2020: Τα αυστηρά απαγορευτικά (lockdown) εξ αιτίας της πανδημίας, απορύθμισαν την ισορροπία μεταξύ των ζητούμενων και προσφερόμενων ποσοτήτων των προϊόντων. Στην πραγματικότητα απορυθμίστηκε η παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα των πρώτων υλών προς επεξεργασία, της ενέργειας και η παραγωγή των ετοίμων προϊόντων.
2021: Η ενεργειακή κρίση εμφανίστηκε το 2021. Οφείλεται: α) στην απορρύθμιση της εφοδιαστικής αλυσίδας εξαιτίας της πανδημίας. β) στον ελλιπή σχεδιασμό της μετάβασης στην πράσινη οικονομία που όλοι μας θέλαμε να γίνει το συντομότερο δυνατό, πλην όμως χωρίς κατάλληλο σχεδιασμό δημιουργήθηκε σημαντική αύξηση των τιμών της ενέργειας. Η εσπευσμένη εγκατάλειψη των ρυπογόνων πηγών ενέργειας όπως ο άνθρακας, αύξησε την ζήτηση του φυσικού αερίου για να καλυφθεί η μειωμένη παραγωγή άνθρακα, με αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών. γ) ώθηση στην άνοδο των τιμών έδωσε η απομάκρυνση από την ορθή οικονομική σκέψη για την λήψη αποφάσεων στα θέματα ενέργειας και η κυριαρχία των γεωπολιτικών επιδιώξεων ως κύρια κριτήρια για την λύση προβλημάτων ενέργειας.
2022: Καθώς οι τιμές του πετρελαίου και του φυσικού αερίου αυξάνονται εν μέσω της Ρωσικής κλιμάκωσης στην Ουκρανία, οι καταναλωτές σε όλο τον κόσμο βλέπουν τις άμεσες επιπτώσεις της κρίσης στην αντλία καυσίμων ή στον λογαριασμό ηλεκτρικής ενέργειας. Το 2022 εκτός από την εμφάνιση της ενεργειακής ανασφάλειας, είναι και η χρονιά της εμφάνισης της επισιτιστικής ανασφάλειας. Στο παρελθόν η μικρότερη τιμή του σίτου ήταν $85.3 ανά μετρικό τόνο τον Ιούλιο του 1999 και η υψηλότερη τιμή ήταν τον Μάρτιο του 2008 στα $419. Τον Ιούλιο του 2021 η τιμή ήταν $197, τον Μάιο του 2022 η τιμή έφτασε στα $438, δηλαδή αυξήθηκε κατά 131% σε διάστημα 10 μηνών.
Οι μέχρι τώρα αυξήσεις των τιμών των σιτηρών ενσωματώνουν τον κίνδυνο από την αβεβαιότητα εξαιτίας του πολέμου στην Ουκρανία. Οι τιμές των σιτηρών δεν έχουν ακόμα ενσωματώσει την αύξηση που θα προέλθει από τις ελλείψεις των σιτηρών που θα προέλθουν από την μειωμένη παραγωγή εξ αιτίας των άσχημων καιρικών συνθηκών αλλά και εξαιτίας των lock down που πολλές χώρες επιβάλουν στα τρόφιμα τους, απαγορεύοντας τις εξαγωγές. Οι απαγορεύσεις εξαγωγών θα εκτοξεύσουν περισσότερο τις τιμές και θα δημιουργήσουν αγορές πανικού, καθόσον το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού τρέφεται από εισαγόμενα τρόφιμα.
Περίπου 30 χώρες μέχρι τώρα επιβάλουν απαγορεύσεις εξαγωγών στα σιτηρά και σε άλλα τρόφιμα, όπως η Ινδία, το Καζακστάν, το Κουβέιτ, η Αίγυπτος, η Ινδονησία, η Αργεντινή, η Αλγερία, το Ιράν κλπ.
