«Η ελεύθερη κατάδυση μαθαίνεται», γιατί, όπως είπε και ο γνωστός από την ταινία “Απέραντο Γαλάζιο”’ Jacques Mayol, «υπάρχει ένα κομμάτι του πραγματικού ωκεανού μέσα σε όλους μας». Εγώ τον βρήκα στο πρόσωπο του Umberto Pelizzari τον συγγραφέα του βιβλίου “Manual of free diving”. Δεν μου έμαθε μόνο την ελεύθερη κατάδυση, αλλά μου έμαθε πως να τη διδάσκω και πως να τη χρησιμοποιώ για να μπορώ να δω μέσα μου.
Με τα παραπάνω λόγια, ο δρ Γιώργος Σακκάς, διδάκτορας Φυσιολογίας της άσκησης του Man- chester Metropolitan University του Ηνωμένου Βασιλείου και εκπαιδευτής ελεύθερης κατάδυσης της International Apnea Academy περιγράφει στο ΑΠΕ – ΜΠΕ το πώς ο ίδιος “μυήθηκε” στον θαυμαστό κόσμο της ελεύθερης κατάδυσης.
Ο κ. Σακκάς μετείχε επίσης στην τριμελή ομάδα που απέδωσε στα ελληνικά το “Εγχειρίδιο Ελεύθερης Κατάδυσης” (εκδ. Apnea) των Umberto Pelizzari και Stefano Tovaglieri (τίτλος πρωτότυπου: Manual of Free Diving), ένα ολοκληρωμένο, επιστημονικά τεκμηριωμένο και πλήρως εικονογραφημένο βιβλίο 400 σελίδων που περιέχει ολόκληρη τη θεωρία και την πρακτική της ελεύθερης κατάδυσης και των αγωνισμάτων της άπνοιας, όπως μας εξηγεί.
Μαζί με τον κ. Σακκά, για την απόδοση του συγκεκριμένου εγχειριδίου στα ελληνικά εργάστηκαν οι Νικόλαος Κουκούλας και Απόστολος Μέλλος, εκπαιδευτές ελεύθερης κατάδυσης FDI, ΕΟΥΔΑ, CMAS, εκπαιδευτές 3* αυτόνομης κατάδυσης ΕΟΥΔΑ, CMAS και Instructor trainers DAN.
«Ο Pelizzari έμαθε από τον Jacques Mayol πως να χαλαρώνει, για να ελευθερώσει την υδρόβια φύση του και όλα αυτά να τα οργανώνει σε μια σωματική και νοητική προπόνηση για να γίνει καλύτερος. Ο Pelizzari δεν κράτησε μυστικά, όπως δεν κράτησε και ο δάσκαλός του. Ολα περιέχονται σ’ αυτό το εγχειρίδιο, χωρισμένα σε 11 κεφάλαια. Από τη φυσιολογία της μυϊκής συστολής και το καταδυτικό αντανακλαστικό, στις ασκήσεις για την εκγύμναση των ευσταχιανών σαλπιγγών και μέχρι τις τεχνικές διαφραγματικών αναπνοών και τα ολοκληρωμένα προπονητικά προγράμματα. Το βιβλίο είναι γραμμένο με απλούς όρους, αλλά επιστημονικά τεκμηριωμένους για να βοηθήσει τον μαθητευόμενο απνεϊστή να μάθει σωστά, αλλά και τον εκπαιδευτή να διδάξει μεθοδικά το μοναδικό σπορ της άπνοιας», μας λέει ο κ. Σακκάς.
