Τα κόμματα είναι οι κύριοι παράγοντες της λειτουργίας κάθε αντιπροσωπευτικού πολιτεύματος. Η ιστορική σημασία του κοινοβουλευτισμού δεν αμφισβητείται. Είναι ένα σύστημα με τα λιγότερα μειονεκτήματα, όπως έλεγε ο Ε. Βενιζέλος.
Ενσαρκώνει την έκφραση της δημοκρατικής ιδέας με την καθολική ψήφο και με την αρχή της λαϊκής ετυμηγορίας, μπορεί να αποτελέσει εμπόδιο στις τυχόν καταχρήσεις του κοινοβουλευτισμού εξαιτίας της πολιτικής των κομμάτων. Δίνεται δηλαδή η ευκαιρία στο εκλογικό σώμα να ακυρώσει ή να ανανεώσει την εμπιστοσύνη του σ’ αυτά τα κόμματα.
Γι’ αυτό χρειάζεται η καθολική συμμετοχή των πολιτών στις δημοκρατικές διαδικασίες. Η εντολή της καθολικής ψήφου δεν έχει σαν στόχο να περιβληθεί με την εμπιστοσύνη του Λαού η εκάστοτε κυβέρνηση μόνο, αλλά και να ασκηθεί η πολιτική εξουσία σε συγκεκριμένους πολιτικούς στόχους, όπως αυτοί διακηρύχθηκαν από τα κόμματα, πριν πάρουν την έγκριση του εκλογικού σώματος. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι η συνέπεια μιας τέτοιας εντολής είναι η ανάπτυξη ενός κομματικού κράτους.
Αλλ’ ούτε ότι το κράτος θα γίνει όργανο του κόμματος. Μπορεί οι πολιτικοί των κομμάτων να έρχονται στην αρχή με τη βοήθεια του κόμματός τους, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι το κράτος γίνεται “λάφυρό” τους.
Οι πράξεις τους πρέπει να αποβλέπουν στην εξυπηρέτηση του γενικού συμφέροντος και μόνο.
Στη Χώρα μας τα κόμματα αποτέλεσαν τους μεγάλους πρωταγωνιστές της δημόσιας ζωής. Ιδιαίτερα στη μεταπολίτευση, είχαμε μια περίοδο μεγάλης πολιτικής κινητοποίησης των μαζών, είτε γιατί οι Ελληνες “διψούσαν” για Δημοκρατία ύστερα από την επτάχρονη δικτατορία, είτε γιατί ο δρόμος προς τη Δημοκρατία “καθάρισε” από τις μη εκλεγόμενες θεσμικές εξουσίες του παρελθόντος. Δηλαδή από τις παρεμβάσεις της μοναρχίας και του στρατού. Ο παραμερισμός τους διαμόρφωσε ένα ελεύθερο κομματικό σύστημα, που οικοδόμησε μεγάλα μαζικά κόμματα και που αποτέλεσαν την καινοτομία της μεταπολίτευσης.
Δυστυχώς όμως, η πολιτεία οργανώθηκε σαν μια Δημοκρατία των κομμάτων. Οι επιπτώσεις τους σ’ όλους τους θεσμούς και τις κοινωνικές οργανώσεις ήσαν καταλυτικές. Τα κόμματα “εισβάλανε” παντού!
Στα σχολεία, στα πανεπιστήμια, στη Διοίκηση, στη δικαιοσύνη, στον συνδικαλισμό, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στους συλλόγους. Δεν έμεινε “ανενόχλητος” κανένας θεσμός και ανεπηρέαστη καμιά κοινωνική οργάνωση.
Αυτή η μακροχρόνια “εισβολή” που είχε πάρει διαστάσεις εθνικού προβλήματος, στα χρόνια των ισχυρών μονοκομματικών κυβερνήσεων, κούρασε τον Λαό μας αλλά και τη νεολαία. Και σήμερα τα κόμματα άρχισαν να αποδομούνται. Το πάθος της λαϊκής συμμετοχής για τα κοινά, δεν υπάρχει πια. Σχεδόν οι μισοί Ελληνες ψηφίζουν στις εκλογές για την τοπική αυτοδιοίκηση, για τις εθνικές εκλογές, για τους επιστημονικούς συλλόγους, για τα εργατικά σωματεία, για τις φοιτητικές εκλογές. Και δυστυχώς δεν γίνεται καμιά αυτοκριτική από το πολιτικό σύστημα, για να εντοπισθούν οι αιτίες της απομάκρυνσης μεγάλου ποσοστού του Λαού μας από τις δημοκρατικές διαδικασίες. Οχι μόνο δεν γίνεται καμιά προσπάθεια επανεργοποίησης του Λαού μας στα κοινά, αλλά υπάρχει ακόμη μια εμμονή σε μερίδα πολιτικών, ότι το κόμμα πρέπει νά ‘ναι πανταχού παρόν και να διαφεντεύει τη ζωή μας.
