Λιµάνια του ανταµώµατος αγαπηµένων προσώπων και των ονείρων. Του ταξιδιού και των αναπάντεχων εκπλήξεων που φέρνει στην ακτή το κύµα. Λιµάνια – οχυρά “αιχµάλωτα” της Ιστορίας κι άλλα γιορτινά, που υποδέχονται τουρίστες αλλά µένουν “κλειστά” για τους απόκληρους αυτού του κόσµου, οι οποίοι αναζητούν µια ζωή µακριά από τη φτώχεια και τον πόλεµο.
“Λιµάνια/Ports” είναι ο τίτλος της οµαδικής έκθεσης καλλιτεχνών από Ιρλανδία και Ελλάδα που εγκαινιάζεται την Κυριακή 6 Απριλίου, 18:00 – 21:00, στον χώρο πολιτισµού “IP12 House” (Ηρώων Πολυτεχνείου 12).
Μία έκθεση ιδιαίτερη καθώς γεννήθηκε µέσα από τη τρίµηνη σύµπραξη, συνεργασία και αλληλεπίδραση 11 ντόπιων και ξένων καλλιτεχνών, στο πλαίσιο του ευρωπαϊκού προγράµµατος “Breaking the Patterns” που πραγµατοποιείται στα Χανιά σε συνδιοργάνωση των φορέων CapacityIreland (Ιρλανδία), Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης (Χανιά) και Ινστιτούτο Ευρωπαϊκής Εκπαίδευσης (Ρέθυµνο).
ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΝΥΠΑΡΞΗ – ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ
Λίγο πριν τα εγκαίνια βρεθήκαµε στον χώρο του “IP12 House” για να παρακολουθήσουµε από κοντά τις προετοιµασίες για το στήσιµο της έκθεσης.
Εκεί µας υποδέχθηκε η Interdisciplinary Artist ~ Body / Somatic Research ~ Curator Αλίκη Χιωτάκη, που έχει την ευθύνη της εικαστικής επίβλεψης και καθοδήγησης του προγράµµατος.
«Το πρόγραµµα αυτό είναι ένα διακρατικό residency µεταξύ Ιρλανδίας και Χανίων», µας εξήγησε καθώς ξεκινούσαµε την περιήγησή µας στους χώρους του κτηρίου, όπου οι καλλιτέχνες τοποθετούσαν τα έργα τους. «Σκοπός του προγράµµατος είναι η καλλιτεχνική συνύπαρξη, η δηµιουργία πρωτότυπων έργων γύρω από µία θεµατική, που στην προκειµένη περίπτωση είναι το λιµάνι, και η ανάπτυξη συνεργασιών», σηµείωσε και πρόσθεσε ότι η έκθεση αποτελεί το αποκορύφωµα αυτής της διαδικασίας, όπου παρουσιάζεται µια συνοµιλία µεταξύ των έργων που δηµιουργήθηκαν στα Χανιά.
Στην έκθεση περιλαµβάνονται φωτογραφίες, ζωγραφική, βίντεο, γλυπτική, εγκαταστάσεις κ.ά. Καθώς µπαίναµε από τη µία αίθουσα στην άλλη παρατηρούσαµε τις ιδέες των δηµιουργών γύρω από την έννοια του λιµανιού να βρίσκουν τη θέση τους στον χώρο. «Τα έργα που δηµιουργήθηκαν έχουν συµβολικό χαρακτήρα και έντονη πολιτική, ανθρωπιστική και κοινωνική χροιά», τόνισε η συνοµιλήτριά µας, κάτι που επιβεβαιώσαµε και οι ίδιοι όταν µιλήσαµε µε τους δηµιουργούς.
ΛΙΜΑΝΙ – ΣΥΜΒΟΛΟ
Χαρακτηριστικό παράδειγµα των όσων µάς είπε η Αλίκη Χιωτάκη για τη συµβολική διάσταση των έργων, που κινείται µακριά από την επιφάνεια της τουριστικής ατµόσφαιρας, είναι η προσέγγιση της έννοιας του λιµανιού – οχυρού µέσα από την περίπτωση του φρουρίου Ιτζεδίν που έκανε η Cuan Cusack.