Μια πανAρχαια δραστηριOτητα
Η ελεύθερη κατάδυση, σύμφωνα με τον κ. Σακκά, είναι μια “πανάρχαια δραστηριότητα” για την οποία υπάρχουν αρχαιολογικά στοιχεία στον ελλαδικό χώρο από τη μινωική εποχή – δηλαδή 4000 χρόνια πριν. «Τα πιο συγκλονιστικά, όμως, νέα έρχονται το 1913, με την εξωπραγματική ιστορία του Γεωργίου Χατζή του Στάθη, του γνωστού σε όλους ως “Χατζηστάθης ο σφουγγαράς”, από τη Σύμη, που καταδύθηκε χωρίς εξοπλισμό στα 76 μέτρα με χρόνο βουτιάς περίπου στα 3 λεπτά για να βρει την άγκυρα του ιταλικού πλοίου “Regina Margherita” και αναδύθηκε τραβώντας το σχοινί με τα χέρια του. Δυστυχώς, σ’ αυτή τη βουτιά του Χατζηστάθη δεν υπήρχε κάποιος από τον παγκόσμιο οργανισμό κατάδυσης που να μπορούσε να πιστοποιήσει το πρώτο παγκόσμιο ρεκόρ στα χρονικά της ελεύθερης κατάδυσης. Εάν μετρούσε “επίσημα”, θα έσπαγε το 1989 από τον Enzo Maiorca στην κατηγορία εναλλασσόμενα βάρη. Δεν είναι απίστευτο το γεγονός ότι ο πρώτος ελεύθερος δύτης ήταν Έλληνας και το ρεκόρ του κράτησε για 76 ολόκληρα χρόνια, όσα και τα μέτρα που πήγε; Εχουμε μια φοβερή κληρονομιά η οποία μάλιστα δεν συνεχίζεται μόνο με τους σημερινούς Ελληνες ελεύθερους δύτες που βουτούν σε τριψήφια νούμερα αλλά και με τους υποβρύχιους κυνηγούς που καταδύονται κάτω από τα 50 μέτρα για το χόμπι και τον μεζέ», σημειώνει ο κ. Σακκάς.
Τι εIναι η ελεYθερη κατAδυση;
Η ελεύθερη κατάδυση είναι ένα σπορ, στο οποίο οι αθλητές/δύτες καταδύονται όσο πιο βαθειά μπορούν, με μία μόνο ανάσα και επιστρέφουν στην επιφάνεια με μόνη βοήθεια αυτήν των χεριών και των ποδιών τους.
Το αγώνισμα χωρίζεται σε τρεις κατηγορίες και περιλαμβάνει κατάδυση με πέδιλα, κατάδυση χωρίς πέδιλα και κατάδυση με ελεύθερη βύθιση.
Η χρήση έρματος (βαρίδια) επιτρέπεται μόνο πάνω στη ζώνη ή στο λαιμό των αθλητών και οι αθλητές υποχρεούνται να επιστρέψουν στην επιφάνεια με το έρμα με το οποίο καταδύθηκαν.
Προετοιμασία για μια αγωνιστική βουτιά. Η προετοιμασία του αθλητή πριν από τη βουτιά χωρίζεται σε τρία μέρη: στην προετοιμασία του εξοπλισμού, στη σωματική προετοιμασία και τη νοητική. Η προετοιμασία πριν από τη βουτιά μπορεί να διαφέρει από αθλητή σε αθλητή, σε μικρές λεπτομέρειες, αλλά τα κύρια χαρακτηριστικά παραμένουν τα ίδια.
Τα χαρακτηριστικά της προετοιμασίας που σχετίζονται με τον εξοπλισμό είναι:
• Στολή: Η προετοιμασία ξεκινά με τη στολή, η οποία κατασκευάζεται από νεοπρέν και αποτελείται από το σακάκι και το παντελόνι. Η στολή μας προστατεύει από το κρύο, αυξάνει την υδροδυναμικότητα του σώματος και διατίθεται σε διάφορα μεγέθη και πυκνότητα υλικού ώστε να ταιριάζει σε όλα τα γούστα και τις περιβαλλοντικές ανάγκες.
• Καλτσάκια: Ανάλογα με το αγώνισμα (με πέδιλα ή χωρίς πέδιλα) ο δύτης μπορεί να φορέσει ένα ζευγάρι καλτσάκια μέσα από τα πέδιλα ή το μονοπέδιλο. Τα καλτσάκια μας προστατεύουν από το κρύο και από το σκληρό παπουτσάκι του πέδιλου.