«Διώξαμε τη Θάνου, γιατί είναι ΣΥΡΙΖΑ».
Αυτό δήλωσε ο αντιπρόεδρος και υπουργός του κυβερνώντος κόμματος. Δηλαδή μας είπε ότι οι Ελληνες λειτουργοί, πρέπει νά ‘ναι είτε κυβερνητικοί, είτε… “τιποτόφρονες”!
Δεν μπορούν να βρίσκονται σε “υψηλές” θέσεις Έλληνες διαφορετικών κομματικών προτιμήσεων. Προηγείται η κομματική τους ταυτότητα και όχι τα προσόντα τους.
Αλήθεια για τη θέση προέδρου της επιτροπής ανταγωνισμού είναι “λίγη” μια π. Πρωθυπουργός, μια π. Πρόεδρος του Αρείου Πάγου; Και στο πρόσωπό της έπρεπε να εκφραστεί ο “αδίστακτος κομματικός πατριωτισμός”.
Μ’ αυτή λοιπόν τη νοοτροπία δεν μπορεί να οικοδομηθεί ένα κράτος σύγχρονο, δημοκρατικό, ακηδεμόνευτο. Μια νοοτροπία που μας γυρίζει 70 χρόνια πίσω, που για να πάρεις άδεια… νεκροθάφτη, απαιτείτο πιστοποιητικό… κοινωνικών φρονημάτων!
Αν λοιπόν δεν εξαλειφθούν οι τάσεις για κομματικό κράτος, απ’ όπου κι αν προέρχονται, τότε ο ρόλος των κομμάτων όχι μόνο θα δυναμώνει, αλλά βαθμιαία θα μειώνεται στη συνείδηση του δημοκρατικού πολίτη.
Και θα επικρατεί η αποδόμηση των κομμάτων, αντί του υποκριτικού “κομματικού πατριωτισμού”!
Τα κόμματα θα αποτελούν απλούς παίκτες σ’ ένα ανούσιο κομματικό παιχνίδι και όχι ιστορικούς πολιτισμικούς και δημοκρατικούς δεσμούς.
ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΟΣ
Τα κόμματα προδικτατορικά σε μεγάλο ποσοστό στηρίζονταν στους προσωπικούς δεσμούς. Ιδιαίτερα στα αστικά κόμματα ο “κομματάρχης” αποτελούσε κύριο παράγοντα στον ανταγωνισμό των κομμάτων.
Στη μεταπολίτευση από τα κόμματα των “κομματαρχών” περάσαμε στα μαζικά κόμματα. Οι βασικές πολιτικές οικογένειες αναγκάσθηκαν να οργανωθούν σε μαζικά κόμματα, γιατί το απαιτούσαν οι πολιτικές συγκυρίες. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι είχαμε σωστή δημοκρατική οργάνωσή τους.
Αντ’ αυτής είχαμε την… επέλαση των “κομματικών στρατών” για την κατάληψη του κράτους.
Οι τοπικές οργανώσεις των κομμάτων εξουσίας δεν αποτελούσαν εστίες ιδεολογικών και πολιτικών προβληματισμών, αλλά τον προθάλαμο για να βρουν μια θέση στο Δημόσιο τα μέλη τους.
Τα κόμματα εξουσίας δεν θέλησαν να εκσυγχρονισθούν σύμφωνα με τα πρότυπα των κομμάτων της Δυτικής Ευρώπης. Που πρώτα γίνεσαι δόκιμο μέλος και μετά παίρνεις την ταυτότητα του τακτικού μέλους.
Προπαγάνδισαν ότι έχουν μεταλλαχθεί σε κόμματα με δημοκρατική οργάνωση, γιατί ο αρχηγός τους εκλέγεται από τη βάση. Μια εκλογική διαδικασία που οι Κυριακάτικοι περιπατητές γίνονται μέλη μόνον όταν ψηφίζουν και μετά… εξαφανίζονται!
