδηση ο Βενιζέλος ότι αυτό που έκανε σε κάθε βήμα του πολιτικού του βίου η ιστορία το παρακολουθεί.
Το λαϊκό αισθητήριο έχει τους δικούς του νόμους. Οι αποφάσεις του δεν περνούν από Ακαδημίες. Είναι αποφάσεις «ελέω λαού». Γι’ αυτό οι ιστορικοί έμαθαν να λογαριάζουν το λαϊκό αίσθημα και να σέβονται αυτούς που έχουν σφραγιστεί από τον λαϊκό θρύλο.
Ο Ε. Βενιζέλος δεν φοβόταν ότι ο ιστορικός θα πλαστουργήσει το πρόσωπο του διαφορετικό από ό,τι ήταν. Και γι’ αυτό δεν φρόντισε να ξεκαθαρίσει τους λογαριασμούς του με την ιστορία «εν ζωή». Δεν είχε ανάγκη να ρετουσάρει, να διορθώσει και να εξιδανικεύσει την προσωπικότητα του. Είχε εμπιστοσύνη στην τελική κρίση της ιστορίας και δεν ήθελε να την επηρεάσει, όπως κάνουν οι σύγχρονοι πολιτικοί.
Στις μέρες μας μπορεί να έχει ξεπέσει η έννοια των λέξεων πολιτική και πολιτικός στην κοινή συνείδηση των λαών, ο Βενιζέλος όμως αποτελεί μια φωτεινή εξαίρεση. Έμεινε στην ιστορία ως μεγάλος πολιτικός, γιατί ότι είχε πραγματοποιήσει στον πολιτικό του βίο, το έκανε όρθιος και με το κεφάλι στητό. Διέθεσε όλο το πυρ της ψυχής του, όπως έλεγε. Και ασφαλώς αυτά είναι που σχημάτισαν το βάθρο της επιβολής της προσωπικότητας του. Είτε αυτή εκδηλώθηκε θετικά σαν λατρεία είτε αρνητικά σαν μίσος.
Ο επιβλητικός σκελετός του ηθικού του μεγαλείου δημιούργησε την ακτινοβολία που απλώνεται γύρω του. Πίστευε στην ιστορία ότι τελικά θα τον δικαιώσει για το έργο του, παρόλο που πέθανε εξόριστος και καταδικασμένος σε θάνατο από τους πολιτικούς του αντιπάλους. Πόσες φορές στην ξενιτιά που τον «έσκασε» δεν θα θυμήθηκε τα λόγια του Χριστού: «Αφες αυτοίς, ου γαρ οιδασι τι ποιούσι!»
Η αδέκαστη ιστορία όμως τον δικαίωσε για το έργο του. Πίστευε στην τελική κρίση της και το είχε διακηρύξει επανειλημμένα. Ότι μόνο αυτή βγάζει την τελική απόφαση. Το 1919 έγινε πρόταση στον Βενιζέλο να του ανεγερθούν ανδριάντες προς τιμήν του. Ο Βενιζέλος αρνήθηκε λέγοντας
«Πολιτικών ανδρών ανδριάντες εγείρουσι οι συμπολίτες των μετά τον θάνατο τους, διότι μετά το πέρας του σταδίου τους, δύναται να είναι τελική η περί αυτών κρίσις».
Μία σημαντική υποθήκη για όλους τους πολιτικούς που «εν ζωή» βιάζονται να προλάβουν την τελική κρίση της ιστορίας. Προς τα εκεί στοχεύει η ίδρυση των ιδρυμάτων από τους ίδιους. Τα ιδρύματα των πολιτικών πρέπει να αποτελούν αποτέλεσμα της λαϊκής επιταγής και της ιστορικής δικαίωσης για το έργο τους. Όπως ακριβώς συνέβη με το ίδρυμα Ελ. Βενιζέλος.
*Ο Βασίλης Πεντάρης
π. βουλευτής Χανίων