• Βαρίδια: Τα βαρίδια μας χρησιμεύουν στο να ρυθμίζουμε την πλευστότητα του σώματος μας, μιας και η στολή μας αυξάνει σημαντικά την άνωση και έτσι δυσκολεύει τη βύθιση. Τα βαρίδια τα φοράμε στην μέση ή στο λαιμό ή συχνά το βάρος μοιράζεται και στα δυο μέρη.
• Μυτάκι: Ενα σημαντικό αξεσουάρ για την ελεύθερη κατάδυση είναι το “μυτάκι” (nose clip) το οποίο επιτρέπει τον χειρισμό “εξίσωσης” των αυτιών (έσω πίεση στο τύμπανο σε σχέση με την υδροστατική πίεση) χωρίς τη χρήση των χεριών του δύτη. Το μυτάκι κλείνει ερμητικά τα ρουθούνια της μύτης εμποδίζοντας τη διαφυγή του αέρα, με αποτέλεσμα την αποδοτική εξίσωση.
• Γυαλάκια (liquid goggles): Τα γυαλάκια της ελεύθερης κατάδυσης είναι διαφορετικά από τα απλά γυαλάκια της κολύμβησης. Με απλά γυαλάκια κολύμβησης όσο αυξάνεται το βάθος κατάδυσης, αυξάνεται ταυτόχρονα και η υδροστατική πίεση που συμπιέζει τον αέρα μέσα στα γυαλάκια και αυτά με την σειρά τους “ρουφάνε” τους οφθαλμούς του δύτη με κίνδυνο τον σοβαρό τραυματισμό τους. Με τα ειδικά γυαλάκια της ελεύθερης κατάδυσης δεν υπάρχει τέτοιος κίνδυνος μιας και πριν τα φορέσουμε τα γεμίζουμε με θαλασσινό νερό (σημ. τα υγρά δεν συμπιέζονται). Τα γυαλάκια αυτά -με τα οποία μπορούμε να δούμε μόνο όταν έχουν μέσα τους νερό- περιέχουν μέσα τους έναν κρύσταλλο, ο οποίος μας επιτρέπει να βλέπουμε σχετικά καθαρά.
• Αναπνευστήρας: Ο αναπνευστήρας χρησιμοποιείται κατά τη φάση της χαλάρωσης πριν από τη βουτιά ενώ τις περισσότερες φορές μένει στην επιφάνεια μαζί με τον δύτη ασφαλείας.
• Διπλά Πέδιλα ή Μονοπέδιλο: Τα νέας γενιάς πέδιλα είναι φτιαγμένα από ανθρακονήματα τα οποία μεταφέρουν καλύτερα την δύναμη της “ποδιάς” του δύτη στο νερό.
• Καταδυτικό Ρολόι: Σημαντικό είναι επίσης και το ρολόι βυθόμετρο. Εκτός από το βάθος, το χρόνο βουτιάς και τον χρόνο ξεκούρασης μας δείχνει και την θερμοκρασία νερού ώστε να επιλέξουμε και την κατάλληλη στολή για τον αγώνα. Ακόμα, τα ρολόγια αυτά παρέχουν και ένα είδος “ξυπνητηριού” (alarm), το οποίο ενεργοποιείται σε προεπιλεγμένο βάθος, ώστε να γνωρίζουμε πότε φτάνουμε τον στόχο μας (αυτό βοηθά σημαντικά στην χαλάρωση κατά την διάρκεια της βουτιάς).
• Ιμάντας Ασφαλείας (line yard): Ο ιμάντας ασφαλείας είναι το πιο σημαντικό κομμάτι του εξοπλισμού του ελεύθερου δύτη. Με τον ιμάντα ασφαλείας, ο ελεύθερος δύτης δένεται πάνω στο σχοινί του αγώνα ώστε να παραμένει πάντα κοντά στην κατακόρυφη γραμμή και να αποφεύγει παρεκκλίσεις στην πορεία του, να παραμένει δεμένος με το σχοινί του αγώνα ώστε σε περίπτωση ατυχήματος να τον “ρυμουλκήσει” στην επιφάνεια το σύστημα εκτάκτου ανάγκης.