Εάν είχαν σοβαρότητα αυτές οι διαδικασίες, τότε το κόμμα της Γεννηματά θα ‘πρεπε να ξεπεράσει το 20%! Είναι γνωστό ότι συμμετείχαν στην εκλογική διαδικασία 230.000 πολίτες και στις εκλογές πήρε περίπου 500.000 ψήφους. Μ’ αυτήν τη σύγκριση το κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ με τα 30.000 μέλη θα ‘πρεπε να πάρει 60.000 ψήφους. Και πήρε 1.850.000 ψήφους. Είναι, λοιπόν, μια διαδικασία που δεν αφήνει τα κόμματα να οργανωθούν δημοκρατικά. Για να χουν όλα τα τακτικά μέλη και όργανά τους λόγο ουσιαστικό.
Μπορεί λοιπόν να “μαζικοποιήθηκαν” τα κόμματα μεταδικτατορικά, αλλά τα κόμματα εξουσίας εξελίχθηκαν σε προσωποπαγή κόμματα. Ιδιαίτερα με τις ηγεσίες Κ. Καραμανλή και Α. Παπανδρέου.
Σ’ αυτό το αποτέλεσμα δεν φταίει μόνο η νοοτροπία των αρχηγών τους, αλλά και η συμπεριφορά του εκλογικού σώματος. Το εκλογικό σώμα αναζητά χαρισματικούς ηγέτες περισσότερο.
Ετσι λοιπόν τα κόμματα εξουσίας απέκτησαν προσωποπαγή χαρακτήρα. Ο Λαός μας προτιμά το κόμμα του να ‘χει χαρισματικό ηγέτη παρά συλλογική ηγεσία. Ο αρχηγός, λοιπόν, προσωποποιούσε τον κοινό παρανομαστή για τις βασικές αξίες του πολιτικού χώρου. Αυτός εξασφαλίζει τη συνύπαρξη των διαφορετικών ρευμάτων και αποτελεί τον καθοδηγητή της ιδεολογικής συγκρότησης του χώρου. Δυστυχώς όμως αυτή η νοοτροπία του εκλογικού σώματος, οδήγησε τα μεγάλα αστικά κόμματα σε προσωποπαγή κόμματα και τα μετέτρεψε σε συγκεντρωτικούς μηχανισμούς και εσωτερικά αντιδημοκρατικούς. Αυτός ο αντιδημοκρατικός συγκεντρωτισμός των κομμάτων, μεταφέρθηκε και στην οργάνωση του κράτους. Κάτι τέτοιο γίνεται με το σημερινό επιτελικό κράτος, που μάλιστα… διαφημίσθηκε!
Τα κόμματα εξουσίας, λοιπόν, που σχημάτισαν ισχυρές μονοκομματικές κυβερνήσεις μεταδικτατορικά μετέτρεψαν τις παρατάξεις τους σε “εκλογικό σώμα” την ιδεολογία τους σε “πολιτική επικοινωνία” και τον μαζικό χαρακτήρα τους σε δίκτυο “κρατικοδίαιτων στελχών”.
ΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΜΑΔΕΣ
Στα μεγάλα κόμματα η ύπαρξη τάσεων και ομάδων είναι σχεδόν πάντα παρούσα. Και σήμερα τα κόμματα εξουσίας έχουν ομάδες.
Ομάδα Σαμαρά στη ΝΔ και ομάδα των 53 στον ΣΥΡΙΖΑ. Το ερώτημα είναι αν η παρουσία ομάδων μέσα στα κόμματα φέρει κέρδη ή ζημίες. Εάν προσθέτουν ψήφους ή αφαιρούν.
Αν αυτές οι τάσεις είναι πολιτικού ή ιδεολογικού χαρακτήρα και γίνονται αντικείμενο συζήτησης μέσα στα κομματικά όργανα (πολιτικό γραφείο, κεντρική επιτροπή, συνέδριο) και δεν “βγαίνουν” στον αέρα δίκην “προνουτσιαμέντου”, τότε δεν κάνουν ζημιά.
Αν όμως αυτές οι τάσεις εκφράζονται από πρόσωπα που ενδιαφέρονται κυρίως για την ανάπτυξη του προσωπικού τους προφίλ και στη συγκρότηση εσωκομματικών ομάδων που να λειτουργούν σαν ομάδες- τιμωροί, τότε η ζημιά για το κόμμα τους είναι μεγάλη. Αν αυτές οι ομαδοποιημένες τάσεις δημιουργούν εσωκομματικά προβλήματα και αυτή η εσωστρέφεια γίνεται αντικείμενο πολιτικής εκμετάλλευσης από τους αντιπάλους, τότε η ζημιά πάλι είναι μεγάλη. Αν όμως αυτές οι τάσεις αποτελούν εσωκομματική αντιπολίτευση, τότε είναι “κατάρα”. Οχι μόνο δεν προσθέτουν εκλογική δύναμη στα κόμματά τους, αλλά γίνονται αιτία διαλυτικών τάσεων!