Στις φωτογραφίες της που τύπωσε πάνω σε πανιά αποτυπώνονται εικόνες από το παλιό εγκαταλελειµµένο φρούριο – φυλακή: Πολυβολεία, κελιά, σκοπιές, ο χώρος του προαυλισµού. Εικόνες που παραπέµπουν σε έννοιες όπως η ξένη κατοχή, ο µιλιταρισµός, η ανελευθερία. «Ήθελα να αποτυπώσω την αίσθηση του περιορισµού της ελευθερίας και της παρακολούθησης που συνδέονται µε τις στρατιωτικές εγκαταστάσεις», ανέφερε, ενώ παράλληλα εξέφρασε τον προβληµατισµό της για τη θλιβερή κατάσταση που έχει περιέλθει το µνηµείο του Ιτζεδίν σήµερα: «Φαντάζοµαι ότι δεν συντηρείται ο χώρος καθώς συνδέεται µε αρνητικές σελίδες της τοπικής ιστορίας. Όµως για εµένα όλη ιστορία ενός τόπου, µε τις θετικές και αρνητικές σελίδες της, είναι σηµαντική», σχολίασε.
Μία διαφορετική µατιά πάνω στην έννοια λιµάνι ρίχνει µέσα από το έργο της η Grace Scully, εστιάζοντας στο σύγχρονο δράµα των προσφύγων και µεταναστών και τα θανάσιµα εµπόδια που αυτοί συναντούν στην προσπάθειά τους να “πιάσουν” σε ένα λιµάνι ειρήνης και ελπίδας για µια καλύτερη ζωή.
Τη βρήκαµε καθώς τοποθετούσε ένα συρµατόπλεγµα γύρω από ένα γραφείο που πάνω του είχε τοποθετήσει αποκόµµατα από δηµοσιεύµατα µε φονικά ναυάγια, επαναπροωθήσεις προσφύγων, αλλά και καρτ-ποστάλ που δηµιούργησε η ίδια και παραπέµπουν συµβολικά σε αδιάβατα όρια και σύνορα. Η ίδια δήλωσε ενθουσιασµένη µε το πρόγραµµα και την παραµονή της στα Χανιά, ενώ σχετικά µε το έργο της αναφέρθηκε στην προσπάθειά της να “φωτίσει” την αντίθεση ανάµεσα στους ευπρόσδεκτους τουρίστες και τους ανεπιθύµητους πρόσφυγες.
Το προσφυγικό και τα πολλαπλά δράµατα που σχετίζονται σε αυτό αποτέλεσε την ιδέα – έµπνευση για να δηµιουργήσει το “δικό της” λιµάνι η Νικολέτα Φραντζεσκάκη. «Όταν άκουσα το θέµα σκέφτηκα κατευθείαν τη µετανάστευση και την προσφυγιά. Έτσι, δούλεψα έναν µονόλογο µιας κοπέλας που έφυγε από το χωριό της αναζητώντας στην Ιταλία ένα καλύτερο αύριο. Στον ταξίδι, όµως, οι διακινητές την ανάγκασαν να γίνει εκδιδόµενη», µας είπε αναφερόµενη στο βίντεο που δηµιούργησε και το οποίο µεταφέρει τον θεατή στην ατµόσφαιρα µίας ανάκρισης. Για την ίδια, η συµµετοχή της στο πρόγραµµα αποτέλεσε µια δηµιουργική πρόκληση που της πρόσφερε την ευκαιρία να έρθει σε επαφή µε διαφορετικές τεχνοτροπίες αλλά και να αντλήσει έµπνευση µέσα από την επαφή της µε καλλιτέχνες µε διαφορετικές πολιτιστικές καταβολές.
Την ίδια παρατήρηση διατύπωσε -όταν µιλήσαµε µαζί της- και η φωτογράφος ∆έσποινα Λιοπιάρη: «Είχε πάρα πολύ ενδιαφέρον όλη αυτή η εµπειρία γιατί οι καλλιτέχνες από την Ιρλανδία έφεραν διαφορετικές ιδέες και τεχνικές που δεν συνηθίζουµε να βλέπουµε εδώ στα Χανιά», τόνισε και υπογράµµισε το γόνιµο κλίµα συνεργασίας που υπήρξε µεταξύ των καλλιτεχνών.