ΝοητικH προετοιμασIα
Μόλις ολοκληρωθεί το “ντύσιμο” του δύτη ακολουθεί η φάση της σωματικής και νοητικής προετοιμασίας. Ο δύτης παραλαμβάνεται από το σκάφος της οργανωτικής επιτροπής των αγώνων μια ώρα πριν από την έναρξη της βουτιάς του και μεταφέρεται στην ζώνη προθέρμανσης όπου και έχει περίπου 45 λεπτά να προετοιμαστεί για την βουτιά του. Η προθέρμανση περιλαμβάνει ασκήσεις με διατάσεις, μερικές βουτιές σε σχετικά μικρό βάθος, κάποιες ασκήσεις άπνοιας και αρκετές “χαλαρές” αναπνοές. Δέκα λεπτά πριν από τον επίσημο χρόνο έναρξης της βουτιάς (official top – χρόνος μηδέν), ο δύτης μεταφέρεται με την συνοδεία των δυτών ασφαλείας στο χώρο του αγώνα όπου έχει 10 λεπτά στην διάθεσή του για να προετοιμαστεί (κυρίως νοητικά). Δύο λεπτά πριν από την “ώρα μηδέν” αρχίζει η αντίστροφή μέτρηση για τη βουτιά. Το βάθος που θα καταδυθεί ο δύτης έχει δηλωθεί από τον ίδιο την προηγούμενη ημέρα και δεν μπορεί να αλλάξει. Στον πάτο του αγωνιστικού σχοινιού υπάρχει μια κάρτα (tag), την οποία πρέπει να πάρει και να φέρει στην επιφάνεια ο δύτης ως επιβεβαίωση της επιτυχούς κατάδυσής του (σε συνδυασμό με το ρολόι βυθόμετρο και την κάμερα του σκάφους). Κατά τη διάρκεια του αγώνα, υπάρχουν δύτες ασφαλείας που εξασφαλίζουν την ασφάλεια των αθλητών. Ενας δύτης ασφαλείας καταδύεται έως ένα σημείο με τον αθλητή ενώ ένας άλλος τον περιμένει συνήθως στα 20-30 μέτρα και αναδύονται μαζί.
Στην επιφάνεια, ο δύτης εκτός από την κάρτα που πρέπει να επιδείξει στο κριτή, πρέπει να πραγματοποιήσει και το “πρωτόκολλο επιφανείας” για να πιστοποιήσει ότι βρίσκεται σε καλή σωματική και νοητική κατάσταση. Το πρωτόκολλο επιφανείας περιλαμβάνει την αφαίρεση του εξοπλισμού από το πρόσωπο (γυαλάκια και μυτάκι), το σήμα ΟΚ με το ένα χέρι και λεκτικά την πρόταση “είμαι καλά” (ή I am OK). Η διαδικασία ολοκληρώνεται με τη λευκή κάρτα που του επιδεικνύει ο κριτής του αγώνα. Στη συνέχεια, ο αθλητής απομακρύνεται από τον χώρο του αγώνα με τη συνοδεία των δυτών ασφαλείας και επιστρέφει στο σκάφος μεταφοράς για την επιστροφή του στην στεριά.
Κατά τη διάρκεια του αγώνα επιτρέπονται θεατές μόνο σε ξεχωριστές βάρκες, οι οποίες και βρίσκονται σε απόσταση ασφαλείας από τον χώρο του αγώνα. Μέσα στο νερό επιτρέπονται μόνο οι αθλητές, οι δύτες ασφαλείας, οι κριτές, και οι συνοδοί/προπονητές των αθλητών.
Η ελεύθερη κατάδυση είναι ένα ασφαλές σπορ αρκεί να γίνεται πάντα με ζευγάρι, δηλαδή πάντα κάποιος να βρίσκεται μαζί με τον αθλητή ώστε να τον προσέχει», καταλήγει ο κ. Σακκάς.
Α. ΖΩΗΣ