Τα κράτη δεν πρέπει να τρομάξουν να καταφύγουν σε μαζικές αγορές τροφίμων. Υπάρχουν σημάδια που διαφαίνονται ότι θα τερματιστεί σύντομα η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, πράγμα το οποίο θα βοηθήσει να μην ξεφύγουν περαιτέρω οι τιμές λόγω του πολέμου και να αποκατασταθεί η εξαγωγή των αδιάθετων αποθεμάτων της Ουκρανίας.
Οι πρώτοι στόχοι της σύγκρουσης, για την Δύση έχουν επιτευχθεί: Το σχέδιο απεξάρτησης της Δύσης από την Ρωσική ενέργεια ξεκίνησε μαζί με την οικονομική αποδυνάμωση της από τις κυρώσεις. Η Γερμανία αποδυναμώθηκε καθώς έχασε τις προνομιακές οικονομικές σχέσεις με την Ρωσία. Πολλές εταιρίες από ασιατικές χώρες επαναπατρίζονται στην Δύση. Ο Δρόμος του Μεταξιού που διέρχεται από την Ουκρανία και Ρωσία ανακόπηκε. Η πρόσβαση της Κίνας στην υψηλή Σοβιετική τεχνολογία μέσω Ουκρανίας έκλεισε. Η Γαλλία ως οικονομική δύναμη με ισχυρή πολεμική μηχανή κυριαρχεί στη ΕΕ και στην Μεσόγειο.
Η άτακτη Τουρκία εγκλωβίστηκε: Οι Ρώσοι κυριαρχούν στην Μαύρη θάλασσα οι οποίοι έχουν ήδη κάνει 12 πολέμους εναντίον της, από τα νότια αναβιώνει το Κουρδιστάν, και από τα δυτικά η Δύση υπέρ-εξοπλίζει την Ελλάδα με τον ρόλο του τελευταίου αναχώματος της Δύσης, τον οποίο ρόλο είχε πάντοτε σε όλη της την ιστορία.
Kαι για την Ρωσία μάλλον έχουν επιτευχθεί κάποιοι στόχοι: πήρε κάποια εδάφη και ξαναγύρισε στην Μαύρη θάλασσα, κατάλαβε ότι δεν μπορεί να φύγει από την φυσική γεωγραφικής της επέκταση που είναι η Ευρώπη. Οι ΗΠΑ και η ΕΕ απαλλαγμένες από μια ισχυρή Ρωσία, σε λίγο θα είναι έτοιμες να αντιμετωπίσουν τα τεράστια εμπορικά ελλείματα με τις Ασιατικές χώρες και κυρίως με την Κίνα (πάνω από 550 δισ. το 2021).
2023: H αύξηση του πληθωρισμού ωθεί σε άνοδο όλες τις τιμές και κυρίως τις τιμές των βασικών ειδών πρώτης ανάγκης. Το έτος 2023 θα είναι το έτος της κρίσης κόστους διαβίωσης για μεγάλο μέρος του πληθυσμού καθώς οι αυξημένες τιμές στα βασικά αγαθά διαβίωσης τόσο στα τρόφιμα όσο και στην ενέργεια, θα απορροφά το μεγαλύτερο μέρος του εισοδήματος των νοικοκυριών.
Το 2024, μετά από 28 έτη ανάπτυξης, θα είναι το έτος κορυφής του παγκόσμιου μεγάκυκλου της οικονομίας και θα ακολουθήσουν αρκετά χρόνια με ευδιάκριτο στασιμοπληθωρισμό, με καθόλου ή καχεκτική ανάπτυξη στα όρια του πληθωρισμού.
*Ο Γιώργος Ατσαλάκης είναι αναπλ. Καθηγητής Πολυτεχνείου Κρήτης
Εργαστήριο Ανάλυσης Δεδομένων και Πρόβλεψης
Βρίσκω πολύ ενδιαφέρουσες τις αναλύσεις και προβλέψεις σας κύριε Ατσαλάκη!
Για την χώρα μας αυτό ίσως σημαίνει μεγαλύτερη προσπάθεια γιά διατροφική και ενεργειακή αυτάρκεια!!