Αν και φωτογράφος το πρόγραµµα για εκείνη στάθηκε αφορµή να “µιλήσει” µέσα από ένα βίντεο, µε πηγή έµπνευσης τις βάρκες που είναι δεµένες όλο τον χειµώνα στο λιµάνι και περιµένουν τους τουρίστες το καλοκαίρι ώστε να ταξιδέψουν ξανά. Ένα έργο που θα µπορούσε να ιδωθεί κι ως µία κριτική µατιά στα χειµερινά Χανιά που φαντάζουν σαν µία πόλη σε αναµονή.
∆ηµιουργία και βιώµατα
Το ευρωπαϊκό πρόγραµµα “Breaking the Patterns” δεν αποτελεί µονάχα µια ευκαιρία για καλλιτεχνικές συµπράξεις αλλά προσφέρει τη δυνατότητα στους συµµετέχοντες να γνωρίσουν καλύτερα τον τόπο στον οποίο δηµιουργούν καθώς µένουν σε αυτόν για 3 ολόκληρους µήνες.
Η συντονίστρια του προγράµµατος, επικοινωνιολόγος – δηµοσιογράφος Έλια Κουµή αναφέρθηκε στα πολλαπλά οφέλη από το “Breaking the Patterns”: «Πιστεύω ότι η συµµετοχή σε αυτό το πρόγραµµα είναι µια σηµαντική πρωτοβουλία διότι κινείται πέρα από τη λογική του τουρισµού, δίνοντας την ευκαιρία σε ξένους καλλιτέχνες να ζήσουν για 3 µήνες στα Χανιά και να δηµιουργήσουν εδώ, προβάλλοντας -συγχρόνως- µέσα από το έργο τους, τον τόπο και τον πολιτισµό µας», τόνισε και συµπλήρωσε πως µέσα από αυτό το πλαίσιο οι ξένοι καλλιτέχνες έρχονται σε επαφή µε την τοπική κουλτούρα, ενώ οι ντόπιοι δηµιουργοί αλληλεπιδρούν δηµιουργικά µε συναδέλφους τους από το εξωτερικό.
Πώς όµως βίωσαν αυτή την εµπειρία οι Ιρλανδοί καλλιτέχνες; «Η εµπειρία ήταν πολύ ενδιαφέρουσα. Μου άρεσε η επαφή µε την κουλτούρα µιας άλλης χώρας και η δυνατότητα που µας δόθηκε να µείνουµε εδώ. Μου άρεσε το φαγητό, αλλά και τα µαθήµατα ελληνικής γλώσσας που κάναµε», σχολίασε η Elyssa McDonagh όταν της θέσαµε το σχετικό ερώτηµα, ενώ υπογράµµισε το ξεχωριστό στοιχείο της συνύπαρξης µε άλλους καλλιτέχνες αλλά και της ευκαιρίας που της δόθηκε να έρθει σε επαφή µε άλλα υλικά. «Στην πραγµατικότητα θα ήθελα να µείνω περισσότερο εδώ!», σηµείωσε χαµογελώντας.
Αντίστοιχα ο Luke McAleenan δήλωσε πολύ ικανοποιηµένος από την επαφή του µε τον πολιτισµό και την ιστορία των Χανίων, ενώ χαρακτήρισε ιδιαίτερα σηµαντικό τη δυνατότητα που έδωσε στους καλλιτέχνες το πρόγραµµα να αφοσιωθούν απερίσπαστοι για 3 µήνες στο έργο τους.
«Ήταν φανταστικοί αυτοί οι 3 µήνες παραµονής µας εδώ. Ήταν πάνω από τις προσδοκίες µας. Ήρθα µε λίγο άγχος για το τι θα συναντήσω, όµως, από τη στιγµή που φτάσαµε όλα ήταν υπέροχα. Η επαφή µε διαφορετικά πράγµατα, η κουλτούρα, το φαγητό, ο καιρός, όλα ήταν πολύ ωραία», ανέφερε η Sarah K. Ryan, που τη συναντήσαµε σε ένα διάλειµµα από τη δουλειά της να απολαµβάνει τον ανοιξιάτικο ήλιο. Η ίδια δήλωσε ενθουσιασµένη µε το φως και τον «υπέροχο µπλε ουρανό», που συνάντησε όταν -µόλις έφτασε στα Χανιά- κατευθύνθηκε προς το ενετικό λιµάνι. Ένα λιµάνι που για εκείνην είναι τόπος συνάντησης, ένας τόπος που φέρνει κοντά τους ανθρώπους.
∆ρόµοι συνεργασίας
Με την έκθεση που εγκαινιάζεται αύριο Κυριακή ολοκληρώνεται ο πρώτος κύκλος του του ευρωπαϊκού προγράµµατος “Breaking the Patterns” που υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό πρόγραµµα χρηµατοδότησης Creative Europe και περιλάµβανε τη φιλοξενία στα Χανιά και τη σύµπραξη 6 Ιρλανδών καλλιτεχνών µε 5 ντόπιους δηµιουργούς. Ο δεύτερος κύκλος του προγράµµατος θα πραγµατοποιηθεί από τον Ιούνιο έως τον Αύγουστο στα Χανιά, µε νέους καλλιτέχνες από Ιρλανδία και Κρήτη (περισσότερες πληροφορίες και δηλώσεις συµµετοχής στην διεύθυνση: https://news.chaniafilmfestival.com/prosklisi-symmetochis-sto-evropaiko-programma-breaking-the-patterns/ ), ενώ στο τέλος και δύο κύκλων θα διοργανωθεί µία έκθεση στην Ιρλανδία µε τη συµµετοχή δύο Ελλήνων καλλιτεχνών που συµµετείχαν στον πρώτο και τον δεύτερο κύκλο.
«Η φιλοσοφία και το σκεπτικό της συµµετοχής µας σε αυτό το πρόγραµµα είναι να ανοίξουµε δρόµους συνεργασίας ως Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Χανίων και Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης µε άλλους πολιτισµούς και µορφές τέχνης και βέβαια νέους δηµιουργούς», εξήγησε ο καλλιτεχνικός διευθυντής του Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Χανίων Ματθαίος Φραντζεσκάκης, µιλώντας στις “διαδροµές”, και τόνισε συνεχίζοντας: «Η λογική αυτής της προσπάθειας είναι να έρχονται νέοι καλλιτέχνες από το εξωτερικό και να συναντούνται µε άλλους καλλιτέχνες από τα Χανιά µε δύο στόχους: αφενός οι καλλιτέχνες που φιλοξενούνται εδώ για 3 µήνες να γνωρίσουν τον τόπο και βασικά στοιχεία της ιστορίας και του πολιτισµού µας και αφετέρου να αποκτήσουν µια καλλιτεχνική εµπειρία µε βάση τη θεµατική που δίνεται». Παράλληλα, όπως επεσήµανε ο κ. Φραντζεσκάκης, οι καλλιτέχνες που έρχονται αναπτύσσουν συνεργασίες και µε άλλους πολιτιστικούς φορείς κάνοντας πρακτική άσκηση σε χώρους πολιτισµού, όπως έγινε στην προκειµένη περίπτωση µε το Κέντρο Αρχιτεκτονικής της Μεσογείου, και τη ∆ηµοτική Πινακοθήκη του ∆ήµου Χανίων.
Η έκθεση
Τα εγκαίνια της έκθεσης µε τίτλο “Λιµάνια/Ports” θα πραγµατοποιηθούν την Κυριακή 6 Απρίλιου 2025, 18:00 – 21:00. στον χώρο πολιτισµού “IP12 House” (Ηρώων Πολυτεχνείου 12).
Στην έκθεση, που διοργανώνουν Πολιτιστική Εταιρεία Κρήτης και το Φεστιβάλ Κινηµατογράφου Χανίων, συµµετέχουν οι καλλιτέχνες: Luke McAleenan, Teodora Lucia Cursaru-Pirvu, Cuan Cusack, Elyssa McDonagh, Sarah K. Ryan, Grace Scully από την Ιρλανδία και Βαλεντίνα Κιαγιά, Γιώργος Λειβαδιωτάκης, ∆έσποινα Λιοπιάρη, ∆ηµήτρης Μπαρνιάς και Νικολέτα Φραντζεσκάκη από την Ελλάδα.
∆ιάρκεια έκθεσης από 6 έως 13 Απριλίου 2025. Ώρες λειτουργίας: καθηµερινά 18:00 – 21:00 στο “IP12 House” (Ηρώων Πολυτεχνείου 12, Χανιά). Είσοδος ελεύθερη.
